Last Updated on 1 januari 2025 by M.G. Sulman
Osler-noduli zijn pijnlijke, rode tot roodpaarse, verheven laesies of huidafwijkingen op de handen en voeten. Ze worden geassocieerd met een aantal aandoeningen, waaronder infectieuze endocarditis. Bacteriële endocarditis is een ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen. De noduli worden veroorzaakt door afzetting van immuuncomplexen. Een immuuncomplex is het binden van voornamelijk IgG antilichamen aan lichaamsvreemde antigenen waardoor het mogelijk wordt om ze af te voeren. Een medische beoordeling is nodig om de onderliggende oorzaak vast te stellen en de juiste behandeling uit te stippelen.
Inhoud
Wat zijn Osler-noduli?
Toen Emma op een dag haar handen bekeek, viel haar iets vreemds op: kleine, pijnlijke bobbeltjes onder haar huid, net bij de vingertoppen. “Wat is dit nou weer?” dacht ze, terwijl ze ze aanraakte. Ze herinnerde zich dat haar moeder altijd had gezegd dat ze geen zorgen moest maken over kleine kwaaltjes, maar deze voelde anders. Het was geen insectenbeet of een litteken van een vroegere wond. Dus ging ze naar de huisarts, die haar geruststelde en meteen de term Osler-noduli in de lucht gooide. “Ken je dat?” vroeg hij. “Osler-noduli zijn eigenlijk een soort signaal van een onderliggende infectie, vaak gerelateerd aan infectieuze endocarditis.”
Osler-noduli zijn die kleine, pijnlijke knobbeltjes die je soms op de vingers of tenen kunt zien verschijnen bij bepaalde infecties. Ze zijn meestal rond, roodblauwachtig en kunnen behoorlijk gevoelig zijn, vooral als je ze aanraakt. De oorzaak? Meestal een bacteriële infectie die het hart aantast, zoals infectieve endocarditis. Bij deze aandoening, die de binnenkant van het hart en de hartkleppen kan infecteren, komen deze knobbeltjes vaak voor als een soort neveneffect van het lichaam dat probeert om de infectie te bestrijden. Denk het een beetje als een valse start: je immuunsysteem reageert heftig op de infectie, maar dat betekent niet dat je lichaam altijd de juiste richting op gaat. En die knobbeltjes? Dat is het gevolg.
Deze knobbeltjes zijn niet alleen een beetje vervelend om te zien, ze zijn ook een soort boodschapper van een dieper liggend probleem. Ze verschijnen vaak samen met andere symptomen van infectieve endocarditis, zoals koorts, vermoeidheid en hartgeruis. Het is als een subtiele waarschuwing van je lichaam: “Hé, er gebeurt hier iets ongewoons!” Maar net als bij Emma kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Het is daarom belangrijk om niet te vergeten dat Osler-noduli zelden een op zichzelf staand probleem zijn. Ze vertellen een verhaal van een ernstiger onderliggend probleem dat aandacht nodig heeft. Dus als je zulke knobbeltjes opmerkt, is het altijd verstandig om even de arts in te schakelen, zodat je kunt uitzoeken wat er aan de hand is. Je kunt het vergelijken met een waarschuwingslampje op je dashboard: beter even stoppen en checken, dan achteraf spijt krijgen!
Naamgeving
De laesies zijn genoemd naar Sir William Osler (1849-1919), een in Canada geboren arts. Zijn eerste beschrijving van deze huidafwijkingen was in 1893.
Symptomen van Osler-noduli
Osler-noduli zijn rood-paarse, licht verheven, zachte knobbeltjes, vaak met een bleek midden. Voordat de laesies verschijnen, gaat er vaak pijn aan vooraf. De huidafwijkingen zijn meestal te vinden op de vingers en/of tenen. Ze kunnen op elk moment optreden in de loop van endocarditis en blijven enkele uren tot meerdere dagen aanwezig.
