Granuloma annulare: symptomen en behandeling

Last Updated on 15 juli 2024 by M.G. Sulman

Granuloma annulare is een huidaandoening die meestal kleine huidkleurige soms rood-roze ronde verheven bultjes veroorzaakt. Deze bultjes vloeien meestal in elkaar samen en vormen dan een soort ring. Het is niet besmettelijk. Hoe granuloma annulare ontstaat is anno 2024 onbekend. Deze huidziekte manifesteert zich vaak op een hand, arm, voet of been, maar kan overal op de huid voorkomen. De meeste mensen hebben één of enkele plekken op hun huid. Het is ook mogelijk dat het voorkomt op een groot deel van je lichaam. Granuloma annulare reageert vaak matig op behandeling.

Wat is granuloma annulare?

Granuloma annulare is een goedaardige, vaak chronische (langdurige) huidaandoening waarbij ontsteking in de huid een verheven, verkleurde uitslag of bultjes onder de huid veroorzaakt. In de huid is er onder de microscoop een zogenoemde granulomateuze ontsteking te zien. Een granulomateuze ontsteking is een focale chronische inflammatoire reactie op weefselbeschadiging. In de meeste gevallen vormt zich uitslag op de handen, voeten en onderarmen.

Wie krijgt het?

Granuloma annulare komt het meest voor bij kinderen en jongvolwassenen, hoewel het mensen van alle leeftijden kan treffen. Meer vrouwen dan mannen krijgen last van deze huidaandoening.

Typen en symptomen

Er worden in de literatuur vaak vier (soms vijf) hoofdtypen granuloma annulare onderscheiden. Het is mogelijk om meer dan één type granuloma annulare tegelijkertijd te ontwikkelen. De meest voorkomende vorm is de gelokaliseerde granuloma annulare, waarbij één of enkele plekken op de huid zitten.

Gelokaliseerde granuloma annulare

In 75% van de gevallen gaat het om de gelokaliseerde vorm van granuloma annulare. De gelokaliseerde vorm begint als een ring van kleine, stevige, huidkleurige of rode papels of bultjes. Naarmate het zich ontwikkelt, kan het centrale gebied weer normaal worden en begint de ring van bultjes zich langzaam uit te breiden van 0,5 tot 5,0 cm in diameter. De individuele huidveranderingen kunnen worden geïsoleerd of samensmelten tot plaques. De rug van de hand en de voet zijn de voorkeursplekken van dit type. Meer dan 50% van de patiënten ervaart binnen twee jaar een spontane afname.

Gegeneraliseerde granuloma annulare

Dit is de gedissemineerde vorm van granuloma annulare. Deze vorm van granuloma annulare is vergelijkbaar met de gelokaliseerde vormen bestaat uit tien of meer gebieden met papels. De papels kunnen conflueren of samenvloeien en ringvormige huidveranderingen over het hele lichaam vormen, maar het gezicht wordt bijna nooit aangetast. Deze vorm van de is vaak hardnekkiger en duurt vaak langer dan de gelokaliseerde vorm, en het is niet ongebruikelijk dat de verandering langer dan drie of vier jaar aanhoudt.

Subcutaan granuloma annulare

De subcutane vorm van granuloma annulare komt vooral voor bij kinderen in de leeftijd van twee tot vier jaar. Bij dit type ontwikkelen zich snelgroeiende knobbeltjes onder de huid op de armen en benen, handen, hoofdhuid, billen, voorkant van de benen en rond de ogen. De huidveranderingen kunnen enkele of groepen knobbeltjes zijn. De huidveranderingen kunnen spontaan verdwijnen, maar ook terugkeren nadat ze verdwenen zijn.

Perforerende granuloma annulare

Dit is de meest zeldzame vorm van granuloma annulare. Het komt het meest voor bij kinderen en jongvolwassenen. Mee vrouwen dan mannen worden er door getroffen. De ziekte kan zowel in gelokaliseerde als gegeneraliseerde vormen voorkomen. De gelokaliseerde vorm komt voor op de armen en het bekkengebied, terwijl de gegeneraliseerde vorm, die vaker voorkomt, zich openbaart op grote delen van het lichaam, armen en benen. De huidafwijkingen bestaat uit papels van 1-4 mm met een centrale korst. 25% van de patiënten meldt jeuk en 25% meldt pijn, vooral op gelokaliseerde laesies op de handpalmen of de voetzolen.

Duur

De duur van de huidverandering varieert. Bij meer dan de helft van de mensen verdwijnen de bultjes vanzelf binnen twee maanden tot twee jaar. Bij gedissemineerde granuloma annulare zijn er gevallen gemeld met een duur van drie tot vier jaar tot tien jaar en zelfs vele decennia. De papels kunnen terugkomen nadat je er een tijdje van af bent geweest; 40% van de kinderen heeft last van terugkerende laesies.

Oorzaken van granuloma annulare

De oorzaak van granuloma annulare is anno 2024 onbekend, maar er zijn veranderingen gemeld na verwondingen, kanker, virale infecties, insectenbeten en tuberculose. In deze gevallen zijn ze geïnterpreteerd als een overgevoeligheidsreactie, maar dit is niet bewezen. Er wordt ook een verband met diabetes type 2 gesuggereerd, maar ook dit is niet zeker.

Onderzoek en diagnose

De diagnose van deze huidziekte wordt gesteld op basis van je klachten en lichamelijk onderzoek. Meestal is echter bevestiging van de diagnose door een dermatoloog (huidarts) noodzakelijk. Bij twijfel kan de arts een weefselmonster (biopsie) nemen, dat vervolgens microscopisch wordt onderzocht.

