Pijn: oorzaken, behandeling, zelfzorg en kruiden

Last Updated on 20 september 2025 by M.G. Sulman

Pijn is een onaangenaam gevoel dat het lichaam gebruikt om aan te geven dat er iets mis is. Het is een waarschuwingssignaal dat ons kan helpen om te voorkomen dat we onszelf verwonden of schade toebrengen aan ons lichaam. Pijn kan fysiek of emotioneel zijn en kan variëren van mild tot ernstig. Iedereen kan op een gegeven moment last hebben van pijn, omdat het een natuurlijk onderdeel is van het leven. Sommige mensen hebben echter meer last van pijn dan anderen, bijvoorbeeld als gevolg van aandoeningen of aanhoudende pijnklachten.

Pijn is een subjectieve sensatie

Pijn is een subjectieve sensatie. Pijn is een persoonlijke ervaring en kan verschillend worden ervaren door verschillende mensen, zelfs als ze dezelfde aandoening hebben. Sommige mensen kunnen meer gevoelig zijn voor pijn dan anderen, en sommige mensen kunnen beter omgaan met pijn dan anderen.

Er zijn ook verschillende factoren die kunnen beïnvloeden hoe pijn wordt ervaren, zoals de emotionele en mentale toestand van een persoon, de aanwezigheid van stress en de hoeveelheid slaap die iemand krijgt.

Het is belangrijk om te onthouden dat pijn een belangrijk signaal is dat er iets mis is in het lichaam, en het is belangrijk om professioneel advies te zoeken als je pijn hebt die niet snel verdwijnt of als de pijn ernstig is. Een arts kan helpen om de oorzaak van de pijn te achterhalen en een behandeling te adviseren om de pijn te verminderen.

Oorzaken van pijn

Pijn is een raadselachtig fenomeen: tegelijk alledaags én ondoorgrondelijk. Een schaafwond laat zich eenvoudig verklaren, maar waarom blijft iemand met fibromyalgie lijden terwijl er geen zichtbare schade is? De geneeskunde onderscheidt daarom verschillende categorieën van oorzaken, elk met een eigen mechanisme en uitingsvorm. Zonder dit onderscheid zou pijn een amorfe brij zijn waarin niemand nog wegwijs raakt.

Wie de categorieën van pijn bestudeert, ziet dat het lichaam op meerdere manieren alarm kan slaan. Soms gaat het om een rechtstreekse reactie op weefselschade, soms om een zenuw die in de war is geraakt, en soms om een brein dat het volume van pijnprikkels te hoog afstelt. Bovendien kunnen emoties en gedachten de pijn verhevigen of juist dempen. Zo wordt duidelijk dat pijn nooit louter biologie is, maar ook psychologie en zelfs cultuur in zich draagt.

Het is daarom zinvol om de oorzaken van pijn niet te reduceren tot één enkele verklaring, maar te onderscheiden in soorten. Van nociceptieve pijn door beschadiging, via neuropathische pijn door zenuwletsel, tot nociplastische pijn waarbij de verwerking in het brein ontspoort. Voeg daarbij de psychogene factoren en je krijgt een veelkleurig palet. In de volgende paragrafen wordt dit overzichtelijk uiteengezet.

Nociceptieve pijn

Wat is nociceptieve pijn?

Nociceptieve pijn is de meest bekende en ‘klassieke’ vorm van pijn. Zij ontstaat wanneer pijnreceptoren (nociceptoren) in huid, spieren, botten of gewrichten worden geprikkeld door weefselbeschadiging. Het lichaam alarmeert ons: er is schade, wees voorzichtig. Deze pijn is dus functioneel, hoe onaangenaam ook.

Voorbeelden uit het dagelijks leven

• Een geschaafde knie na een val van de fiets.

• Een kies die zeurt omdat tandbederf de zenuw nadert.

• Een enkel die na het verzwikken rood, dik en pijnlijk wordt.

