SCIL: vragenlijst, betekenis en betrouwbaarheid

Last Updated on 8 februari 2024 by M.G. Sulman

De SCIL is een instrument om snel te screenen op de mogelijke aanwezigheid van een licht verstandelijke beperking (LVB). Het gaat om een korte vragenlijst die in 85% van de gevallen een licht verstandelijke beperking correct voorspelt. De betrouwbaarheid is dus vrij goot. De SCIL wordt afgenomen door een professional, zoals een reclasseringswerker, bij een cliënt. Je moet daarvoor wel goed bekend zijn met de instructies zoals gegeven in de fysieke training of e-learning. De uitkomst van de SCIL kan aanleiding zijn tot verdere diagnostiek, een aangepaste bejegening en andere keuzes bij de inzet van interventies. Het is belangrijk dat de SCIL niet alleen wordt ingezet bij twijfel omtrent een LVB, omdat de SCIL juist ontwikkeld is om een LVB te signaleren bij die mensen die doorgaans overschat en overvraagd worden.

Wat is de SCIL?

Betekenis

SCIL staat voor ‘SCreener voor Intelligentie en Licht verstandelijke beperking’. Het is een korte vragenlijst waarmee je snel kunt screenen op de mogelijke aanwezigheid van een LVB. De voorspelling met de SCIL is tussen de 80% en 90% van de gevallen correct.¹Hogrefe. Vaardig met de SCIL. https://www.hogrefe.com/nl/training/vaardig-met-de-scil (ingezien op 8-2-2024)

In september 2015 is de SCIL 14-17 over jongeren verschenen. Deze is beschikbaar naast de eerder verschenen SCIL 18+ voor volwassenen.

Je gebruikt de SCIL niet alleen bij signalen van een LVB. De SCIL is juist ontwikkeld om een LVB te herkennen zonder dat er signalen zijn.

Betrouwbaarheid van de SCIL-uitslag

Tijdige herkenning van LVB is dus van groot belang. Met de SCreener voor Intelligentie en Licht verstandelijke beperkingen (SCIL) kunnen LVB vastgesteld worden bij personen van 14 jaar en ouder. De SCIL is door Nijman, Kaal en Moonen ontwikkeld . De SCIL kan gebruikt worden door iedereen die baat denkt te hebben bij het kunnen vaststellen van LVB. Afname vereist geen speciale training. De afname geschiedt in een vraaggesprek waarbij de proefpersoon vragen moet beantwoorden en een aantal reken- en taalopgaven moet maken. Direct daarna kan op grond van de gegeven antwoorden berekend worden of er al dan niet sprake is van (het functioneren op het niveau van een persoon met) LVB. Deze uitslag is zeer nauwkeurig. in 9 van de 10 gevallen voorspelt de SCIL correct.

Bij het afkappunt van de SCIL is:

• de sensitiviteit 82% (dus 82% van de mensen met LVB wordt correct geclassificeerd); en
• de specificiteit 89% (dus 89% van de mensen zonder LVB wordt als zonder LVB geclassificeerd).

Contra-indicaties

In de volgende gevallen heeft het geen zin om de SCIL af te nemen:

• De SCIL is niet geschikt voor cliënten die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen of dyslectisch zijn.
• Acute psychiatrische problematiek is een uitsluitingsgrond.
• Bij cliënten met een hoge opleiding (havo/vwo, hbo/universiteit), bij wie er geen reden is voor twijfel over het niveau van functioneren, heeft de SCIL geen toegevoegde waarde.
• Uiteraard hoef je ook geen SCIL af te nemen als er al een recente SCIL of recente diagnose is of wanneer er reeds verdere diagnostiek gepland staat en screening geen meerwaarde meer heeft.
• Wanneer een afname niet mogelijk is doordat de cliënt heel wantrouwend of weigerachtig is.
• Er zijn ook situaties waarbij afname van de SCIL op dat moment niet verstandig is, maar wel op een later moment gepland kan worden, bijvoorbeeld wanneer de cliënt heel gestrest of emotioneel is.
• Wanneer de cliënt onder invloed van alcohol of drugs is.

Hoelang is het geldig?

Er is geen standaardtermijn dat een SCIL of diagnose actueel is. Dat hangt af van leeftijd (bij jongeren verjaard het eerder), omstandigheden van de SCIL-afname en ontwikkelingen sindsdien. Vooral bij grensgevallen is opnieuw screenen eerder zinvol.

