Last Updated on 28 april 2023 by M.G. Sulman
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat regelmatig bewegen de hersenfunctie van patiënten met de ziekte van Parkinson aanzienlijk kan verbeteren.1Johansson ME, Cameron IGM, Van der Kolk NM, de Vries NM, Klimars E, Toni I, Bloem BR, Helmich RC. Aerobic Exercise Alters Brain Function and Structure in Parkinson’s Disease: A Randomized Controlled Trial. Ann Neurol. 2022 Feb;91(2):203-216. doi: 10.1002/ana.26291. Epub 2022 Jan 19. PMID: 34951063; PMCID: PMC9306840. Bij deze ziekte sterven dopamine-producerende cellen in de hersenen af, wat leidt tot allerlei klachten zoals een langzaam toenemende verstoring van houding en beweging. Kenmerkende symptomen van de ziekte van Parkinson zijn beven (tremor), een moeizame start van bewegingen, verminderd vermogen tot bewegen en spierstijfheid. Door te bewegen, bijvoorbeeld door 45 minuten per sessie drie keer per week te fietsen op een hometrainer, worden de verbindingen tussen verschillende hersengebieden versterkt en wordt het krimpen van de hersenen afgeremd. In een wetenschappelijk studie uit 2018 bleek al dat de symptomen van patiënten die intensief bewogen, stabiliseerden ten opzichte van een controlegroep die alleen rek- en strekoefeningen deed.2van der Kolk NM, de Vries NM, Kessels RPC, Joosten H, Zwinderman AH, Post B, Bloem BR. Effectiveness of home-based and remotely supervised aerobic exercise in Parkinson’s disease: a double-blind, randomised controlled trial. Lancet Neurol. 2019 Nov;18(11):998-1008. doi: 10.1016/S1474-4422(19)30285-6. Epub 2019 Sep 11. PMID: 31521532. Recente MRI-scans tonen nu aan dat beweging ook de cognitieve vermogens verbetert bij patiënten met Parkinson. Kortom, de hersenfunctie van patiënten met de ziekte van Parkinson verbetert door regelmatig te bewegen.
Sterkere verbindingen tussen hersengebieden
Bij de ziekte van Parkinson gaat er iets mis in de hersenen waardoor er allengs steeds meer hersencellen afsterven. Het gaat hierbij om de cellen die dopamine maken. Als gevolg hiervan is er minder dopamine in de hersenen. Dopamine is boodschapperstof in de hersenen die het mogelijk maakt voor zenuwcellen om met elkaar te communiceren. Hierdoor verandert de manier waarop je lichaam beweegt en kun je last krijgen van beven (tremor), een moeizame start van bewegingen, verminderd vermogen tot bewegen en spierstijfheid. Dit kan ook invloed hebben op hoe je je voelt en gedraagt. Parkinson is een chronische ziekte en heeft een progressief verloop, wat betekent dat de symptomen geleidelijk erger worden na verloop van tijd.
Mensen met de ziekte van Parkinson ervaren vaak moeilijkheden bij het uitvoeren van automatische bewegingen, zoals lopen, als gevolg van schade aan het hersengebied dat deze routinematige bewegingen regelt. Uit de MRI-scans van de patiënten die regelmatig lichamelijk actief waren, bleek dat de verbindingen tussen hersengebieden die minder aangetast waren door de ziekte van Parkinson, sterker werden. Dit is een zogeheten compensatiestrategie van de hersenen, waarbij deze sterker wordende hersengebieden een grotere rol speelden in het netwerk van de hersenen om de moeilijkheden met automatische bewegingen te compenseren.
De onderzoekers hebben ook gekeken naar de hoeveelheid grijze stof in de hersenen. Grijze stof bevat de cellichamen van zenuwcellen. Uit het onderzoek bleek dat bij patiënten die zes maanden lang actief op de hometrainer waren, de hoeveelheid grijze stof in de hersenen stabiliseerde. Bij de groep die rek- en strekoefeningen deed, nam de hoeveelheid grijze stof wel af. Deze resultaten sluiten aan bij eerdere onderzoeken, waaruit blijkt dat mensen die actief trainen, meer verbindingen tussen hersencellen ontwikkelen.
Betere prestaties ten aanzien van cognitieve taken
De patiënten die regelmatig fysiek actief waren, presteerden beter in cognitieve taken en hadden meer controle over hun automatische bewegingen. Dit werd gemeten met behulp van oogbewegingen. De fysiek actieve groep verbeterde hun prestatie van een half jaar eerder en het bleek dat hun fitheid rechtstreeks verband hield met hun denkvermogen. Hoe fitter de patiënten waren, hoe beter ze presteerden in de cognitieve taken.
Intensief bewegen is goed voor de hersenfunctie
Uit het onderzoek blijkt dat sporten en intensief bewegen een positief effect hebben op het brein, met name bij mensen met de ziekte van Parkinson. Het stimuleert het compensatievermogen van de hersenen, wat kan leiden tot verbeterde hersenfunctie en minder symptomen van de ziekte van Parkinson. De onderzoekers benadrukken dat sporten goed is voor het brein, niet alleen voor mensen met Parkinson, maar voor iedereen. Ze hopen dat de resultaten van het onderzoek mensen met Parkinson zullen motiveren om meer te bewegen.