Behandeling van granuloma annulare

Granuloma annulare is een huidaandoening die vanzelf geneest. Deze aandoening kan echter erg vervelend zijn en het kan meerdere jaren duren voordat je van de bultjes af bent. De aandoening reageert over het algemeen maar matig op behandeling

Aangezien de gelokaliseerde vorm van granuloma annulare zelfbeperkend en asymptomatisch is (afgezien van de papels), is behandeling meestal niet nodig. Veel patiënten vinden de papels echter ontsierend en zoeken vanwege cosmetische redenen medische behandeling. Er zijn een groot aantal medicijnen die kunnen worden gebruikt en effect hebben. Sommige van deze geneesmiddelen hebben echter ernstige bijwerkingen en/of leiden tot littekenvorming. Deskundigen raden aan om de ongevaarlijke huidafwijkingen te accepteren, omdat deze vroeg of laat zonder achterlating van littekens zal verdwijnen.

Behandeling kan bestaan uit:

• Medicijnen: bepaalde medicijnen verminderen de ontstekingen, zoals corticosteroïden. Deze kunnen rechtstreeks op de huid worden aangebracht of als injectie worden toegediend. Andere medicijnen, zoals geneesmiddelen die worden gebruikt om malaria te behandelen, kunnen de huiduitslag helpen verminderen.
• PUVA-behandeling: dit type lichttherapie maakt gebruik van een medicijn genaamd psoraleen, dat vaak oraal wordt ingenomen of middels een bad. Vervolgens stellen artsen je huid bloot aan UVA-licht. Psoraleen maakt je huid gevoeliger voor licht. UV-licht kan de groei van huidcellen vertragen, wat op zijn beurt kan voorkomen dat de granuloma annulare verder groeit.
• Cryotherapie: de arts bevriest het deel van de huid dat is aangetast door granuloma annulare.
• Lasertherapie: de arts gebruikt een speciale laser om de huidafwijkingen te behandelen.

Zelfzorg

Je kunt het natuurlijke beloop van granuloma annulare niet beïnvloeden met zelfzorgmaatregelen. Er wordt aangeraden om geen huismiddeltjes te gebruiken. Houd deze punten in gedachten:

1. Vermijd huismiddeltjes: Het is beter om geen zelfgemaakte of niet-medisch goedgekeurde behandelingen te proberen, aangezien deze vaak niet effectief zijn en mogelijk de huid kunnen irriteren.
2. Volg medisch advies: Raadpleeg altijd een huisarts en/of dermatoloog voor professioneel advies en volg hun aanbevelingen op.
3. Geduld hebben: Granuloma annulare heeft vaak een langdurig verloop. Doch in de meeste gevallen verdwijnt het uiteindelijk vanzelf. Het is vaak wel een kwestie van de lange adem. 

Beloop van granuloma annulare

Granuloma annulare heeft een langdurig verloop, vaak meerdere jaren. Enkele kenmerken van het beloop van deze huidaandoening zijn:

1. Spontane verdwijning: In de meeste gevallen verdwijnen de huidafwijkingen spontaan binnen enkele maanden tot 2 of 3 jaar. Maar soms duurt het ook langer. 
2. Eventuele versnelling door huidbiopsie: Het nemen van een huidbiopsie kan soms een spontane remissie in de hand werken.¹Huidarts. Granuloma annulare. https://www.huidarts.com/huidaandoeningen/granuloma-annulare/
3. Geen kwaadaardige ontwikkeling: Granuloma annulare zal nooit kwaadaardig worden. Het is en blijft een goedaardige huidaandoening.

Prognose

Het is moeilijk te zeggen hoe snel de huidafwijkingen zullen genezen. Maar vroeg of laat zal dat gebeuren. Slechts in uiterst zeldzame gevallen kan de huidziekte meer dan 10 jaar aanhouden. De prognose voor de huidziekte is dan ook goed.

Preventie

Je kunt – voor zover bekend – geen maatregelen nemen om granuloma annulare te voorkomen.

Casus: Granuloma annulare

Patiënt

Anna, 32 jaar, verpleegkundige.

Presentatie

Anna merkte ronde, roodachtige bultjes op haar handen en voeten op. De plekken waren niet pijnlijk of jeukend, maar namen langzaam toe in aantal en grootte. De huisarts verwijst Anna naar een dermatoloog.

Onderzoek door de dermatoloog

• Anamnese: Geen recente ziekte of medicijngebruik. Geen allergieën of huidproblemen in het verleden.
• Fysiek onderzoek: Ronde, verheven laesies met een doorsnede van 1-3 cm. De laesies hadden een centrale depressie en bevonden zich op de dorsale zijde van de handen en de bovenkant van de voeten.
• Biopsie: Huidbiopsie toonde granulomateuze ontsteking zonder tekenen van infectie.

Diagnose

De dermatoloog stelt de diagnose ‘granuloma annulare’, een chronische huidziekte.

Behandeling

• Topicale corticosteroïden: Aanbrengen van een corticosteroïdencrème om de laesies te verminderen.
• Koolteerpreparaten: Om de huidirritatie te verminderen.
• Intralesionale corticosteroïden: Injecties bij hardnekkige laesies.

Advies

• Voorkomen van irritatie: Vermijden van krabben en blootstelling aan irriterende stoffen.
• Regelmatige controle: Afspraken met de dermatoloog voor monitoring van de voortgang.
• Zelfzorg: Gebruik van milde huidverzorgingsproducten en het vermijden van uitdrogende zeep.

Prognose

De laesies van Anna werden kleiner en minder opvallend na enkele weken behandeling. Ze bleef onder regelmatige controle om de aandoening te monitoren.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over granuloma annulare of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.