Het zijn signalen die ons dwingen om rust te nemen en herstel mogelijk te maken. In zekere zin is nociceptieve pijn een beschermende leermeester: hij houdt ons tegen bij verder gevaar.

Kenmerken

• Meestal scherp, stekend of zeurend van aard.

• Goed te lokaliseren: je weet waar het pijn doet.

• Tijdelijk, tenzij de schade blijft voortbestaan (zoals bij artrose).

Behandeling

De aanpak is vaak eenvoudig en gericht op het wegnemen van de oorzaak:

• Rust, koelen of juist warmte bij spierspanning.

• Vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen.

• Bij infecties of ernstige schade: medische behandeling door arts of tandarts.

Bijzonderheid

Hoewel nociceptieve pijn doorgaans goed verklaarbaar en behandelbaar is, kan zij chronisch worden als het lichaam niet geneest of als overbelasting aanhoudt. Dan verliest de pijn zijn beschermende functie en wordt hij een last.

Neuropathische pijn

Wat is neuropathische pijn?

Neuropathische pijn ontstaat niet door een wond of ontsteking, maar door beschadiging of ontregeling van het zenuwstelsel zelf. De bedrading van het lichaam raakt in de war en geeft verkeerde signalen door. Het gevolg: pijn zonder dat er weefsel (meer) beschadigd is.

Hoe voelt het?

Mensen omschrijven deze pijn vaak met bijzondere woorden:

• brandend, alsof de huid in vuur staat

• tintelend of prikkelend, vergelijkbaar met speldenprikjes

• elektrische schokken

• een mix van gevoelloosheid en pijnscheuten

• overgevoeligheid, waarbij zelfs kleding op de huid ondraaglijk is

Een vrouw met gordelroos vertelde: “Alsof iemand een gloeiend ijzer langs mijn ribben trok, en dat dag na dag.”

Oorzaken

• Diabetes: langdurig hoge bloedsuikers beschadigen zenuwen (diabetische neuropathie).

• Hernia of beknelde zenuw: geeft uitstralende pijn in been of arm.

• Gordelroos (herpes zoster): kan leiden tot postherpetische neuralgie.

• Multiple sclerose, beroerte: aantasting van hersenen of ruggenmerg.

• Trauma of operatie: zenuwschade met blijvende pijnsignalen.

Behandeling

De klassieke pijnstillers (paracetamol, ibuprofen) werken vaak slecht. Andere strategieën zijn nodig:

• Specifieke medicatie: pregabaline, gabapentine, amitriptyline.

• Lokale therapie: capsaïcinecrème of lidocaïnepleisters.

• Niet-medicamenteus: TENS (elektrische zenuwstimulatie), fysiotherapie, mindfulness of ontspanning.

• Pijnpoli: multidisciplinaire behandeling waarin artsen, psychologen en therapeuten samenwerken.

Bijzonderheid

Neuropathische pijn kan hardnekkig en invaliderend zijn. Toch ontdekken veel patiënten allengs manieren om ermee te leven. Soms vinden zij steun in een netwerk van lotgenoten, soms in geloof of innerlijke overtuiging. Zo krijgt zelfs een pijn die niet verdwijnt, een plaats in het bestaan.

Nociplastische pijn

Wat is nociplastische pijn?

Nociplastische pijn is een betrekkelijk nieuw begrip in de geneeskunde. Het verwijst naar pijn die ontstaat doordat het centrale zenuwstelsel de pijnsignalen verkeerd verwerkt, zonder dat er sprake is van duidelijke weefselschade of zenuwbeschadiging. Het brein zet als het ware het volume van de pijn te hoog, waardoor prikkels die normaal nauwelijks merkbaar zijn, als pijnlijk worden ervaren.

Voorbeelden

• Fibromyalgie: wijdverspreide spier- en gewrichtspijn zonder aantoonbare schade.

• Prikkelbaredarmsyndroom (PDS): buikpijn terwijl de darmen er onder de microscoop normaal uitzien.

