Last Updated on 6 augustus 2024 by M.G. Sulman
Inhoud
Hoe het begon: de dorsvlegel 🛠️
De dorsvlegel is een houten werktuig dat vroeger werd gebruikt om graan te dorsen, oftewel de korrels uit de aren te verwijderen. Na het dorsen blijven de graankorrels met het kaf over. Je gooit ze in een wan, zodat de wind het kaf en stof weg kan blazen. Een dorsvlegel heeft drie delen: een steel met ijzeren oog, een slaghout en een verbinding tussen beide.
Het dorsvlegelen in openluchtmuseum Roscheider Hof in Duitsland:
De uitvinding van de dorsmachine veranderde alles compleet. Een dorsmachine of dorskast werd in 1786 ontwikkeld door de Schotse ingenieur Andrew Meikle (1719-1811). Deze werd met de hand aangedreven.
Werking van een dorsmachine
Een dorsmachine scheidt de graankorrels van de stelen door middel van een snel roterende cilinder die het gewas slaat en schudt. De korrels vallen door een zeef, terwijl het kaf en stro naar de achterkant van de machine worden verplaatst. Moderne machines combineren dit proces met het oogsten, waardoor alles in één keer gebeurt!
Geschiedenis van dorsmachines in Nederland 🌾
Een blik op de tijd van weleer
De eerste dorsmachines kwamen omstreeks 1850 vanuit de V.S. naar ons land. Het duurde even voordat ze overal in Nederland te zien waren. Zo had Drenthe de eer om in de loop van de jaren ’70 van de 19e eeuw kennis te maken met deze innovatieve apparaten. Ze werden aangedreven door paarden via een rosmolen. Later verschenen de stoomaangedreven locomobiel-dorsmachines ten onzent. De zogeheten dorsmachinelocomobiel.
De eerste dorsmachine in Nederland
De eerste dorsmachines die hier hun intrede deden werden aangedreven door paarden met behulp van een rosmolen. Dit betekende dat de machines continu in beweging bleven door paarden die in een cirkel liepen om de benodigde kracht te leveren.
Stoomkracht doet zijn intrede 🚂
Niet lang daarna maakte de stoomaangedreven dorsmachine zijn opwachting. Door middel van een locomobiel, die een aanzienlijke verbetering bracht in de productiviteit, werden de machines krachtiger en efficiënter. Deze mechanisatie bracht grote voordelen voor de boeren:
- Mechanische voordelen: De introductie van dorsmachines verminderde de arbeidskosten en versnelde het dorsproces aanzienlijk.
- Economische invloeden: Met de stille trom vertrokken vele arbeiders. Dit leidde tot veranderingen in de arbeidsmarkt.
- Sociale veranderingen: De mechanisatie verbeterde de levenskwaliteit van vele boeren.
Met de hand bediende dorsmachines ✋
Daarnaast waren er nog met de hand bediende dorsmachines. Deze handdorsmachines waren eenvoudig en robuust, en boden een goedkope oplossing voor kleinere boeren of voor gebruik in gebieden waar grotere, door paarden of stoom aangedreven machines niet praktisch waren. Hoewel arbeidsintensief, waren deze machines een zegen voor vele boeren die niet de middelen hadden om te investeren in de grotere mechanische dorsmachines.
Uitkijken geblazen!
Ongevallen met landbouwmachines waren een dikke eeuw geleden niet ongewoon. Dit korte bericht uit het Dagblad van Zuidholland en ‘s Gravenhage d.d. 14 juni 1901 schetst met een paar zinnen een tragische gebeurtenis waarbij een 4-jarig kind omkwam. Dergelijke voorvallen hadden vaak diepe impact op de kleine, hechte gemeenschappen van het platteland.
Te Braamt, gem. Berg, waren eergisteren enkele kinderen in een schuur aan het spelen, toen onverwacht een aldaar staande dorsmachine omviel. Een 4-jarig kind van de landbouwer B. raakte eronder, met het noodlottige gevolg dat het direct dood was.
Wat de boer niet kent …
Niet iedere broer ging met de tijd mee, maar – zoals het spreekwoord luidt – als er één schaap over dam is dan volgen er meer. Uit het Dagblad van Noord-Brabant d.d. 28 november 1899:
OISTERWIJK, 26 november. Als een bewijs dat ook hier de landbouwende bevolking niet meer zo hardnekkig aan vooroordelen en gewoonten blijft vasthouden – grotendeels een gevolg van de landbouwgenootschappen, die alom een gezondere en levenwekkende adem hebben doen waaien – geldt het feit dat de landbouwer J. v.d. Wiel op de hoeve Ter Borg zich onlangs een dorsmachine heeft aangeschaft. Wij willen hopen dat dit voorbeeld tot navolging mag wekken en anderen een open oog doet krijgen voor de laatste uitvindingen op landbouwkundig gebied.
Baarle-Hertog – Nieuws van de dag (1903)
📰 Vergeet niet om invoerrechten te betalen! 📰
Het is weer rumoerig in ons geliefde dorp Baarle-Hertog. Vandaag zal de kwestie rondom de vermeend frauduleus ingevoerde dorsmachine eindelijk in der minne geschikt worden.
🌾 De landbouwers spreken: Onze landbouwers krijgen de kans om hun machine alsnog aan te geven. Zodra ze dit hebben gedaan en de vereiste invoerrechten hebben voldaan, zullen ze met rust worden gelaten.
😠 Misnoegen alom: Echter, er heerst veel onvrede onder de boeren. Ooit waren deze machines volledig vrij van invoerrechten. Nu voelen ze zich benadeeld door de nieuwe regels.
Moderne ontwikkelingen 🚜
Met het voortschrijden der jaren zijn dorsmachines geëvolueerd naar moderne maaidorsers, die het maaien en dorsen in één enkele machine combineren. Deze ‘combine harvesters’ zijn meestal uitgerust met krachtige dieselmotoren en zijn zelfrijdend, klaar om elke uitdaging aan te gaan.
Er zijn ook compacte oplossingen voor kleinschalige boeren. In bergachtige gebieden waar grote machines niet praktisch zijn, worden nog steeds compacte dorsmachines gebruikt. Deze benzine- of diesel aangedreven apparaten bieden een praktische oplossing voor kleinschalige landbouw.
Hieronder een filmpje van een moderne maaidorser die zijn graantank lost in een overlaadwagen te Saint Charles, Minnesota (VS):
Samenvatting 📜
Dorsmachines hebben de landbouw in Nederland getransformeerd. Vanaf hun introductie in de 19e eeuw tot de geavanceerde maaidorsers van vandaag, hebben deze machines het dorsproces aanzienlijk verbeterd. Zoals men zegt, “wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd”, zo blijven ook de kleinere, compacte dorsmachines belangrijk in specifieke situaties. De mechanisatie heeft niet alleen de efficiëntie en productiviteit verhoogd, maar ook diepgaande sociale en economische invloeden gehad op het boerenleven.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.