Gereformeerde Bond: wat is de Gereformeerde Bond (GB)?

Last Updated on 8 maart 2025 by M.G. Sulman

De Gereformeerde Bond (GB) zag het levenslicht op 18 april 1906 in de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk. De aanleiding hiervoor was de publicatie van de brochure “Het christelijk barbarendom van Europa”, waarin de hervormde predikant dr. Louis Bähler (1867-1941) onder meer het boeddhisme prees. De GB stelde zich ten doel om de gereformeerde beginselen en waarheid te verspreiden binnen de Nederlandse Hervormde Kerk. In 2004 nam de vereniging de beslissing om mee te gaan in de fusie van de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk, en zo onderdeel te worden van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Op hun officiële website staat onder het kopje “Missie” dat willen beorderen dat de Protestantse Kerk in Nederland gehoorzaam is aan de Bijbel en zich gebonden weet aan de belijdenis van de Reformatie.¹

*Hervormde kerk (Zetten) / Bron: Wikimedia Commons*

Inhoud

1 FAQ Gereformeerde Bond: alles wat je (misschien) wilde weten, maar nooit vroeg
2 Oprichting van de Gereformeerde Bond
3 Meegaan in de PKN
4 Wat is de Gereformeerde Bond (niet)?
5 Omvang van de GB
6 Hete hangijzers
7 Vernieuwingen binnen GB-gemeenten
8 Reacties en ervaringen

FAQ Gereformeerde Bond: alles wat je (misschien) wilde weten, maar nooit vroeg

De Gereformeerde Bond—voor sommigen een bekende naam, voor anderen een compleet mysterie. Wat houdt het precies in? Hoe zit het met de kerkelijke standpunten? En waarom wordt er vaak een link gelegd met behoudend geloven? Of je nu vanuit persoonlijke interesse zoekt, een familielid hebt die erbij hoort, of gewoon nieuwsgierig bent naar hoe het allemaal zit, hier krijg je een helder en no-nonsense overzicht van de meest gestelde vragen.

Geen wollig taalgebruik, geen theologische doolhoven, maar een directe en begrijpelijke uitleg over de Gereformeerde Bond. Wat geloven ze? Hoe verschilt het van andere stromingen? En hoe zit het met moderne thema’s? In deze FAQ lees je de antwoorden zonder omwegen. Dus leun achterover, neem een bak koffie en ontdek waar het om draait!