• Chronische rug- of nekpijn: klachten die blijven bestaan, ook al is het oorspronkelijke letsel al lang genezen.

Een patiënte met fibromyalgie zei eens: “Het voelt alsof mijn hele lichaam blauw en gekneusd is, terwijl niemand iets ziet.” Dat is typerend voor nociplastische pijn: de pijn is reëel, maar ontglipt vaak het klassieke medische onderzoek.

Kenmerken

• Diffuse, slecht te lokaliseren pijn.

• Vaak gepaard met vermoeidheid, slaapproblemen of concentratieklachten.

• Overgevoeligheid voor prikkels: licht, geluid, temperatuur.

• Pijn die verergert bij stress of slaaptekort.

Behandeling

Omdat er geen duidelijk ‘defect’ te repareren valt, ligt de nadruk op reguleren en leren omgaan met pijn:

• Medicatie: soms antidepressiva of anti-epileptica, maar effect is wisselend.

• Bewegingstherapie: zachte vormen van trainen, gericht op conditie en doorbloeding.

• Psychologische aanpak: cognitieve gedragstherapie, ACT (acceptance and commitment therapy).

• Leefstijl: slaapritme, stressvermindering, voeding en ontspanning.

• Multidisciplinair: een combinatie van arts, fysiotherapeut en psycholoog geeft vaak het beste resultaat.

Bijzonderheid

Nociplastische pijn confronteert ons met de grens van ons begrip: de pijn is echt, maar niet zichtbaar op een scan. Voor de patiënt kan dat dubbel lijden zijn – lichamelijk én sociaal, omdat de omgeving het soms niet gelooft. Een open gesprek, erkenning en steun zijn dan bijna even belangrijk als medische zorg.

Psychogene pijn

Wat is psychogene pijn?

Psychogene pijn is pijn waarbij psychische factoren de hoofdrol spelen. Het lichaam zendt pijnsignalen uit, maar de bron ligt niet in een beschadigd weefsel of een zieke zenuw. Emoties zoals angst, stress, depressie of onverwerkt trauma kunnen zich vertalen naar lichamelijke pijnklachten. Dat maakt de pijn niet minder reëel – het zenuwstelsel reageert daadwerkelijk – maar de wortel ligt dieper in de ziel.

Voorbeelden

• Spanningshoofdpijn: een drukkend gevoel alsof er een band om het hoofd zit.

• Buikpijn bij angst: kinderen die iedere ochtend buikpijn hebben voor school.

• Pijn zonder medische verklaring: een rug die blijft zeuren, ondanks talloze onderzoeken zonder afwijkingen.

Een reclasseringscliënt omschreef het ooit treffend: “Mijn hoofd zat vol zorgen, en mijn lichaam protesteerde met pijn.”

Kenmerken

• Vaak wisselend van locatie en intensiteit.

• Verergert in stressvolle periodes, neemt soms af bij ontspanning of afleiding.

• Gaat vaak samen met slaapproblemen, vermoeidheid of somberheid.

• Niet goed te verklaren door medische onderzoeken.

Behandeling

Psychogene pijn vraagt een holistische aanpak, waarin lichaam en geest samen aandacht krijgen:

• Psychotherapie: cognitieve gedragstherapie of traumaverwerking.

• Ontspanningstechnieken: ademhaling, mindfulness, progressieve spierrelaxatie.

• Medicatie: soms antidepressiva of kalmerende middelen als steun.

• Sociale steun: erkenning van naasten en een steunend netwerk zijn essentieel.

• Spirituele zorg: voor sommigen speelt geloof of levensbeschouwing een dragende rol in het omgaan met pijn.

Bijzonderheid

Psychogene pijn wordt vaak verkeerd begrepen. Mensen krijgen te horen dat het “tussen de oren” zit, alsof het verzonnen is. In werkelijkheid is de pijn net zo intens als bij andere vormen. Het verschil zit in de aansturing: het brein en de emoties kleuren de pijnervaring. Wie dit erkent, opent de deur naar herstel en vermindert tegelijk het stigma dat deze patiënten al te vaak treft.