Geschikte vormen van bewegen voor iemand met Parkinson
Een ideaal oefenprogramma bestaat uit een verscheidenheid aan activiteiten, waaronder aerobe oefeningen, krachttraining, evenwichtsvaardigheden en flexibiliteit. De beweegrichtlijn voor volwassenen en ouderen luidt als volgt: Bewegen is goed, meer bewegen is beter. Doe minstens 150 minuten per week aan matig. intensieve inspanning, intensiteitsoefening per week. Dit geldt ook voor mensen met Parkinson.
Aërobe oefeningen voor de ziekte van Parkinson
Aërobe oefeningen of gewoonweg ‘cardio’ genoemd bestaat uit activiteiten met continue, ritmische bewegingen die je hartslag in de loop van de tijd verhogen. Aërobe oefening is goed voor de conditie en kan verschillende aspecten van de motorische functie verbeteren. Onderzoek toont zelfs aan dat aerobe oefeningen met matige en krachtige intensiteit vooral gunstig zijn voor mensen met de ziekte van Parkinson.
Wandelen is een fantastische vorm van aërobe oefening met een lage intensiteit die de gewrichten ontziet. Andere soorten aërobe oefeningen zijn onder meer:
- Joggen of hardlopen
- Zwemmen of aquarobics
- Fietsen of stationair fietsen op een hometrainer
- Roeien met een roeimachine, een zogeheten roeitrainer
Krachttrainingsoefeningen voor de ziekte van Parkinson
Om meer spiermassa op te bouwen kies je natuurlijk voor krachttraining. Sterke spieren maken je het gemakkelijker om dagelijkse activiteiten uit te voeren. De meest effectieve oefeningen zijn die waarbij je meerdere spiergroepen tegelijk traint. Compound of samengestelde oefeningen worden dergelijke oefeningen genoemd.
Evenwichtsoefeningen voor de ziekte van Parkinson
Een gezond evenwicht is belangrijk om zo lang mogelijk mobiel te blijven en het risico op vallen te helpen voorkomen of verminderen. Dus naast het opbouwen van sterkere spieren door middel van krachttraining, zijn balans- en mobiliteitsoefeningen belangrijk voor het verbeteren van je stabiliteit.
Valpreventie is een van de hoofddoelen van evenwichtsoefeningen. We raden aan om met een fysiotherapeut samen te werken om te bepalen welke balansoefeningen voor jou het beste zijn.
Coördinatieoefeningen voor de ziekte van Parkinson
Als de ziekte van Parkinson voortschrijdt, worden spierbewegingen langzamer en nemen ze in de loop van de tijd af. Dit kan het moeilijker maken om complexere bewegingen te coördineren. Werken aan activiteiten die de behendigheid, omvang en snelheid van je spierbewegingen uitdagen, kan helpen bij het verbeteren en behouden van motorische vaardigheden.
Coördinatieoefeningen en activiteiten die spiergroepen in je onderlichaam uitdagen, zijn onder meer:
- Lopen
- Fietsen
- Dansen
- Contactloos boksen of andere vechtsporten
Als het gaat om het trainen van je bovenlichaam en de fijne motoriek, kunnen deze oefeningen nuttig zijn:
- Oppakken: Kies een klein alledaags voorwerp zoals een haarborstel, potlood of muntstuk. Plaats het op een tafel voor je en oefen het oppakken, vastpakken en neerleggen met elke hand.
- Aanrakingen met de vingertoppen: Houd je armen ontspannen omhoog, met je elleboog gebogen en de handpalmen naar buiten gericht. Buig je wijsvinger langzaam naar beneden om je duim aan te raken en open dan je hand weer. Herhaal met je middelvinger, ringvinger en pink.
Sommige hobby’s en activiteiten kunnen ook helpen de coördinatie te verbeteren, waaronder:
- Schilderen, aquarellen of tekenen
- Een brief schrijven
- Tuinieren en planten
- Naaien, punniken, breien of borduren
- Een instrument bespelen zoals piano of gitaar
Hersentraining
De ziekte van Parkinson is een bewegingsstoornis met trillende spieren, beven, stijfheid en traagheid. Het is echter ook een progressieve neurologische aandoening. Naarmate de ziekte vordert, kun je zowel bewegings- als cognitieveranderingen ervaren.
Hersenstimulerende oefeningen kunnen het geheugen en de cognitie helpen verbeteren. Denk hierbij aan:
- Muziektherapie
- Hoofdrekenen
- Puzzelen, bordspellen en woordspelletjes spelen
- Hardop lezen
Welk effect heeft muziek op de ziekte van Parkinson? En hoe werkt muziektherapie? Kijk naar deze video:
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het belang van bewegen bij de ziekte van Parkinson, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