Vraag	Antwoord
Wat is de Gereformeerde Bond?	Een vereniging binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) die vasthoudt aan orthodox-gereformeerde traditie. Denk aan behoudende theologie en een sterke nadruk op de Bijbel.
Is de Gereformeerde Bond een aparte kerk?	Nee, het is een stroming binnen de PKN. Gemeentes die zich aansluiten, delen dezelfde gereformeerde overtuigingen, maar blijven deel van de PKN.
Hoe verschilt de Gereformeerde Bond van de Hervormde Kerk?	De Hervormde Kerk ging in 2004 op in de PKN, maar binnen die fusie behield de Gereformeerde Bond zijn eigen identiteit als behoudende stroming.
Wat zijn de kernwaarden van de Gereformeerde Bond?	Schriftgezag, behoudende theologie, nadruk op zonde en genade, en een serieuze levenswandel waarin geloof en dagelijks leven samenkomen.
Waarom wordt de Gereformeerde Bond als behoudend gezien?	Omdat de Bond vasthoudt aan de klassieke leer van de Reformatie en zich niet makkelijk laat beïnvloeden door moderne theologische of maatschappelijke trends.
Hoe kijken ze naar de Bijbel?	De Bijbel is letterlijk Gods Woord en de ultieme leidraad voor geloof en leven. Geen symboliek of eigen interpretaties, maar directe gehoorzaamheid aan de Schrift.
Hoe zit het met vrouwen in de kerk?	Binnen de Gereformeerde Bond is er traditioneel verzet tegen vrouwelijke ambtsdragers, omdat men vasthoudt aan de Bijbelse rolverdeling.
Wat vinden ze van homoseksualiteit?	De officiële lijn blijft dat het niet in overeenstemming is met de Bijbel. Praktiserende homoseksualiteit wordt niet geaccepteerd binnen de gemeente.
Hoe wordt er gepreekt in de Gereformeerde Bond?	Vaak ernstig, diepgaand en bijbels onderbouwd, met veel nadruk op zonde, genade en bekering. De preek is hét centrale punt in de kerkdienst.
Zijn de diensten streng of sober?	Dat verschilt per gemeente, maar over het algemeen wel. Psalmen zonder instrumentale begeleiding komen veel voor en er is weinig ruimte voor modernere liturgie.
Is de Gereformeerde Bond tegen moderne cultuur?	Niet per se, maar er is wel een kritische houding. Veel nadruk op nuchterheid, soberheid en het vermijden van wereldse invloeden.
Hoe zit het met opvoeding binnen deze stroming?	Kinderen worden vaak streng, maar liefdevol opgevoed met een sterke nadruk op bijbelse normen en waarden. Catechese en Bijbellezen zijn belangrijk.
Kun je uit de Gereformeerde Bond stappen?	Ja, iedereen is vrij om zijn eigen geloofsweg te kiezen, maar binnen de gemeenschap wordt dat vaak als pijnlijk of zorgwekkend ervaren.
Is de Gereformeerde Bond hetzelfde als de Gereformeerde Gemeenten?	Nee, de Gereformeerde Gemeenten zijn strenger en vallen niet onder de PKN. De Bond zit er tussenin: behoudend, maar niet afgescheiden.
Hoe kijkt de Gereformeerde Bond naar andere christelijke stromingen?	Respectvol, maar er is een duidelijke voorkeur voor de klassieke gereformeerde leer. Evangelische of vrijzinnige stromingen worden vaak kritisch bekeken.
Hoe groot is de Gereformeerde Bond?	Er is geen exacte telling, maar duizenden gemeenteleden binnen de PKN voelen zich verbonden met de Bond.
Kan iedereen lid worden van een gemeente binnen de Gereformeerde Bond?	Ja, mits je de Bijbelse principes serieus neemt en bereid bent je te schikken naar de geloofspraktijk.
Wat als je twijfelt over je geloof binnen de Gereformeerde Bond?	Twijfel mag, maar er wordt verwacht dat je blijft zoeken naar antwoorden binnen de Bijbel en de gereformeerde traditie.
Is er ruimte voor persoonlijke geloofsbeleving?	Ja, maar altijd binnen de kaders van de Bijbel en de gereformeerde theologie. Persoonlijke interpretaties die daarvan afwijken, worden minder snel geaccepteerd.
Zijn er jongeren actief binnen de Gereformeerde Bond?	Zeker, er zijn jongerengroepen en verenigingen, maar de nadruk ligt op serieuze geloofsbeleving en niet op vermaak of oppervlakkigheid.
Hoe zit het met media en internetgebruik?	Kritisch. Alles moet getoetst worden aan Bijbelse principes. Sommige mensen vermijden tv en sociale media om ‘wereldse invloeden’ te beperken.
Hoe streng zijn de leefregels?	Het hangt af van de gemeente. Over het algemeen wordt nuchterheid en soberheid gewaardeerd, en er wordt verwacht dat je je leven in overeenstemming brengt met de Bijbel.
Kun je uit de Gereformeerde Bond gezet worden?	Officieel niet, maar als je je niet conformeert aan het geloofsleven, kun je wel buiten de gemeenschap komen te staan.

Oprichting van de Gereformeerde Bond

Op 18 april 1906 ging de ‘Gereformeerde Bond tot vrijmaking der Nederlandsche Hervormde Kerken’ van start in Utrecht. Er ging een heel Manifest aan vooraf, gepubliceerd op 17 februari dat jaar in het Gereformeerd Weekblad. Die eerste zin van dat Manifest? Bam, daar verscheen de naam Bahler, een dominee in de Hervormde Kerk. Waarom? Welnu, in 1905 wwerd hij geschorst omdat hij stelde dat het christendom veel kon leren van het boeddhisme. Dit stond in zijn brochure ‘Het christelijk barbarendom in Europa’. In dat boekje werd het christendom afgekraakt en het boeddhisme op een voetstuk gezet, met Boeddha hoger dan Christus. Crazy, toch?