Gemengde pijn

Wat is gemengde pijn?

Gemengde pijn is, zoals de naam al doet vermoeden, een combinatie van verschillende pijnmechanismen. Het gaat dan bijvoorbeeld om nociceptieve pijn (weefselbeschadiging) die hand in hand gaat met neuropathische pijn (zenuwschade), en vaak ook beïnvloed wordt door psychologische factoren. Dit maakt de behandeling complexer, omdat er meerdere oorzaken tegelijk spelen.

Voorbeelden

• Rugpijn: een versleten tussenwervelschijf veroorzaakt nociceptieve pijn, terwijl een beknelde zenuwwortel tegelijk neuropathische pijn geeft. Stress en angst verergeren dit pakket.

• Kankergerelateerde pijn: de tumor zelf kan weefsel beschadigen (nociceptief), maar ook zenuwen aantasten (neuropathisch).

• Artrose: ontstekingspijn in het gewricht, gecombineerd met zenuwpijn door beknelling én frustratie door verminderde mobiliteit.

Een patiënt zei eens: “Het is alsof mijn lichaam drie verschillende soorten pijn tegelijk afvuurt, en ik weet niet meer welke het meest overheerst.”

Kenmerken

• Pijn met verschillende kwaliteiten: stekend, brandend, zeurend of elektrisch schietend.

• Vaak moeilijk te behandelen met één enkel middel.

• Emotionele belasting is groot, omdat de pijn onvoorspelbaar en veelzijdig is.

Behandeling

Omdat gemengde pijn meerdere oorzaken heeft, vraagt zij om een integrale aanpak:

• Medicatie: combinatie van pijnstillers, ontstekingsremmers en middelen tegen zenuwpijn.

• Fysiotherapie en beweging: gericht op herstel en behoud van functionaliteit.

• Psychologische begeleiding: leren omgaan met wisselende pijnpatronen en emoties.

• Pijnpoli: vaak de beste plek, omdat hier disciplines samenwerken en een persoonlijk behandelplan maken.

Bijzonderheid

Gemengde pijn laat zien dat het lichaam geen keurig onderscheid maakt tussen categorieën. De patiënt ervaart geen “stukje nociceptief” en “stukje neuropathisch”, maar één allesoverheersende ervaring. De kunst van de arts is om die gelaagdheid te onderkennen en een behandeling samen te stellen die de mens in zijn geheel benadert.

Somatische vs. viscerale pijn

Somatische pijn

Somatische pijn ontstaat uit huid, spieren, botten of gewrichten. Zij is meestal scherp, goed te lokaliseren en reageert vaak voorspelbaar op beweging of druk. Je weet exact waar het pijn doet.

• Voorbeelden: een gebroken arm, spierpijn na inspanning, kiespijn, kneuzingen.

• Kenmerken: scherp, stekend of zeurend; verergert bij belasting; duidelijk aanwijsbaar.

Een kind dat struikelt en zijn knie openhaalt, wijst zonder aarzelen de plek aan – dát is somatische pijn in haar zuiverste vorm.

Visceraal pijn

Viscerale pijn komt van de inwendige organen: darmen, hart, galblaas, nieren. Deze pijn is vaak vaag, drukkend, krampend of brandend, en slecht te lokaliseren. Het kan uitstralen naar andere lichaamsdelen, wat de diagnose lastig maakt.

• Voorbeelden: buikpijn bij blindedarmontsteking, galsteenaanval, nierkoliek, angina pectoris.

• Kenmerken: diffuus, zeurend of drukkend; moeilijk precies aan te wijzen; kan uitstralen naar rug, schouder of kaak.

Een patiënt met een hartinfarct voelt de pijn soms niet op de borst, maar in de kaak of arm. Zo misleidend kan viscerale pijn zijn.

