Vlasbekje: eetbaar of giftig + waardplant

Last Updated on 20 augustus 2024 by M.G. Sulman

Linaria vulgaris (gewone vlasbekje, wilde vlasbekje, geel vlasbekje, vroeger: vlasleeuwenbekje) is een overblijvende plant uit de weegbreefamilie (Plantaginaceae), een familie van tweezaadlobbige planten. De plant is afkomstig uit Europa, Siberië en Centraal-Azië. Het vlasbekje tref je vaak aan langs wegen en in verstoorde gebieden. Vlasbekje wordt vaak gezien als een onkruid. Toch kan de plan een heuse aanwinst zijn in een natuurlijke tuin. Ook heeft het vlasbekje medicinale waarde en is het eetbaar. De plant wordt soms gekweekt vanwege zijn mooie bloemen, die lang meegaan als snijbloemen.

Beschrijving van het vlasbekje

• Hoogte: 15–90 cm.
• Stengels: Rechtopstaand tot liggend, vaak vertakt.
• Bladeren: Blauwgroen, smal en lijnvormig, 2–6 cm lang en 1–5 mm breed.
• Bloemen: Lijken op die van de leeuwenbek, bleekgeel met een oranje puntje aan de onderkant. Ze staan in dichte eindstandige trossen van de zomer tot de herfst. De bloemen zijn ongeveer 25–33 mm lang.
• Bloeitijd: Van juni tot in de herfst.
• Habitat: Voornamelijk te vinden in ruderaal en zandige bodems, vaak op verstoorde of gecultiveerde grond.
• Bestuiving: Voornaamste bestuivers zijn grote insecten zoals hommels, die sterk genoeg zijn om de nectar te bereiken die in de lange spoor van de bloem zit.

Naamgeving

De bladeren van het vlasbekje lijken sterk op die van het echte vlas (Linum), hoewel ze niet tot dezelfde plantenfamilie behoren. Het gebruik van de naam “vlasbekje” komt dus voort uit de gelijkenis van de smalle blaadjes met die van vlas.

Ecologie

• De plant groeit op verstoorde plekken zoals bermen, duinen en gecultiveerde grond.
• Linaria vulgaris is een voedselplant voor verschillende insecten (zie onder).
• De plant kan licht giftig zijn voor vee (zie onder).

Waardplant

Het vlasbekje is een belangrijke waardplant voor de larven van verschillende soorten Lepidoptera (vlinders) en andere insecten. Hieronder volgt een overzicht van enkele soorten die afhankelijk zijn van deze plant:

• Wolfsmelkuil (Acronicta euphorbiae)
• Boksbaardvlinder (Amphipyra tragopoginis)
• Gamma-uil (Autographa gamma)
• Vlasbekuiltje (Calophasia lunula)
• Charidryas gorgone carlota
• Vlasbekdwergspanner (Eupithecia linariata)
• Heidedwergspanner (Eupithecia satyrata)
• Falseuncaria ruficiliana
• Tweekleurige parelmoervlinder (Proclossiana eunomia eunomia)
• Oranje o-vlinder (Pyrrhia umbra)
• Randvlekuil (Rusina ferruginea)
• Stenoptilia bipunctidactyla

Deze insectensoorten gebruiken Linaria vulgaris als voedselbron voor hun larven, waardoor de plant een belangrijke rol speelt in de levenscyclus van deze soorten.

Volksgeneeskunde

In de volksgeneeskunde wordt het vlasbekje voor de volgende doeleinden gebruikt:

Inwendig gebruik

• Spijsverterings- en urinewegaandoeningen: Het gele vlasbekje wordt gebruikt bij problemen met de spijsvertering en de urinewegen.
• Zwelling verminderen: Het kruid kan bij inwendig gebruik helpen om zwelling te verminderen.
• Diureticum (vochtafdrijvend): Ter verhoging van de urineproductie om zo vochtretentie tegen te gaan.
• Transpiratie bevorderen: Het kruid wordt ook ingezet om zweten te stimuleren.

Uitwendig gebruik

• Aambeien: Het gele vlasbekje wordt direct op de huid aangebracht om verlichting te bieden bij aambeien.
• Wonden en huiduitslag: Het kruid kan op wonden en huiduitslag worden aangebracht om de genezing te bevorderen.
• Voetzweren: Soms wordt het aangewend om voetzweren te behandelen.