Vragenlijst

Papier, digitaal of op afstand?

De SCIL bestaat uit een papieren vragenlijst met een apart opgavenformulier voor de cliënt. De SCIL kan ook digitaal afgenomen worden. De vragen die je moet stellen staan dan op je tablet of laptop, het opgavenformulier voor de cliënt kun je dan zelf uitprinten.

Voordelen van de digitale versie zijn onder andere dat je formulieren nooit op zijn en dat je geen telfouten kunt maken bij het berekenen van de totaalscore. Voordelen van de papieren versie zijn dat hij makkelijker mee te nemen is en je batterij niet leeg kan zijn.

De vraag is of het mogelijk is om de SCIL af te nemen op afstand, bijvoorbeeld via Whatsapp-bellen of Skype. Onderzoek heeft uitgewezen dat de SCIL betrouwbaar kan worden afgenomen via videoverbinding.

Kwalificatieniveau (SCIL volgens protocol afnemen)

Voor het gebruik van de SCIL-vragenlijsten zijn geen speciale kwalificaties vereist. Wel moet de persoon die de SCIL afneemt goed bekend zijn met de instructies en de vragenlijst precies volgens het protocol afnemen.²Factsheet: Veelgestelde vragen over de SCIL (Hogeschool Leiden, 2018, pdf)

Doel en doelgroep

De SCIL is geschikt om snel te screenen op een mogelijke licht verstandelijke beperking. Het gaat om een korte screeningslijst die in negen van de tien gevallen een LVB correct voorspelt.

De SCIL kan ook gecombineerd worden met de SCAF, een screener voor het niveau van adaptief functioneren en LVB. Met de beide screeners samen maakt men in korte tijd een inschatting van het functioneren op de belangrijkste domeinen uit de DSM-5 classificatie van LVB.

De SCAF bestaat uit twaalf vragen, die door een interviewer aan de respondent worden voorgelegd. De twaalf vragen dekken de drie domeinen van adaptief functioneren, in overeenstemming met de definitie van adaptief functioneren volgens de DSM-5: het sociale, het conceptuele en het praktische domein.³Hogrefe. SCAF. https://www.hogrefe.com/nl/shop/scaf-screener-voor-adaptief-functioneren-en-licht-verstandelijke-beperking.html (ingezien op 8-2-2024)

De SCIL 14-17 en SCIL 18+ kunnen worden toegepast:

• Bij politie, justitie en reclassering.
• In de psychiatrie (regulier en forensisch), voorafgaand aan behandeling.
• In het voortgezet onderwijs (zoals praktijkonderwijs en vmbo).
• In de dak- en thuislozenzorg (maatschappelijk opvang).
• Bij MEE: deze organisatie biedt cliëntondersteuning aan mensen met een beperking of een chronische ziekte en hun naasten, om hen zo weer grip te geven op hun dagelijks leven.

Indien er sprake is van mogelijk LVB is nader diagnostisch onderzoek nodig. Het is van belang om een LVB tijdig te herkennen om de begeleiding, zorg en omgang beter aan te laten sluiten op de mogelijkheden van mensen met een LVB.

Kanttekeningen

Er kunnen een aantal kanttekeningen geplaatst worden, waaronder:

De SCIL is een screeningsinstrument en géén diagnostisch instrument. Het dient dus ook niet als diagnostisch middel gebruikt te worden. Dit betekent dat er geen conclusies getrokken mogen worden over het daadwerkelijk aanwezig zijn van een verstandelijke beperking op basis van uitkomsten van een SCIL. Dit kan enkel op basis van intelligentie onderzoek zoals een IQ meting.

Groot minpunt aan de SCIL is dat hij enkel bedoeld is voor mensen die de Nederlandse taal spreken en enigszins beheersen. Onduidelijk is wat er onder ‘enigszins’ valt. Zo worden mensen die enkele taalfouten maken zwaar ‘beoordeeld’ op de screener. Ook is de SCIL niet geschikt voor mensen met dyslexie, maar ook bij bijvoorbeeld psychiatrische problematiek (depressie, psychose) moet je erop bedacht zijn dat de screener niet goed screent wat deze zou moeten screenen.

Training afname SCIL

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het gebruik van de SCIL, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.