Bijzonderheid

Het onderscheid somatisch–visceraal helpt artsen bij diagnostiek: scherp en plaatselijk wijst vaak naar spieren of botten, vaag en diffuus eerder naar organen. Toch lopen de categorieën soms door elkaar, en is verder onderzoek noodzakelijk om de ware oorzaak te vinden.

Overzicht van categorieën van pijn

Categorie	Kenmerken	Voorbeelden	Behandeling (globaal)
Nociceptieve pijn	Ontstaat door weefselbeschadiging of ontsteking; scherp, zeurend, goed te lokaliseren.	Wond, verzwikte enkel, kiespijn, ontstoken gewricht.	Rust, warmte/koude, paracetamol, NSAID’s, behandelen van de oorzaak.
Neuropathische pijn	Ontstaat door zenuwbeschadiging of -ontregeling; brandend, tintelend, elektrisch schietend, vaak overgevoeligheid.	Gordelroos (postherpetische neuralgie), diabetische neuropathie, hernia.	Pregabaline, gabapentine, amitriptyline, TENS, pijnpoli, lokale therapieën.
Nociplastische pijn	Ontregeling in het centrale zenuwstelsel; diffuse pijn, slecht te lokaliseren, vaak samen met vermoeidheid en slaapproblemen.	Fibromyalgie, prikkelbaredarmsyndroom (PDS), chronische rugpijn zonder letsel.	Bewegingstherapie, ACT/CGT, leefstijl, multidisciplinaire aanpak, soms medicatie.
Psychogene pijn	Sterk beïnvloed door psychische/emotionele factoren; vaak wisselend, niet goed te verklaren met onderzoeken.	Spanningshoofdpijn, buikpijn bij angst, rugklachten zonder duidelijke oorzaak.	Psychotherapie, ontspanningstechnieken, sociale steun, soms antidepressiva.
Gemengde pijn	Combinatie van bovengenoemde mechanismen; verschillende pijnkwaliteiten tegelijk.	Rugpijn (slijtage + zenuwbeknelling + stress), kankergerelateerde pijn, artrose.	Combinatie van medicatie, fysiotherapie, psychologische begeleiding, pijnpoli.
Somatische pijn	Vanuit huid, spieren, botten, gewrichten; scherp, goed te lokaliseren.	Gebroken arm, spierpijn, kiespijn, kneuzing.	Rust, lokale behandeling (koelen/warmen), pijnstillers, fysiotherapie.
Viscerale pijn	Vanuit organen; diffuus, drukkend, krampend; vaak uitstralend naar andere regio’s.	Blindedarmontsteking, galsteenaanval, nierkoliek, hartinfarct.	Behandeling van onderliggende orgaanaandoening; vaak combinatie van medicatie en ingreep.

Complicaties

Ernstige of onbehandelde pijn kan leiden tot complicaties, zoals:

Verminderde beweeglijkheid

Pijn kan leiden tot verminderde beweeglijkheid, wat kan leiden tot spierzwakte en vermindering van de conditie.

Depressie en angst

Langdurige pijn kan leiden tot emotionele problemen, zoals depressie en angst.

Verstoorde slaap

Pijn kan leiden tot slaapproblemen, wat kan leiden tot vermoeidheid en een lagere kwaliteit van leven.

Vermindering van de kwaliteit van leven

Pijn kan het dagelijkse leven beïnvloeden en kan leiden tot vermindering van de kwaliteit van leven.

Symptomen van pijn

Pijn kan zich op verschillende manieren manifesteren. Sommige mensen ervaren pijn als een stekend of prikkelend gevoel, terwijl anderen pijn ervaren als een dof of zeurend gevoel. Pijn kan ook variëren in intensiteit, van mild tot ernstig. Andere symptomen van pijn kunnen zijn:

• Stijfheid of beperkte beweging in het gebied dat pijn doet.
• Zwelling of roodheid in het gebied dat pijn doet.
• Verminderde eetlust of vermoeidheid.
• Moeite met slapen of concentratieproblemen.

