Last Updated on 3 december 2023 by M.G. Sulman
In juni 1948 vond er een tragische gebeurtenis plaats in de Marokkaanse steden Oujda en Jerada, die destijds onder Frans-Marokkaans bestuur stonden. Deze gebeurtenissen staan als de pogrom van Oujda en Jerada. Een pogrom is een gewelddadige uitbarsting, meestal georganiseerd en aangewakkerd door haat, met als doel het massaal vermoorden of gedwongen verdrijven van een bepaalde etnische of religieuze gemeenschap, vaak gericht tegen Joden. De pogrom van Oujda en Jerada werd aangewakkerd door toenemende vijandigheid tegen Joden, met name na de oprichting van de staat Israël in november 1947. Ongeveer 42 Joden werden tijdens deze gewelddadige anti-Joodse uitbarsting gedood en ongeveer 150 raakten gewond.
Pogrom van Oujda en Jerada
De spanningen tussen Joden en Arabieren in het Britse Mandaatgebied Palestina droegen bij aan de groeiende haat tegen de Joodse gemeenschap in het Franse protectoraat Marokko, waar destijds tussen de 250.000 en 350.000 Joden leefden. Op de nacht van 7 op 8 juni 1948 bereikte de opgekropte vijandigheid jegens de Joodse inwoners een hoogtepunt met de pogrom in Oujda en Jerada.
Van 7 tot 8 juni 1948 vonden er anti-Joodse rellen plaats in de steden Oujda en Jerada, gelegen in het oostelijk deel van Marokko. Deze rellen waren een reactie op de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948, die volgde op de oprichting van de staat Israël op 14 mei van dat jaar. de plaatsen Oujda en Jerada, die dicht bij de grens met Algerije liggen, dienden als vertrekpunten voor Marokkaanse Joden die naar Israël wilden emigreren, hoewel dit destijds niet was toegestaan vanuit Marokko. Tijdens de rellen werden 47 Joden en een Fransman gedood, vielen er veel gewonden en raakten eigendommen beschadigd.
De rellen deden zich enkele weken na een toespraak van sultan Mohammed V (1909-1961) voor. Deze toespraak vond plaats te midden van de recente oprichting van de staat Israël en hij bevestigde de traditionele beschermde status van Joden in Marokko. Hij waarschuwde hen echter ook om geen solidariteit te tonen met ‘de zionistische zaak’. In de ogen van veel Marokkaanse moslims werden de Joden tijdens die periode gezien als zijnde van plan om zich aan te sluiten bij de strijdkrachten die vochten tegen de Arabische legers.1Wikipedia. 1948 Anti-Jewish riots in Oujda and Jerada. https://en.wikipedia.org/wiki/1948_Anti-Jewish_riots_in_Oujda_and_Jerada (ingezien op 2-12-2023) Op 15 mei 1948 begon de eerste pan-Arabische oorlog tegen de Joodse staat, waarbij de legers van Egypte, Syrië, Transjordanië, Libanon, Saoedi-Arabië en Irak Israël binnenvielen.
Na de pogroms van 1948 in Marokko
Na deze verschrikkelijke pogrom vluchtten veel Joden uit deze steden naar de nieuwe staat Israël. Historicus Heskel M. Haddad schrijft te dienaangaande:
“De belangrijkste oorzaak van de Joodse exodus uit Marokko zijn de twee pogroms die plaatsvonden in 1948 en 1953. Binnen enkele jaren migreerden enkele duizenden Marokkaanse Joden naar Israël. Maar de massale emigratie van Joden uit Marokko vond plaats in 1954, toen duidelijk werd dat Frankrijk van plan was om Marokko volledige onafhankelijkheid te verlenen. Tientallen duizenden Joden verlieten Marokko, die de typische angst verraden van Joden in een onafhankelijk Arabisch land.”2Jerusalem Post. The ‘Nakba’ of Morocco’s Jews. https://www.jpost.com/features/in-thespotlight/the-nakba-of-moroccos-jews (ingezien op 2-12-2023)
De jaren na de pogrom van Oujda en Jerada werden gekenmerkt door voortdurende onrust. In 1953 werden er nog eens 43 Joden gedood tijdens rellen. In 1954 en 1955 werden de Joden in Marokko aangevallen door pro-nationale krachten in Casablanca, Rabat, Mazagan en Petitjean, met talloze doden en gewonden tot gevolg. In het hele land werden Joodse eigendommen in beslag genomen en werden Joodse scholen aangevallen door brandstichters.
In de vijf jaar na de onafhankelijkheid van Israël maakten ongeveer 30.000 Joden aliya; het aantal nam in de daaropvolgende jaren toe. “Aliya” (ook gespeld als “aliyah”) is een Hebreeuws woord dat verwijst naar de immigratie van Joden naar Israël. Het wordt vaak gebruikt om de immigratie van Joden vanuit andere delen van de wereld naar Israël aan te duiden, meestal in het kader van hun terugkeer naar het historische en geestelijke thuisland.
Na de onafhankelijkheid van Marokko op 2 maart 1956, nam het anti-Joodse geweld toe. Antisemitische rellen en economische problemen dwongen veel Marokkaanse Joden om te emigreren, maar dit werd vanaf 1956 door de regering verboden.
In 1961 kregen ze eindelijk toestemming van koning Hassan II (1929-1999) om elders te gaan wonen. Hierop vertrokken grote groepen Joden naar Israël, Frankrijk, de Verenigde Staten en Canada. Officiële emigratie werd pas in 1963 toegestaan.
Na de Zesdaagse Oorlog in 1967, uitgevochten tussen Israël en zijn Arabische buurlanden Egypte, Jordanië en Syrië, laaide het antisemitisme opnieuw op, waardoor de overgebleven Joden in Marokko gedwongen waren te emigreren vanwege verslechterende levensomstandigheden. Vandaag de dag is er weinig overgebleven van de eens zo levendige Joodse gemeenschap in Marokko.3Wikipedia. Pogrom van Oujda en Jerada. https://nl.wikipedia.org/wiki/Pogrom_van_Oujda_en_Jerada (ingezien op 2-12-2023)
Nakba
In de 20e eeuw ontvluchtten veel Joodse gemeenschappen de vijandigheid in door moslims gedomineerde landen. Ook in Marokko vertrokken talloze Joden naar Israël en andere landen. De dag van hun vertrek wordt vaak beschreven als hun Nakba. Dat is het Arabische woord voor ‘catastrofe’ dat door Palestijnse activisten vaak wordt gebruikt om de Onafhankelijkheidsdag van Israël aan te duiden. Veel Joodse families woonden al sinds de 15e eeuw in Noord-Afrika en sommigen zelfs daarvoor. Zij meeste Joden van de Maghreb verloren alles behalve de kleren die ze droegen.4Jerusalem Post. The ‘Nakba’ of Morocco’s Jews. https://www.jpost.com/features/in-thespotlight/the-nakba-of-moroccos-jews (ingezien op 2-12-2023)
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.