Naast die pijnlijke bobbeltjes kunnen er ook andere symptomen meespelen. Misschien voel je je de laatste tijd vermoeider dan normaal, of heb je last van koorts. Soms merk je ook een vreemd hartgeruis of een ongewone hartslag op. De Osler-noduli zijn dus in feite slechts een klein onderdeel van een groter gezondheidsprobleem. En dat is het gekke – je ziet ze, je voelt ze, maar de echte boosdoener zit dieper, in je hart. Het is bijna als een klein, vervelend spoiler-alertje voor je lichaam dat je niet moet negeren. Dus mocht je een beetje vreemd aanvoelen, en je hebt zulke bobbeltjes op je handen, dan is het belangrijk om die niet zomaar af te doen als een “onbelangrijk kwaaltje”. Het kan betekenen dat je immuunsysteem serieus aan de slag is gegaan, en dat is iets waar je de juiste aandacht voor moet hebben.
Oorzaken van Osler-noduli
Osler-noduli ontstaan door de afzetting van immuuncomplexen. Een immuuncomplex is het binden van IgG antilichamen aan lichaamsvreemde antigenen. De daaruit voortvloeiende ontstekingsreactie leidt tot zwelling, roodheid en pijn die kenmerkend zijn voor deze laesies.
Osler-noduli zijn vaak indicatief voor subacute bacteriële endocarditis. Grofweg 10-25% van de patiënten met endocarditis zal deze huidafwijkingen krijgen. Andere tekenen van endocarditis zijn onder meer:
- Roth spots: retinale bloedinkjes met een helder centrum; en
- Janeway-laesies, die ook voorkomen op de handpalmen en voetzolen, maar kunnen worden onderscheiden van de Osler-noduli omdat ze geen pijn doen.
Osler-noduli zijn ook te zien bij de volgende aandoeningen:
- systemische lupus erythematodes (SLE), een auto-immuunziekte
- marantische endocarditis, een ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen die ontstaat door afwijkingen in de bloedstolling, waarbij er steriele afzettingen van bloedplaatjes en fibrine op de hartkleppen zijn
- een gedissemineerde gonokokkeninfectie, die ontstaat als gonokokken zich via de bloedbaan verspreiden
- katheter-gerelateerde infecties
Risicogroepen
Osler-noduli zijn kleine, pijnlijke knobbeltjes die zich ontwikkelen onder de huid en vaak voorkomen bij mensen met een aandoening genaamd infectieuze endocarditis. Deze knobbeltjes worden veroorzaakt door ontsteking en bloedingen in de bloedvaten. Hoewel Osler-noduli kunnen voorkomen bij verschillende risicogroepen, zijn de belangrijkste groepen als volgt:
- Patiënten met infectieuze endocarditis: Osler-noduli zijn een kenmerkend symptoom van deze infectie van de binnenbekleding van het hart (endocardium). Het treft vaak mensen met een voorgeschiedenis van hartklepafwijkingen, gebruik van intraveneuze drugs of een verzwakt immuunsysteem.
- Personen met de auto-immuunziekte systemische lupus erythematosus (SLE). Deze aandoening kan leiden tot ontsteking en schade aan de bloedvaten, wat de vorming van Osler-noduli kan bevorderen.
Osler-noduli komen niet exclusief voor bij deze risicogroepen. Ook andere aandoeningen of factoren kunnen tot hun ontwikkeling leiden.
Onderzoek en diagnose
Bij Osler-noduli zal de arts onderzoeken of er sprake is van endocarditis. Onderzoek bestaat uit bloedkweken (dit zijn de gouden standaard voor het aantonen van een bacterie in de bloedbaan), andere bloedonderzoeken, urinetests, hartfilmpje (ECG), thoraxfoto (een röntgenfoto van de borstkas) en een echocardiogram (echografie van het hart). Een huidbiopsie kan ook nuttig zijn om de diagnose te bevestigen.
Behandeling van Osler-noduli
De behandeling van Osler-noduli is gericht op de onderliggende oorzaak.
De behandeling bij endocarditis bestaat uit antibiotica die je via een infuus krijgt. Soms is een hartklepoperatie nodig.
De huidlaesies genezen meestal spontaan zonder achterlating van littekens.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over Osler-noduli of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.