Psychosociale en spirituele dimensie van pijn

Pijn in de ziel

Pijn zit nooit enkel in het lichaam. Zij nestelt zich ook in het denken, het gevoelsleven en in hoe iemand zichzelf ziet. Wie voortdurend pijn ervaart, kan zich machteloos, moedeloos of zelfs waardeloos voelen. Er ontstaat soms een cirkel: de pijn roept angst op, de angst vergroot de spanning, en de spanning versterkt weer de pijn. Dit fenomeen noemt men pijncatastroferen: elke prikkel wordt gezien als een aankondiging van nog erger.

Een eenvoudige anekdote verduidelijkt dit: een man met rugpijn durfde niet meer te bukken uit vrees dat er iets “knapte”. Hij vermeed bewegingen, werd stijver, en de pijn groeide juist. Zijn overtuiging werd werkelijkheid.

De rol van relaties en omgeving

Geen mens lijdt in isolement. Hoe de omgeving reageert, beïnvloedt sterk hoe pijn wordt beleefd. Een steunend netwerk van familie of vrienden kan draagkracht geven, terwijl onbegrip juist eenzaamheid en frustratie voedt. Wie steeds te horen krijgt “het zit tussen je oren”, ervaart niet alleen pijn, maar ook verwerping.

Ook maatschappelijke factoren spelen een rol: iemand die door pijn arbeidsongeschikt raakt, verliest niet zelden een deel van zijn identiteit en voelt zich buitengesloten. Hier raakt pijn aan sociale dimensies van bestaan.

Coping: omgaan met pijn

Sommigen gaan de pijn te lijf met wilskracht en discipline, anderen leren juist meebewegen en doseren. Er zijn verschillende copingstijlen:

• Actief aanpakken: oefeningen doen, therapie volgen.

• Vermijden: pijn ontlopen door niets meer te ondernemen.

• Cognitieve herwaardering: pijn zien als signaal, niet als absolute vijand.

• Acceptatie: de pijn erkennen en toch zinvolle activiteiten voortzetten.

Het is dikwijls een zoektocht naar balans, waarbij professionele begeleiding kan helpen.

Spirituele betekenis

Voor gelovigen raakt pijn vaak aan de diepste vragen: Waarom ik? Wat wil God hiermee? Het lijden kan worden gezien als beproeving, maar ook als plaats van ontmoeting. In de Bijbel klinkt door dat God niet afwezig is in de pijn, maar nabij: “De HEERE is nabij de gebrokenen van hart” (Ps. 34:19). Het is geen vluchtige bemoediging, maar een anker dat hen staande houdt wanneer de pijn hun nachtrust rooft en elke beweging een opgave wordt.

In seculiere zin kan men eveneens spreken van spiritualiteit: de zoektocht naar betekenis, zingeving en verbondenheid met iets dat groter is dan het eigen bestaan. Pijn kan dan, hoe zwaar ook, leiden tot verdieping en heroriëntatie.

Samenvattend

De ervaring van pijn wordt dus niet enkel bepaald door zenuwbanen en chemische stoffen, maar evenzeer door gedachten, emoties, sociale steun en geloofsbeleving. Een holistisch verstaan van pijn doet recht aan deze veelkleurigheid: lichaam, ziel en geest zijn met elkaar verstrengeld, en wie pijn wil behandelen, kan het ene niet losmaken van het andere.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De diagnose van pijn kan worden gesteld door een arts na een medisch onderzoek en een vraaggesprek over je klachten. Tijdens het medisch onderzoek zal de arts het gebied dat pijn doet inspecteren en palperen (voelen) om te beoordelen of er zwelling of afwijkingen aanwezig zijn.