Maar wat gebeurde er? De Algemene Synode sprak Dr. Louis Bahler vrij. De kerk was blijkbaar tandeloos, tuchteloos en machteloos geworden door de Reglementenbundel die Koning Willem I haar in 1816 oplegde. Bahler’s ideeën bleven dus ongestoord voortbestaan.² En dit was een van de drijvende krachten achter het ontstaan van de Gereformeerde Bond. Talk about church drama!

Vanaf 1886 studeerde Bähler theologie in Groningen, waar zijn vader sinds 1881 predikant was. Als student omarmde hij de moderne, vrijzinnige richting in de theologie. Onder invloed van Lev Tolstoj werd hij een aanhanger van christenanarchisme, socialisme, antimilitarisme en pleitte hij voor geheelonthouding. Met gelijkgestemden, waaronder Anne de Koe, Jacobus Lambertus Klein, Lodewijk van Mierop, Felix Ortt, en Johannes van der Veer, richtte hij het Tolstojaanse antimilitaristische blad “Vrede” op. Zijn geloof draaide om de mystieke essentie van het leven en het nastreven van een zuivere, reine levenswandel.³ In hedendaagse termen zou je Bählers houding en benadering als links en progressief kunnen bestempelen. In 1911 verliet Bähler de kerk.

*Louis Adriën Bähler / Bron: Wikimedia Commons*

De oprichters van de Gereformeerde Bond binnen de Nederlandse Hervormde Kerk in 1906 waren onder andere ds. E.E. Gewin (Utrecht), dr. H. Visscher (hoogleraar in Utrecht), Lodewijk Duymaer van Twist (Den Haag, lid van de Tweede Kamer voor de ARP), H.A. van de Westeringh (Burgemeester in Veenendaal), mr. C.S. van Dobben de Bruijn (Burgemeester van Hazerswoude), dr. J.D. de Lind van Wijngaarden (Utrecht), ds. L. van Mastricht (Barneveld), en ds. M. Jongebreur (Veenendaal).⁴

*Hugo Visscher behoorde tot de oprichters van de Gereformeerde Bond / Bron: Wikimedia Commons*

Meegaan in de PKN

Fast forward naar 2004, toen er een fusie gaande was tussen de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland, en de Evangelisch-Lutherse Kerk. Tot 2004 ging de Gereformeerde Bond op standje ‘nee’ tegen deze fusie, vooral vanwege issues met de kerkorde. Ondanks de weerstand besloot de GB om wel mee te gaan in de fusie. Ze sloten zich aan bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Op hun officiële site staat onder “Missie”:

Het bevorderen dat de Protestantse Kerk in Nederland gehoorzaam is aan de Bijbel en zich gebonden weet aan de belijdenis van de Reformatie.⁵

Maar bij de fusie van de Nederlandse Hervormde Kerk met de Gereformeerde Kerken en de Evangelisch-Lutherse Kerk tot de PKN was er toch een breakup, vooral in GB-gemeenten. De vertrekkers gingen op hun eigen pad en vormden de Hersteld Hervormde Kerk (HHK).

Op 24 mei 2005 veranderde de officiële naam in “Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland”, nadat de fusie definitief was.

Wat is de Gereformeerde Bond (niet)?

De Gereformeerde Bond is geen aparte kerk, maar eerder een vereniging met een bestuur. Geen ambtelijke vergaderingen hier. Hun HQ? Apeldoorn. En de gezichten naar buiten (anno 2025)? Drs. P.J. Vergunst (algemeen secretaris) en ds. J.A.W. Verhoeven (voorzitter).

Op 1 april 2023 telde de Gereformeerde Bond als vereniging 7672 leden. Als je zegt dat je lid bent van de GB, bedoel je eigenlijk dat je lid bent van een gemeente binnen de PKN die zich rekent tot de GB, niet van de vereniging zelf. Let’s get the church lingo right!

