Ecthyma gangraenosum: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 14 september 2024 by M.G. Sulman

Ecthyma gangraenosum (ook: ecthyma gangrenosum) is als een sluipende vijand die je van binnenuit treft, vooral wanneer je op je kwetsbaarst bent. Deze ernstige infectie, veroorzaakt door de venijnige zuurstofminnende, staafvormige bacterie Pseudomonas aeruginosa, begint misschien subtiel met paarse blaasjes, maar voor je het weet, veranderen ze in diep uitgeponste zweren die je huid langzaam overnemen. Wat het extra tricky maakt? Deze zweren worden vaak verward met doorligwonden, maar ze verschijnen op plekken waar je helemaal geen druk uitoefent, zoals je benen en het anogenitale gebied. Vooral bij ernstig zieke of immuungecompromitteerde patiënten is deze infectie een groot gevaar, en als je er niet snel bij bent, kan het snel uit de hand lopen. Dit is geen huidkwaal die je mag negeren – herken het vroeg, grijp in, en bescherm je huid tegen verdere schade! Het is absoluut zaak om, wanneer deze bacterie toeslaat, met spoed in te grijpen en het tij te keren voor het te laat is.

Oorzaken van ecthyma gangraenosum

Ecthyma gangraenosum ontstaat niet zomaar. De grootste boosdoener? Pseudomonas aeruginosa, een bacterie die je huid binnen sluipt wanneer je immuunsysteem op zijn zwakst is. Deze bacterie staat bekend om zijn agressiviteit, vooral bij mensen die al kwetsbaar zijn door ziekte, zoals kanker of HIV, of na intensieve medische behandelingen zoals chemotherapie. Wanneer je afweer niet sterk genoeg is om indringers te weren, grijpt Pseudomonas zijn kans om zich via je bloedbaan te verspreiden en zich diep in je huid te nestelen. Wat begint met een subtiel paars bultje, verandert al snel in een necrotische zweer die de huid van binnenuit aanvalt. En alsof dat nog niet genoeg is, kunnen andere Pseudomonas-stammen en bacteriën zoals Aeromonas hydrophila ook hun slag slaan. Deze infectie zoekt vooral ernstig zieke patiënten op, waarbij de bacterie via het bloed naar de huid reist en zich razendsnel verspreidt. Dit is een vijand die je alleen kunt bevechten met snelheid en alertheid!

Ecthyma gangraenosum sluipt je lichaam binnen via wat artsen de “porte d’entrée” noemen – de toegangspoort voor infecties. Bij deze agressieve huidinfectie ontstaat de infectie meestal niet door een wondje aan de buitenkant, maar juist door bacteriën zoals Pseudomonas aeruginosa die via je bloedbaan binnenkomen. Vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals na chemotherapie of bij ernstige ziektes, kan deze bacterie toeslaan. De bacteriën gebruiken zwakke plekken in je lichaam – bijvoorbeeld een geïnfecteerde wond of katheter – als ingang en reizen via je bloed naar de huid.

Eenmaal binnen richten ze hun pijlen op de huid en veroorzaken daar diepe, necrotische zweren, zonder dat er een duidelijke wond aan de oppervlakte zichtbaar was. Dit maakt ecthyma gangraenosum zo gevaarlijk: je ziet het niet aankomen en het begint van binnenuit, wat de infectie moeilijker te herkennen maakt.

Risicogroepen en -factoren

Ecthyma gangraenosum is geen infectie die zomaar bij iedereen toeslaat; het zoekt zijn slachtoffers zorgvuldig uit, vooral degenen die al verzwakt zijn. Dit zijn de risicogroepen en factoren die deze sluipende huidinfectie extra kwetsbaar maken:

Zwak gestel of gebrekkige immuniteit

Wie lijdt aan een verzwakt afweersysteem, staat als een open vesting voor de aanval van Pseudomonas aeruginosa. Patiënten met kanker, HIV, of degenen die chemotherapie ondergaan, hebben niet de nodige kracht om deze bacteriële vijand buiten de poorten te houden. Wanneer je leger van witte bloedcellen uitgedund is, krijgt de bacterie vrij spel om zijn destructieve werk te doen.