Vervolgonderzoek

Er zijn ook verschillende tests die de arts kan uitvoeren om de oorzaak van de pijn te achterhalen. Dit kan bijvoorbeeld een bloedonderzoek zijn om te kijken of er een infectie aanwezig is, of röntgenfoto’s om te kijken of er een breuk of andere afwijking aanwezig is.

In sommige gevallen kan het nodig zijn om aanvullende tests uit te voeren, zoals een MRI-scan of een CT-scan, om een nauwkeurigere diagnose te stellen.

Verwijzing naar een specialist

Als de oorzaak van de pijn niet duidelijk is, kan de arts u doorverwijzen naar een specialist, zoals een reumatoloog of neuroloog, voor verdere evaluatie en behandeling.

Medische behandeling van pijn

Klassieke pijndemping: de eerste linies

Wie pijn zegt, denkt vaak meteen aan pijnstillers. En inderdaad: analgetica vormen de eerste verdedigingslinie. Maar er bestaat niet één universele pil – er is een arsenaal, variërend van mild tot zeer krachtig.

• Paracetamol: vaak de eerste keuze. Geschikt voor lichte tot matige pijn, bijvoorbeeld hoofdpijn of spierpijn. Het werkt pijnstillend én koortsverlagend. Een vrouw met artrose zei eens: “Paracetamol haalt de scherpe randjes eraf, zodat ik weer kan koken.”

• NSAID’s (zoals ibuprofen, naproxen, diclofenac): verminderen niet alleen pijn, maar ook ontsteking en zwelling. Handig bij reuma of een verstuikte enkel. Toch is voorzichtigheid geboden: langdurig gebruik kan maag- en nierschade veroorzaken.

• Opioïden (zoals tramadol, morfine, fentanyl): ingezet bij hevige pijn, bijvoorbeeld na een operatie of bij kanker. Ze zijn effectief, maar berucht vanwege bijwerkingen en risico op afhankelijkheid. Het zijn de “twee snijdende zwaarden” van de pijnbestrijding: ze verlichten, maar kunnen ook ketenen.

Gerichte medicijnen: maatwerk

Niet alle pijn reageert op dezelfde middelen. Vandaar dat artsen specifieke medicatie inzetten bij bijzondere pijnvormen:

• Neuropathische pijn: pregabaline, gabapentine of amitriptyline (oorspronkelijk anti-epileptica of antidepressiva, maar ze dempen zenuwprikkels).

• Ontstekingsgerelateerde pijn: corticosteroïden kunnen de ontstekingsreactie onderdrukken bij hevige reuma of auto-immuunziekten.

• Botpijn bij kanker: bisfosfonaten of radioactieve isotopen (bijv. strontium-89) worden gebruikt om pijn door botmetastasen te verminderen.

Interventionele technieken

Soms volstaat een pil niet en grijpt men naar ingrepen die de pijncircuits rechtstreeks beïnvloeden:

• Zenuwblokkades: met een injectie wordt een pijngeleidende zenuw tijdelijk uitgeschakeld. Bijvoorbeeld bij hardnekkige aangezichtspijn.

• Epidurale injecties: bij hernia of ernstige rugpijn kan een toediening rond het ruggenmerg verlichting geven.

• Ruggenmergstimulatie (spinal cord stimulation): een implanteerbaar apparaat dat kleine elektrische prikkels afgeeft om pijnsignalen te onderdrukken. Het lijkt sciencefiction, maar het is realiteit.

• Radiofrequente ablatie: zenuwuiteinden worden selectief verhit en uitgeschakeld, bijvoorbeeld bij facetgewrichtspijn in de wervelkolom.

Innovatieve benaderingen

De medische wereld staat niet stil:

• Gentherapie en stamcelonderzoek: experimenteel wordt onderzocht of beschadigde zenuwen hersteld kunnen worden.

• Monoklonale antilichamen (bijv. tegen NGF, nerve growth factor): nieuwe middelen die specifiek aangrijpen op de pijntransmissie. Een voorbeeld is tanezumab, dat bij artrose veelbelovende resultaten toont.