Een GB-gemeente binnen de Protestantse Kerk is eigenlijk een gemeente waar de predikant en/of kerkenraadsleden connectie voelen met de Gereformeerde Bond en z’n doelen. Het is een beetje vaag, vooral omdat grote PKN-gemeenten soms delen hebben die zich meer confessioneel noemen. En het wordt nog verwarrender omdat ook gemeenten waar de leiders niet officieel lid zijn van de GB, zich toch als GB-gemeente kunnen beschouwen op basis van overeenkomende standpunten, preken en liturgie.⁶

Omvang van de GB

De omvang van de Gereformeerde Bond is lastig exact vast te stellen. Schattingen geven aan dat ongeveer 300.000 van de 1,5 miljoen leden van de PKN zich tot de GB rekenen. Let wel, het zijn schattingen. Maar één ding is zeker: in termen van kerkgangers is de GB de grootste stroming binnen de gereformeerde gezindte.⁷

Op hun website vermeldt de GB meer dan 600 predikanten die lid zijn of zich verwant voelen. Het aantal (wijk)gemeenten dat zich tot de Gereformeerde Bond rekent, schommelt tussen de 300 en 400, hoewel dit ook lastig exact vast te stellen is. Church vibes all around!

*Kerken werden vaak midden in een dorp gebouwd / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator*

Hete hangijzers

Sinds de vorming van de PKN zo’n twintig jaar geleden heeft het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond geen principieel andere standpunten ingenomen over thema’s zoals schepping en evolutie, vrouwelijke ambtsdragers, en zegening/acceptatie van homoseksuele relaties “in liefde en trouw”. Ze blijven bijvoorbeeld standvastig in hun opvatting dat vrouwen op basis van de Bijbel niet toegelaten zouden moeten worden tot ambten in de gemeente. Alhoewel er ook andere geluiden te horen zijn ‘op de kerkvloer’. Bovendien neemt het aantal vrouwelijks ambtsdragers aan de linkerkant van de Gereformeerde Bond duidelijk toe.⁸

“Perhaps women pastors and women preachers are the most obvious evidence of churches rebelling against the Bible.” (John MacArthur)

Neem nu het onderwerp ‘schepping en evolutie’. Dr. Gijsbert van den Brink bracht in 2017 “En de aarde bracht voort” uit, waarin hij betoogde dat evolutie en gereformeerde theologie niet strijdig hoeven te zijn. In datzelfde jaar kwam dr. Mart-Jan Paul met “Oorspronkelijk,” waarin hij vasthield aan de zesdaagse schepping en de evolutietheorie niet binnen de gereformeerde theologie zag passen.⁹

Terzijde:

De evolutietheorie, die stelt dat alle levende organismen op aarde genealogisch verwant zijn, kan worden beschouwd als een geloofsverhaal dat niet wetenschappelijk bewezen kan worden, waardoor het eerder een natuurfilosofisch construct kan worden genoemd. Theïstische evolutionisten passen hun Bijbelinterpretatie aan op basis van deze ‘heidense’ natuurfilosofie, wat ingaat tegen de hermeneutische regel dat de Schrift haar eigen uitlegger is. Tegelijk verzaken zij om deze filosofie en de vooronderstellingen die daaraan ten grondslag liggen te beoordelen aan de hand van de Bijbel, die immers de maatstaf is voor leer en leven. Eigenlijk zien we hier dezelfde rebelse geest aan het werk als bij Louis Adriën Bähler die een buiten-Bijbelse filosofische oriëntatie had. Het boeddhisme kan beschouwd als zowel een spirituele praktijk als een filosofisch systeem dat streeft naar inzicht in de aard van het bestaan. En de evolutietheorie, in de zin van ‘universele gemeenschappelijke afstamming’, is een natuurfilosofisch construct.

Vernieuwingen binnen GB-gemeenten

Gereformeerde Bondsgemeenten hebben desondanks flink wat facelifts ondergaan! Zo nam het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond het voortouw voor een opfrissing van de liturgische formulieren, denk aan doop en avondmaal.

De GB-predikanten hebben ook flink wat bijgedragen aan de Herziene Statenvertaling (HSV) in 2010 en aan de zangbundel “Weerklank” (2016), met een mix van Psalmberijming ’67 en zo’n 600 andere gezangen. Gevolg? HSV is nu de hit in de meeste GB-gemeenten en “Weerklank”-deuntjes sijpelen steeds vaker door in de erediensten.

En laten we de psalmen niet vergeten! Een van de doelstellingen van de Gereformeerde Bond is het bevorderen van het zingen van psalmen in de liturgie. In de overgrote meerderheid van de GB-gemeenten worden de psalmen nu ritmisch gezongen, wel in oude berijming (1773).

*Psalmen zingen in de kerk / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator*

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.