Last Updated on 8 november 2023 by M.G. Sulman
Een sekte is een groep mensen die vaak gelinkt is aan een bepaald geloof en die volledig draait om de ideeën en opvattingen van één persoon: de sekteleider. Vaak is dat een charismatisch figuur. Sekten zijn er in allerlei soorten en maten, en het draait niet altijd om religie. Soms zijn er zelfs therapeutische of educatieve sekten, vooral omdat individualisme hotter dan hot is in onze maatschappij, zoals onderzoek ons vertelt. In ons eigen kikkerlandje naar er naar schatting 200-300 sekten, en guess what, 84 daarvan zijn op de radar bij de overheid.1NPO. Waarom sluit iemand zich bij een sekte aan? https://npokennis.nl/longread/7776/waarom-sluit-iemand-zich-bij-een-sekte-aan (ingezien op 8-11-2023) De Jehova’s Getuigen vormen de grootste sekte in Nederland.
Betekenis: Wat is een sekte?
Sekte, afgeleid van het Latijnse secta (school, leer, partij), is een naam voor een religieuze, filosofische of politieke richting, en haar aanhangers of volgelingen. De term verwijst naar sociale groepen die door hun doctrine, dogma of riten afwijken van de heersende overtuigingen en vaak in conflict zijn met hun vertegenwoordigers en volgers.
Een sekte is een gesloten en vaak destructieve groep met een charismatische leider, die strenge controle uitoefent over zijn of haar volgelingen en afwijzing van de buitenwereld aanmoedigt.
Een sekte staat van oudsher voor een religieuze gemeenschap die zich heeft afgesplitst van een moederreligie. De oorspronkelijk waardeneutrale uitdrukking heeft door de jaren heen in de volksmond echter een pejoratieve connotatie gekregen.
Kwetsbaarheid
We hebben allemaal onze momenten van kwetsbaarheid, dat is een feit. Dat kan worden veroorzaakt door ziekte, het verlies van een geliefde, het einde van een belangrijke relatie, werkloosheid, of verhuizen naar een nieuwe plek.
Individuele kwetsbaarheden kunnen variëren. Sommige mensen hebben eigenschappen zoals een hoge hypnotiseerbaarheid, een sterk concentratievermogen, een levendige verbeeldingskracht, of bepaalde neurologische verschillen, zoals leerstoornissen of autismespectrumstoornissen.
Overmatig gebruik van hypnotische praktijken, meditatie en andere activiteiten kan leiden tot veranderde bewustzijnstoestanden. En dat vergroot het risico om gerekruteerd te worden door een sekte.
Protectieve factoren zijn onder meer een ijzersterk kritisch denkvermogen en een sterk ondersteunend netwerk.
Andere Risicofactoren
Naast individuele kwetsbaarheden zijn er ook andere risicofactoren, zoals leer- en communicatiestoornissen, drugs- of alcoholproblemen, traumatische ervaringen, onopgeloste seksuele problemen, en zelfs fobieën.
En we mogen niet vergeten dat de moderne wereld nieuwe uitdagingen met zich meebrengt. Denk aan de Covid-19-pandemie, ernstige economische ontwrichting, isolatie, gebrek aan fysiek contact en sociale afstand, sociale en politieke polarisatie, en zelfs een toename van de tijd die we online doorbrengen door internetverslaving.
Dit alles vergroot het risico op rekrutering in extremistische complottheorieën en sekten. Als je jezelf in een kwetsbare situatie bevindt, kun je gevoelig zijn voor diverse rekruteringsstrategieën.
Rekrutering: Hoe beland je in een sekte?
Inspelen op je interesses
Rekrutering in sekten is niet alleen mysterieus, het draait om de kunst van het overtuigen. Ze gebruiken algemene psychologische mechanismen die zelfs door verkopers en marketingsstrategen worden toegepast. En dit is hoe ze dat doen:
Je bombarderen met liefde
Een van hun trucs is je overspoelen met liefde en genegenheid. Het voelt aanvankelijk als een warm bad, dat je verleidt om verder te gaan. Love bombing (‘liefdesbombardement’) is een vorm van psychologische manipulatie.
Inspelen op je eigenwaarde
Ze zullen aanvankelijk je gevoel van eigenwaarde versterken en je ophemelen. Dit is de fase waarin je begint te geloven dat je deel uitmaakt van iets bijzonders.
Warm bad, koude douche?
Maar wees gewaarschuwd. De start van een sekte kan als een warm bad aanvoelen, maar later komt vaak de koude douche. Toch zijn niet alle sekteleiders kwaadwillig. Sommigen geloven oprecht dat ze de waarheid hebben ontdekt en willen anderen daarvan overtuigen. Ze kunnen onbewust psychologische technieken toepassen om je in hun verhaal mee te slepen.
