Confusional arousal (slaapdronken of nachtelijke verwardheid): symptomen en behandeling

Last Updated on 29 juli 2024 by M.G. Sulman

Confusional arousal, ook wel bekend als slaapdronkenheid of nachtelijke verwardheid, is een slaapstoornis waarbij iemand gedeeltelijk ontwaakt met een verstoorde staat van bewustzijn. Deze episodes kunnen enkele minuten duren, waarbij de persoon in kwestie verward is en moeite heeft om te begrijpen waar hij of zij zich bevindt. Vaak is er sprake van gedeeltelijke of volledige amnesie (geheugenverlies) van de episode. De term ‘confusional’ betekent verward zijn en ‘arousal’ is het Engelse woord voor wakker worden of het proces van ontwaken uit de slaap. Confusional arousal is een parasomnie. Parasomnieën zijn ongewenste gedragingen of ervaringen die optreden tijdens de slaap, zoals slaapwandelen, nachtmerries en nachtangst.

Wat is een confusional arousal?

Confusional arousal is een veelvoorkomend verschijnsel bij kinderen, waarbij ze tijdelijk verward zijn na het ontwaken. Meestal veroorzaakt het geen ernstige problemen. Toch kan het zorgwekkend zijn voor ouders. Door een goede slaaproutine aan te houden en een rustige slaapomgeving te creëren, kunnen deze episodes vaak worden verminderd. Bij aanhoudende of ernstige gevallen is het raadzaam om je huisarts te raadplegen. Niet alleen kinderen, maar ook volwassenen en ouderen kunnen last krijgen van nachtelijke verwardheid.

Vóórkomen

De exacte prevalentie van slaapdronkenheid is onbekend. Naar schatting heeft ongeveer één op de vijf kinderen minstens één keer een confusional arousal ervaren. De meeste gevallen komen echter niet bij de dokter terecht omdat ze vaak mild en van voorbijgaande aard zijn. Confusional arousal kan ook optreden bij volwassenen, maar dit komt minder vaak voor dan bij kinderen.

Symptomen van confusional arousals

Verschijnselen

Confusional arousals herken je aan:

Verwarring en desoriëntatie:

• Je bent verward en gedesoriënteerd.
• Je reageert nauwelijks op omgevingsprikkels en hebt moeite om volledig wakker te worden.

Vocalisatie en coherente spraak:

• Het is gebruikelijk dat je praat, vaak coherent.
• Je kunt van streek raken en soms agressief of geagiteerd worden.

Toename van agitatie bij wekpogingen:

• Pogingen om je wakker te maken of te troosten kunnen je agitatie verergeren.
• Dit geldt zowel voor kinderen als volwassenen.

Optreden tijdens diepe slaap:

• Episodes komen vaak voor tijdens of na een ontwaking uit diepe slaap (slow-wave sleep).
• Ze kunnen ook optreden bij het proberen wakker te worden in de ochtend.

Confusional arousal bij kinderen

Opwekken door wakker maken:

• Confusional arousals bij kinderen kunnen kunstmatig worden opgewekt door ze tijdens diepe slaap wakker te maken, hoewel dit klinisch weinig betekent zonder verder onderzoek.

Typisch gedrag:

• Kinderen kunnen rechtop in bed zitten, jammeren, huilen, kreunen en woorden zeggen als “nee” of “ga weg”.
• Ze blijven van streek en ontroostbaar, en pogingen van ouders om hen te troosten kunnen de agitatie verergeren.

Timing en duur:

• Symptomen beginnen meestal binnen 2 tot 3 uur na het inslapen, tijdens de overgang van slow-wave sleep naar een lichtere slaapfase.
• Episodes duren vaak 10 tot 30 minuten, en kinderen herinneren zich meestal niets van de gebeurtenis.

Slaapgerelateerd geweld en abnormaal seksueel gedrag

Confusional arousals kunnen heel soms worden geassocieerd met slaapgerelateerd geweld en abnormaal seksueel gedrag:

Slaapgerelateerd geweld:

• Episodes kunnen gepaard gaan met zelfverwonding of verwonding van een bedpartner. Het eerste gedocumenteerde geval van moord door confusional arousal was de middeleeuwse zaak van de Silezische houthakker Bernard Schedmaizig.

Seksomnia:

• Abnormaal seksueel gedrag tijdens de slaap, bekend als seksomnia, wordt voornamelijk geclassificeerd als confusional arousal en minder vaak geassocieerd met slaapwandelen (somnambulisme).

Oorzaken van confusional arousals

Oorzaken bij volwassenen:

• Slaapgebrek: Je hebt onvoldoende slaap of een onregelmatig slaappatroon.
• Stress en angst: Je ervaart hoge niveaus van stress en angst, wat je slaapkwaliteit beïnvloedt.
• Alcohol en drugs: Je gebruikt alcohol of bepaalde medicijnen/drugs die je slaap verstoren.
• Slaapstoornissen: Je hebt andere slaapstoornissen zoals slaapapneu of narcolepsie.
• Medische aandoeningen: Je hebt bepaalde medische aandoeningen, zoals neurologische aandoeningen of geestelijke gezondheidsproblemen.