Ernstig zieke patiënten

De ernstig zieken, vaak gebonden aan het bed, worden gemakkelijk het slachtoffer van deze bacteriële kwaal. Of het nu gaat om lange ziekenhuisopnames of verbondenheid aan infusen en katheters, deze patiënten bevinden zich op het slagveld zonder harnas. De bacterie ziet zijn kans schoon en dringt binnen, zonder dat het lichaam in staat is terug te vechten.

Verzwakte huid bij brandwonden

Pseudomonas aeruginosa heeft een voorkeur voor huid die al geleden heeft onder de vlammen van het lot. Bij brandwonden is de huidbarrière ernstig beschadigd, een kwetsbare opening waardoor de bacterie zijn infectieuze pijlen schiet. Wat ooit een eenvoudige wond leek, kan snel ontaarden in necrotische laesies.

Lijders aan neutropenie

Wie getroffen is door neutropenie, een kwaal waarbij de witte bloedcellen op het minimum zijn gebracht, staat ongewapend tegenover deze bacterie. Zonder een sterk leger aan immuuncellen is de strijd oneerlijk, en de bacteriën nemen zonder verzet bezit van het lichaam.

Chronische ziekten

Chronisch zieken, zoals degenen met diabetes, nierfalen, of leverkwalen, verkeren in een voortdurende strijd met hun eigen gezondheid. Hun lichaam, al gebukt onder andere aandoeningen, biedt geen weerstand tegen een indringer als Pseudomonas. Als de nood hoog is, schroomt de bacterie niet om zijn kans te grijpen.

Onderzoek en diagnose

Ecthyma gangraenosum mag zich dan diep in de huid verbergen, maar met de juiste aandacht en onderzoekstechnieken komt deze sluwe infectie snel aan het licht. Deze vijand toont zich niet altijd meteen – het begint vaak subtiel, met paarse of rode vlekjes die zich snel ontwikkelen tot necrotische zweren. Maar om erachter te komen wat er écht speelt, moet je arts speuren, en dat begint met een grondig onderzoek.

Visuele inspectie

Alles begint met een grondige visuele inspectie. De arts zal de huid onderzoeken op de typische necrotische zweren van ecthyma gangraenosum. Deze zweren lijken uitgeponst, met een donker centrum en een rode, ontstoken rand. Vaak zijn er meerdere zweren, vooral op de benen en het anogenitale gebied. Als de infectie zich op plekken bevindt waar geen drukwonden ontstaan, en als de patiënt al ziek of immuungecompromitteerd is, begint de arts een vermoeden te krijgen dat het niet zomaar om een oppervlakkige huidinfectie gaat.

De kweek

Vervolgens wordt een bacteriële kweek afgenomen van de zweren. Hier wordt het interessant, want deze stap onthult de echte schuldige: Pseudomonas aeruginosa of een andere agressieve bacterie, zoals Aeromonas hydrophila. Het nemen van een kweek uit de wond helpt precies te achterhalen welke bacterie verantwoordelijk is voor de infectie, en dit is cruciaal om de juiste behandeling te bepalen. Als de bacterie eenmaal geïdentificeerd is, kan de strijd beginnen.

Bloedonderzoek

Aangezien ecthyma gangraenosum vaak het gevolg is van een systemische infectie, is een bloedonderzoek noodzakelijk om te zien of de bacteriën zich al door het lichaam hebben verspreid. Dit onderzoek kan aanwijzingen geven over de ernst van de infectie, vooral als er sprake is van sepsis. Bij ernstig zieke patiënten kan dit onderzoek van levensbelang zijn om snel in te grijpen en de infectie te stoppen voordat het te ver is gegaan.

Beeldvorming

In sommige gevallen kan de arts besluiten om aanvullende onderzoeken te doen, zoals een echografie of CT-scan, om te zien of de infectie zich verder onder de huid heeft uitgebreid. Dit gebeurt vooral als er vermoeden is van diepere weefselschade of als de zweren blijven toenemen ondanks behandeling.

