Leser-Trélat syndroom: symptomen en behandeling

Last Updated on 18 maart 2023 by M.G. Sulman

Het Leser-Trélat syndroom is een toestand die wordt gekenmerkt door het abrupt optreden van meerdere seborroïsche keratosen (ook bekend als verruca seborrhoïca of ouderdomswratten) die snel toenemen in omvang en aantal. Het syndroom wordt vaak gezien bij ouderen. Het gaat vaak gepaard met veel jeuk op en rondom de wratten. Het komt vaak voor in combinatie met acanthosis nigricans, een huidafwijking waarbij de huid donker verkleurt (hyperpigmentatie) en verdikt (hyperkeratose) is.  Het gaat om een paraneoplastisch syndroom, dat wil zeggen dat het is gerelateerd aan een onderliggende kanker van de inwendige organen. Maar het is niet het gevolg van tumorcellen in het aangedane gebied.

Veel seborroïsche keratosen op de rug van een persoon met het teken van Leser-Trélat als gevolg van darmkanker
Veel seborrheische keratosen op de rug van een persoon met het teken van Leser-Trélat als gevolg van darmkanker / Bron: James Heilman, Wikimedia Commons

Naam van het syndroom

Het syndroom van Leser-Trelat werd in de 19e eeuw voor het eerst beschreven door Edmund Leser en Ulysse Trelat, maar in plaats van eruptieve seborroïsche keratosen bestudeerden ze de aanwezigheid van kersenwratjes (seniele angiomen) bij oncologiepatiënten. In 1900 was Hollander de eerste die seborroïsche keratosen beschreef in verband met maligniteit, maar de namen Leser en Trelat bleven aan de aandoening verbonden.

Symptomen van het Leser-Trélat syndroom

Verschijnselen

De huidafwijkingen verschijnen als bruine wratachtige plekken op de huid. Wat opvalt is de plotselinge ontwikkeling van ouderdomswratten die in korte tijd in omvang en aantal toenemen; gemiddeld zo’n vijftien weken. In 35% van de gevallen treedt er ook acanthosis nigricans op. Jeuk is mogelijk het enige symptoom van het Leser-Trélat syndroom en komt voor bij bijna de helft van de patiënten.

Gemiddelde leeftijd

De gemiddelde leeftijd op het moment van aanvang is 60,7 jaar.1M. R. Holdiness, “On the classification of the sign of Leser-Trélat,” Journal of the American Academy of Dermatology, vol. 19, no. 4, pp. 754–757, 1988. Er is geen melding gemaakt van een verhoogde voorkeur voor mannen of vrouwen of voor een bepaalde etnische achtergrond.

Oorzaken van het Leser-Trélat syndroom

Paraneoplastisch syndroom

Het Leser-Trélat syndroom is gerelateerd aan een onderliggende kanker van de inwendige organen, waaronder adenocarcinoom van de maag of de dikke darm, maar ook lymfomen (lymfeklierkanker) en leukemie. Het teken van Leser-Trélat wordt ook in verband gebracht met borstkanker, prostaatkanker, longkanker, eierstokkanker en nierkanker en melanoom.2J. A. da Silva, A. C. D. S. M. Igreja, A. F. Freitas et al., “Paraneoplastic cutaneous manifestations: concepts and updates,” Anais Brasileiros de Dermatologia, vol. 88, no. 1, pp. 9–22, 2013.

Er is anno 2023 echter nog veel discussie over of het teken van Leser-Trélat als een echt paraneoplastisch syndroom gezien kan worden. Een paraneoplastisch syndroom  duidt op een groep van symptomen die zich voordoen wanneer de door de kankercellen afgescheiden stoffen de werking van organen of weefsels verstoren.

Omdat ouderdomswratten en kanker beide statistisch gezien vaker voorkomen bij ouderen, is het moeilijk vast te stellen of de wratten het gevolg zijn van de kanker of een op zichzelf staande aandoening. De plotselinge uitbarsting van ouderdomswratten bij jonge patiënten wijst echter op een paraneoplastisch proces en zou aanleiding moeten zijn voor een onderzoek naar een (nog) verborgen kanker.