Oorzaken bij kinderen:

• Ontwikkeling: Je bent jonger dan vijf jaar en je hersenen zijn nog in ontwikkeling.
• Slaaproutine: Je hebt een onregelmatig slaapschema of slaapt niet voldoende.
• Genetische factoren: Confusional arousals kunnen in je familie voorkomen.
• Stress en verandering: Je ervaart stressvolle situaties of veranderingen in je leven.
• Ziekte: Je hebt een infectie of koorts, wat je slaap kan verstoren.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek met de arts en andere mogelijke onderzoeken

Anamnese en verder onderzoek:

• Medische geschiedenis: De arts verzamelt informatie over slaapgewoonten, stress, alcohol- of drugsgebruik, en andere gezondheidsproblemen.
• Lichamelijk en neurologisch onderzoek: Een grondig onderzoek wordt uitgevoerd om andere oorzaken uit te sluiten.

Video-polysomnografie:

Tijdens een video-polysomnografie (video-PSG) wordt gedurende één nacht de kwaliteit van je slaap en diverse lichaamsfuncties gemeten. Dit onderzoek vindt plaats in het ziekenhuis. Je hersenactiviteit, ademhaling, oogbewegingen, snurksignalen, zuurstofgehalte in het bloed, spieractiviteit van de kin, beenbewegingen en lichaamspositie worden gemeten. Ook je slaapgedrag wordt op video geregistreerd.

• Indicatie: Uitvoeren bij twijfel over de diagnose.
• Procedure: Meet hersengolfactiviteit, oogbewegingen, spierspanning en hartslag tijdens de nacht.

Gebruik van opnames:

• Infraroodcamera: Partners kunnen nachtelijk gedrag opnemen met een infraroodcamera.

Differentiaaldiagnose

Bij het diagnosticeren van confusional arousals is het belangrijk om andere aandoeningen uit te sluiten:

Slaapwandelen (somnambulisme):

• Verschil: Bij slaapwandelen verlaat je het bed, bij confusional arousal niet.
• Overeenkomst: Beide treden op tijdens diepe slaap met verward gedrag.

Nachtelijke paniekaanvallen (pavor nocturnus):

• Verschil: Paniekaanvallen gaan gepaard met extreme paniek en fysieke symptomen, bij confusional arousal niet.
• Overeenkomst: Beide treden op tijdens diepe slaap met verward gedrag.

Epileptische aanvallen (nachtelijke frontaal kwab epilepsie):

• Verschil: Epileptische aanvallen tonen specifieke patronen op een EEG.
• Overeenkomst: Beide kunnen leiden tot verwarring en abnormaal gedrag.

Obstructieve slaapapneu (OSAS):

• Verschil: OSAS omvat ademhalingsonderbrekingen, confusional arousal niet.
• Overeenkomst: Beide verstoren de slaap en veroorzaken slaperigheid overdag.

Periodiek bewegende ledematen (PLMD):

• Verschil: PLMD wordt gekenmerkt door herhaalde beenbewegingen.
• Overeenkomst: Beide verstoren de slaap en leiden tot nachtelijk ontwaken.

REM-slaapgedragsstoornis (RBD):

• Verschil: RBD komt voor tijdens REM-slaap met levendige dromen.
• Overeenkomst: Beide leiden tot ongecontroleerd gedrag tijdens de slaap.

Behandeling van confusional arousals

Volwassenen

De volgende maatregelen kunnen helpen:

• Een rustige slaapomgeving creëren bij volwassenen:
  • Vaste bedtijden: Houd een consistent slaapschema aan.
  • Ontspanning: Voer een ontspannend bedtijdritueel uit.
  • Koele, donkere kamer: Zorg voor een koele, donkere slaapkamer voor goed slaapkwaliteit.
  • Geen schermen: Vermijd schermen een uur voor het slapengaan.
  • Stilte: Minimaliseer lawaai in en rondom de slaapkamer.
  • Comfortabel bed: Zorg voor comfortabel beddengoed.
  • Geen cafeïne of alcohol: Vermijd cafeïne en alcohol voor het slapengaan.
• Stressmanagement: Gebruik ontspanningstechnieken.
• Medicatie: Nodig bij gevaarlijk gedrag. Imipramine of lage doses clonazepam kunnen helpen.
• Vermijden van triggers: Vermijd alcohol en drugs voor het slapen gaan.

Kinderen

Vaak is er geen behandeling nodig. Meestal groeien kinderen eroverheen. De volgende maatregelen kunnen soelaas bieden:

• Kind met rust laten: Blijf rustig bij het kind zonder het wakker te maken.
• Een rustige slaapomgeving creëren:
  • Vaste bedtijden: Zorg voor een consistent slaapschema.
  • Rustig slaapritueel: Voer een kalmerend bedtijdritueel uit.
  • Koele, donkere kamer: Houd de slaapkamer van het kind koel en donker (bijvoorbeeld door een open raam en verduisterende gordijnen).
  • Geen schermen: Vermijd schermen een uur voor het slapengaan.
  • Stille omgeving: Beperk lawaai in en rondom de slaapkamer.
  • Comfortabel bed: Zorg voor een comfortabel bed en fijn beddengoed.
• Alert zijn op andere slaapproblemen: Let op tekenen van OSAS of PLMD.
• Medicatie (indien nodig): Lage dosering antidepressiva bij ernstige gevallen.
• Contact met andere ouders: Zoek steun via forums en steungroepen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over confusional arousal, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.