Behandeling van ecthyma gangraenosum

Ecthyma gangraenosum is geen infectie die je met zachte hand moet aanpakken – deze geniepige bacteriële vijand vraagt om directe actie en een krachtige tegenaanval. Zodra de diagnose is gesteld, begint de strijd om je huid en gezondheid te redden. Hier komt de strategie om deze verraderlijke indringer te verslaan!

Antibiotica: De eerste verdedigingslinie

De belangrijkste troef in de strijd tegen ecthyma gangraenosum is een snel ingezette antibioticakuur. Omdat Pseudomonas aeruginosa berucht is om zijn agressiviteit, worden vaak krachtige breedspectrum-antibiotica via een infuus toegediend om de infectie in één klap te verzwakken. Dit is geen tijd voor halve maatregelen – de bacteriën moeten snel worden uitgeschakeld voordat ze verder kunnen verspreiden. Zodra de kweekresultaten binnen zijn, kan de behandeling verder worden afgestemd op het type bacterie dat verantwoordelijk is, zodat de aanval gericht en effectief is.

Wondverzorging: Het slagveld schoonhouden

Naast antibiotica is goede wondverzorging cruciaal. De necrotische zweren moeten regelmatig worden schoongemaakt en verbonden, om te voorkomen dat ze verder infecteren of uitbreiden. Dit is precisiewerk – de dode weefsels moeten worden verwijderd en de wond moet zorgvuldig worden behandeld om het genezingsproces te versnellen. Steriele verbanden en antiseptische oplossingen helpen om de wond vrij te houden van nieuwe bacteriële invallen.

Ondersteuning van het immuunsysteem: Een boost voor de strijdkrachten

Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem is het belangrijk om meer te doen dan alleen de bacteriën bestrijden – je moet het lichaam de kracht geven om terug te vechten. Dit betekent dat er vaak aanvullende behandelingen nodig zijn om het immuunsysteem te versterken, zoals het aanpakken van onderliggende aandoeningen, toedienen van immuunstimulerende middelen, of zelfs bloedtransfusies bij ernstig zieke patiënten. Hoe sterker het lichaam, hoe beter de kansen om de infectie te overwinnen.

Chirurgie: De laatste linie

In ernstige gevallen, als de zweren zich hebben verspreid of als de weefselschade te groot is, kan een chirurgische ingreep nodig zijn om het aangetaste weefsel te verwijderen. Dit wordt vaak gedaan om verdere verspreiding van de infectie te voorkomen en om het lichaam de kans te geven om te genezen. Het is een drastische maatregel, maar soms de enige manier om de bacteriën volledig te verslaan.

Nazorg: Het herstellen van het slagveld

Na de behandeling is de oorlog misschien gewonnen, maar het genezingsproces vraagt nog om zorgvuldige nazorg. Het lichaam moet tijd krijgen om te herstellen van de infectie, en de huid moet met aandacht worden verzorgd om littekens en verdere complicaties te voorkomen. Vochtinbrengende crèmes, wondverzorging en misschien zelfs littekenbehandelingen helpen om de huid weer in haar oorspronkelijke staat te brengen.

Prognose

Ecthyma gangraenosum is een serieuze infectie, maar met tijdige behandeling is de prognose vaak positief. Antibiotica en goede wondverzorging zorgen ervoor dat de meeste patiënten goed herstellen. Bij snelle herkenning genezen de zweren zonder ernstige complicaties.

Voor mensen met een gezond immuunsysteem is volledig herstel gebruikelijk. Bij immuungecompromitteerde patiënten kan het herstel langer duren, maar ook hier is verbetering mogelijk met de juiste medische zorg. Littekens kunnen achterblijven, maar met goede nazorg blijft de schade beperkt.

Kortom: met de juiste behandeling is de kans groot dat je huid zich goed herstelt en verdere complicaties uitblijven.