Positieve invloed van sektes
Interessant genoeg kunnen sektes ook een positieve invloed hebben. Neem bijvoorbeeld de Mormonen in de Vernigde Staten (VS), die over het algemeen een hogere levensstandaard hebben dan de gemiddelde Amerikaan omdat ze een gezondere leefstijl hebben.
De uitweg uit een sekte: Een moeilijke reis
De vernietiging van authenticiteit
Het verlaten van een sekte is geen sinecure. De kern van een sekte is om je eigen authenticiteit te ondermijnen en te proberen een nieuwe persoonlijkheid bij je te installeren. Op een gegeven moment weet je niet meer wie je bent. Er ontstaat een diepe existentiële angst: wat is de zin van het leven en wie ben ik eigenlijk? Het kan je cognitief volledig verlammen.
Vergelijkbaar met verslaving
Het wordt vaak vergeleken met een verslaving. Als je iemand wilt helpen die in een sekte zit, moet je absoluut niet te confronterend zijn, want dat werkt averechts. Ook argumenteren heeft meestal geen zin; het duwt hen vaak nog dieper in de sekte.
De lange weg naar herstel
Als eenmaal de moedige stap is gezet om de sekte te verlaten, wacht er nog een lange weg. Het is niet zo dat zodra je uit de sekte stapt, dat de ideeën en overtuigingen zomaar uit je hoofd verdwijnen. Gemiddeld duurt het twee jaar om weer op te krabbelen. Voor mensen die in een sekte zijn geboren, kan het zelfs nog langer duren. Maar onthoud dit: er is leven na de sekte.
De drijfveren van sekteleiders: Geld, macht en seks
Wat motiveert sekteleiders, vraag je je misschien af.2BNN-VARA. Hoe herken je een sekte? https://www.bnnvara.nl/artikelen/hoe-herken-je-een-sekte (ingezien op 8-11-2023) Nou, dat zijn de volgende drie dingen: geld, macht en seks. In nagenoeg alle sekts vindt je deze elementen keer op keer terug.
Als een volwassene zich vrijwillig bij een sekte aansluit en handelingen verricht die op dat moment vrijwillig lijken, kunnen deze later niet bestraft worden. Dus, zelfs als je bijvoorbeeld zestig uur per week onbetaald werkt voor iemand, of als je intiem bent met de sekteleider omdat hij beweert de rechterhand van God te zijn, en je later tot inkeer komt en naar de politie stapt met het verhaal van verkrachting, dan staat de politie vaak machteloos.
Tekenen van sektarische neigingen in een christelijke gemeente
Hoe herken je sektarische trekken in een christelijke gemeente?3EO. 8 vragen over sekten. https://www.eo.nl/artikel/8-vragen-over-sekten (ingezien op 8-11-2023) Het is belangrijk om alert te zijn op bepaalde kenmerken:
1. Onaantastbaarheid van de leider
Een duidelijk teken is wanneer de leider van de gemeente als onfeilbaar wordt beschouwd. Dit leidt tot blind vertrouwen in de leider en kan destructief gedrag bevorderen.
2. De banden verbreken met andere kerken en gemeenten
Een sektarische gemeente zal vaak proberen de banden met andere kerken en gemeenten te verbreken, waardoor isolatie ontstaat.
3. Aansturen op het verbeken van relaties met buitenstaanders
Sektarische groeperingen kunnen aandringen op het verbreken van relaties met mensen buiten hun eigen kring, wat verder isolement bevordert.
4. Verplichtende leer met dubieuze Bijbelse basis
Een ander kenmerk is de acceptatie van een verplichtende leer die geen of slechts schijnbaar een basis in de Bijbel heeft.
5. Toenemende druk op leden
Sekten oefenen vaak toenemende druk uit op hun leden om gehoorzaamheid en conformiteit te waarborgen.
6. Verdacht maken van persoonlijk initiatief en onderzoek
Kritisch persoonlijk initiatief of onafhankelijk onderzoek naar de waarheid wordt vaak ontmoedigd of verdacht gemaakt.
7. Uitsluiting en verdachtmaking van dissidenten
Dissidenten, degenen die twijfels uiten of afwijken van de groepsdenkwijze, worden buitengesloten en verdacht gemaakt.
8. Onredelijke eisen aan leden stellen
Sekten leggen vaak onredelijke eisen op aan hun leden, zoals het afstaan van al hun vrije tijd of financiële middelen.
De evolutie van een christelijke gemeente naar sektarisme
Veel sekten beginnen niet van meet af aan als zodanig. Allengs ontwikkelen ze zich in een meer exclusieve richting. Sektarische tendensen kunnen aanwezig zijn in verschillende contexten, van individuen en gezinnen tot kerken. De omgang met macht en grensoverschrijdend gedrag vormen zorgen.
Kerken hebben vaak een groter verband waarin ze kunnen worden bijgestuurd. Sekten missen meestal dit grotere verband en hebben de neiging te radicaliseren naarmate ze meer geïsoleerd raken.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over sekten, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.