Ontstaansmechanisme

De oorzaak van het Leser-Trélat syndroom is anno 2023 nog onbekend. Men vermoedt dat het groeiproces wordt veroorzaakt door het vrijkomen van hormonen uit een tumor, maar dit moet nog worden bewezen. Hoe dan ook, het syndroom van Leser-Trélat is zeldzaam, zelfs bij kankerpatiënten. Het kan echter ook een toevallige samenloop van twee omstandigheden zijn. Het laatste woord is hier nog niet over gesproken.

Ook in de zwangerschap en bij chronisch eczeem kunnen meerdere ouderdomswratten ontstaan. Er zijn deskundigen die twee entiteiten onderscheiden:

  • Het Leser-Trélat sign, waarbij er het in korte tijd zeer veel ouderdomswratten ontstaan eventueel in combinatie met acanthosis nigricans en/of jeuk, ongeacht of er een onderliggende kqkwaadaardige tumor aanwezig is.
  • Het Leser-Trélat syndroom, waarbij er het in korte tijd zeer veel ouderdomswratten ontstaan bij een adenocarcinoom of andere tumor en waarbij een relatie met de tumor aannemelijk is.3M. Heaphy, J. Millns, and A. Schroeter, “The sign of Leser-Trelat in a case of adenocarcinoma of the lung,” Journal of the American Academy of Dermatology, vol. 43, no. 2, pp. 386–390, 2000.

Differentiële diagnose

Seborroïsche keratosen zijn gemeld in tal van situaties, waaronder bij patiënten met erytrodermie (roodheid van de huid over vrijwel het gehele lichaam), zwangere vrouwen, hiv-geïnfecteerde patiënten en transplantatiepatiënten. Ook kunnen seborrheïsche keratosen worden verward met een overvloed aan andere huidgezwellen, waaronder verruca vulgaris,  fibroma pendulans (steelwratjes), naevi (moedervlekken), lentigo solaris (levervlek of ouderdomsvlek), lichenoïde keratose en zelfs huidkanker zoals plaveiselcelcarcinoom of melanoom. Gezien het abrupte begin van de seborroïsche keratosen en hun kenmerkende uiterlijk, is het stellen van een verkeerde diagnose hoogst onwaarschijnlijk.

Behandeling van het Leser-Trélat syndroom

De ouderdomswratten zijn onschadelijk en vereisen geen specifieke behandeling.

Bij patiënten die het teken van Leser-Trélat vertonen, moet eerst kanker worden uitgesloten. Als alle onderzoeken negatief zijn en de huidmanifestatie vordert, moeten de onderzoeken na een bepaalde tussenpoos worden herhaald.

Indien kanker wordt vastgesteld, dan is het primaire doel van de behandeling om de onderliggende kanker te behandelen. De huidafwijkingen verdwijnen meestal zodra de onderliggende kanker is behandeld. Indien nodig kunnen ze worden verwijderd met behulp van verschillende chirurgische ingrepen.

Prognose

De prognose is vaak slecht. De onderliggende kanker is vaak vergevorderd en de gemiddelde overleving van deze patiënten is ongeveer 10,6 maanden.4DermNet NZ. What is the sign of Leser-Trélat? https://dermnetnz.org/topics/sign-of-leser-trelat/ (ingezien op 18-3-2023)

Het serieus nemen van de huidmanifestaties kan leiden tot een vroege diagnose van kanker in een laag stadium en vervolgens, met onmiddellijke behandeling, een een goede prognose.5Stollmeier, A., Rosario, B. A., Mayer, B. L., Frandoloso, G. A., Magalhães, F. L., & Marques, G. L. (2016). Seborrheic Keratoses as the First Sign of Bladder Carcinoma: Case Report of Leser-Trélat Sign in a Rare Association with Urinary Tract Cancer. Case reports in medicine, 2016, 4259190. https://doi.org/10.1155/2016/4259190

De meeste paraneoplastische huidafwijkingen verdwijnen wanneer de primaire tumor wordt verwijderd en verschijnen weer in het geval van recidief of uitzaaiingen van de kanker.6G. Ponti, G. Luppi, L. Losi, A. Giannetti, and S. Seidenari, “Leser-Trélat syndrome in patients affected by six multiple metachronous primitive cancers,” Journal of Hematology & Oncology, vol. 3, article 2, 2010.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het Leser-Trélat syndroom, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.