Complicaties

Ecthyma gangraenosum mag dan op het eerste oog beheersbaar lijken, doch indien de infectie niet tijdig wordt aangepakt, kan ze een reeks ongewenste gevolgen met zich meebrengen, zoals:

Littekens

Wanneer de zweren zich diep in de huid hebben genesteld, kan er blijvende schade ontstaan in de vorm van littekens. Deze keloïde of atrofische sporen zijn als stille getuigen van de strijd die het lichaam heeft geleverd. Hoewel ze vaak vervagen, kunnen ze zich diep in de huid vastzetten, als een afdruk van de ziekte die haar sporen achterlaat.

Secundaire infecties

Als de wond niet goed wordt verzorgd, kan er een secundaire bacteriële infectie op de loer liggen. Dit kan leiden tot cellulitis of zelfs een abces, waardoor de infectie zich verder verspreidt en de genezing vertraagd raakt. Wat ooit een enkel gevecht leek, kan uitgroeien tot een bredere strijd op meerdere fronten.

Sepsis

In sommige gevallen kan de bacterie haar weg vinden naar de bloedbaan en een sepsis veroorzaken, een ernstige en potentieel levensbedreigende complicatie. Wanneer deze infectie zich als een verborgen vijand door het lichaam verspreidt, kan het leiden tot multi-orgaanfalen, alsof het hele lichaam wordt meegesleurd in de vloed van bacteriële aanval. Sepsis vereist onmiddellijke medische interventie, want het kan het verschil maken tussen leven en dood.

Spreiding van de zweren

Wanneer de zweren zich onbehandeld blijven uitbreiden, kan de infectie zich verder manifesteren in nieuwe delen van de huid, als een veldslag die steeds verder oprukt. De zweren worden talrijker en dieper, wat de behandeling ingewikkelder maakt en het herstel bemoeilijkt. Het lichaam kan zichzelf maar moeilijk herstellen als de infectie blijft woekeren.

Preventie

Het beste wapen tegen ecthyma gangraenosum is preventie, want deze geniepige vijand krijgt geen kans als je de juiste voorzorgsmaatregelen neemt. Hier zijn de stappen die je kunt zetten om je lichaam te beschermen en deze bacteriële indringer buiten te houden:

• Versterk je afweer: Een sterk immuunsysteem is je eerste schild. Zorg voor een gezonde levensstijl met goede voeding, voldoende rust en regelmatige beweging om je lichaam in topvorm te houden. Laat je niet verzwakken, want een kwetsbaar lichaam is een open poort voor infecties.
• Houd wonden schoon en bedekt: Zelfs een kleine wond kan de toegangspoort zijn voor bacteriën. Reinig elke beschadiging van de huid zorgvuldig met antiseptische middelen en dek de wond af met een steriel verband. Zo voorkom je dat bacteriën als Pseudomonas aeruginosa hun kans grijpen.
• Vermijd langdurige blootstelling aan vocht: Vochtige omgevingen zijn een voedingsbodem voor bacteriën. Droog je huid goed af na het douchen en draag luchtige kleding die wrijving en zweetophoping minimaliseert. Voorkom dat bacteriën een broedplaats vinden op je huid.
• Beheer chronische aandoeningen goed: Patiënten met chronische ziektes zoals diabetes of nierproblemen lopen een verhoogd risico. Zorg ervoor dat deze aandoeningen goed onder controle blijven, want een verzwakt lichaam is een uitnodiging voor infecties.
• Let op in ziekenhuizen en klinieken: Pseudomonas-infecties komen vaak voor in zorginstellingen. Zorg ervoor dat medische apparatuur, zoals katheters en infusen, regelmatig wordt gecontroleerd en steriel blijft. Een kleine onachtzaamheid kan de deur openen voor een ernstige infectie.
• Raadpleeg bij symptomen direct een arts: Voel je dat er iets niet in de haak is? Rode, pijnlijke plekken op de huid die zich snel ontwikkelen? Aarzel niet om medische hulp in te schakelen. Hoe sneller je erbij bent, hoe kleiner de kans dat ecthyma gangraenosum zich verder kan verspreiden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over ecthyma gangraenosum, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.