Vlasbekje is eetbaar

Het wilde vlasbekje is eetbaar en kan, vanwege zijn iets scherpe smaak, gebruikt worden als garnering in gerechten waarbij een wat pittigere toets gewenst is. Vanwege zijn unieke smaak kan het wilde vlasbekje een interessante toevoeging zijn in salades of als decoratief element in verschillende gerechten. Het is echter belangrijk om de plant met mate te gebruiken, gezien de stoffen die aanwezig zijn in deze plant.

Is vlasbekje giftig?

Het vlasbekje is een plant met een scherpe smaak. In de keuken kan het plantje als garnering wordne gebruikt. Maar wist je dat deze plant mild giftig kan zijn? Vooral voor vee zoals koeien en schapen kan het schadelijk zijn als ze er grote hoeveelheden van eten.

Voor mensen is het over het algemeen veilig in kleine hoeveelheden, maar overdrijf niet! Vlasbekje bevat namelijk stoffen (zoals alkaloïden en andere chemische stoffen) die bij inname in hoge doses schadelijk kunnen zijn.

Vlasbekje bevat verschillende bioactieve stoffen, waaronder alkaloïden, flavonoïden, glycosiden, en tannines. Deze stoffen zijn deels verantwoordelijk voor de medicinale eigenschappen van de plant, maar kunnen in hoge concentraties ook giftig zijn. Hier zijn enkele belangrijke chemische stoffen die in vlasbekje voorkomen:

1. Pyrrolizidine-alkaloïden (PA’s): PA’s zijn stoffen die van nature in veel plantensoorten voorkomen. Ze staan bekend om hun potentieel toxische effecten, vooral bij chronische blootstelling. PA’s kunnen leverschade veroorzaken bij zowel mens als dier.
2. Flavonoïden: Deze antioxidanten dragen bij aan de medicinale werking van vlasbekje. Ze werken ontstekingsremmend en ze ondersteunen je immuunsysteem. Flavonoïden zijn op zich goede stoffen, maar in hoge doseringen kunnen ze echter nadelige effecten hebben.
3. Glycosiden: Deze stoffen, zoals linariïne (een specifieke glycoside die in vlasbekje voorkomt), kunnen in je lichaam worden omgezet in cyanogene stoffen. Deze zijn in hoge concentraties giftig.
4. Tannines: Deze plantenstoffen hebben samentrekkende eigenschappen en kennen om die reden een medicinale toepaasing. In grote hoeveelheden kunnen tannines echter schadelijk zijn voor het spijsverteringsstelsel.

Deze stoffen maken vlasbekje potentieel giftig bij overmatig gebruik, vooral bij dieren zoals vee, maar ook voor mensen als het in grote hoeveelheden wordt geconsumeerd.

Kortom, geniet van deze mooie plant in je gerechten, maar blijf voorzichtig!

Uit de oude doos

Uit Het nieuws van den dag: kleine courant d.d. 31 augustus 1896:

De maanden Juli en Augustus zijn de bloeimaanden voor het bekende „vlasbekje,” een plantje, dat op zandgronden zeer algemeen voorkomt. Een der meest in het oog springende kenmerken is de lange spoor aan de bloemkroon, welke, evenals de gekweekte leeuwebekken, tweelippig is.

Nu groeit er op één plekje in de nabijheid van Oldenzaal — vrij zeker ook het eenige plekje in Nederland — een vlasbek, welke vijf sporen heeft en dus veel regelmatiger is dan de vlasbek, zooals die algemeen bekend is. De kroon van sommige dezer plantjes is nog vrij duidelijk tweelippig, van andere veel minder duidelijk. Het getal meeldraden is vijf.

Merkwaardig is, dat deze vormen elk jaar juist op hetzelfde plekje weer te vinden zijn, en ook daar alleen. Volgens Prof. Hugo de Vries moet deze vorm een terugslag zijn op een vroegeren vorm, waaruit het vlasbekje van nu zich langzamerhand heeft ontwikkeld.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over (het gebruik van) het vlasbekje, of tips geven (over de bereiding ervan). Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.