• Virtual Reality (VR): patiënten met brandwonden ervaren minder pijn wanneer ze tijdens verbandwissels in een virtuele “ijswereld” worden ondergedompeld. Het brein kan immers maar één werkelijkheid tegelijk verdragen.

• Neuromodulatie met TMS (transcraniële magnetische stimulatie): magnetische pulsen op de hersenschors die pijncircuits beïnvloeden.

• Cannabinoïden: het gebruik van medicinale cannabis of synthetische varianten (bijvoorbeeld nabiximols) bij chronische pijnsyndromen wordt steeds vaker onderzocht. Resultaten zijn wisselend, maar de interesse groeit.

Multidisciplinaire zorg: meer dan medicatie

De moderne pijnbestrijding erkent dat medicatie zelden volstaat. Een pijnpatiënt heeft vaak baat bij een pijnpoli waar artsen samenwerken met fysiotherapeuten, psychologen en verpleegkundigen.

Voorbeeld: een man met rugpijn die jarenlang opioïden gebruikte, leerde in de pijnpoli doseren, kreeg een zenuwblokkade én cognitieve gedragstherapie. Het resultaat? Niet dat de pijn volledig verdween, maar dat hij zijn werk gedeeltelijk kon hervatten en zich weer mens voelde.

Samenvattend

De medische behandeling van pijn is geen rechte weg, maar een wirwar van paden: van eenvoudige paracetamol tot innovatieve ruggenmergstimulatie. Elke patiënt vraagt om maatwerk. Soms gaat het om dempen, soms om uitschakelen, soms om leren leven met de pijn. De vooruitgang in wetenschap en techniek opent steeds nieuwe mogelijkheden – en tegelijk blijft de oude wijsheid gelden: pijn is een signaal dat vraagt om luisteren, niet slechts om verdoven.

Multidisciplinaire pijnbehandeling

Meer dan één invalshoek

Chronische pijn laat zich zelden temmen door één enkele pil of therapie. Zij is als een taaie tegenstander die telkens van gedaante wisselt. Vandaar dat steeds vaker gekozen wordt voor een multidisciplinaire aanpak: artsen, therapeuten en psychologen werken samen om het geheel van klachten én de mens daarachter te behandelen.

Een vrouw met reumatoïde artritis zei eens: “De reumatoloog gaf me medicijnen, de fysiotherapeut gaf me beweging, maar pas in de pijnpoli kreeg ik ook ruimte voor mijn verdriet.” Zulke getuigenissen laten zien dat pijn niet slechts lichamelijk is, maar een gelaagd fenomeen.

Samenwerking in de pijnpoli

In een pijncentrum of pijnpoli komen meerdere disciplines samen:

• Artsen en anesthesiologen: zij kijken naar medische pijnstilling en interventies zoals zenuwblokkades of infusen.

• Fysiotherapeuten en ergotherapeuten: zij helpen bewegen, doseren en leren omgaan met fysieke grenzen.

• Psychologen: zij bieden handvatten voor coping, ontspanning en het doorbreken van negatieve denkpatronen.

• Verpleegkundigen en maatschappelijk werkers: zij staan dicht bij de patiënt en ondersteunen bij praktische en sociale gevolgen.

• Geestelijk verzorgers of pastorale werkers: voor wie dat wenst, is er ook ruimte voor de existentiële vragen die pijn oproept.

Methoden en interventies

De gereedschapskist van een multidisciplinair team is breed:

• Medicatie: van klassieke pijnstillers tot specifieke middelen tegen zenuwpijn.

• Interventies: zenuwblokkades, TENS of ruggenmergstimulatie.

• Beweging en revalidatie: programma’s gericht op conditie, kracht en vertrouwen in het eigen lichaam.

• Psychologische begeleiding: cognitieve gedragstherapie, acceptance and commitment therapy (ACT), ontspanningstechnieken.

• Leefstijl en educatie: slaap, voeding, beweging, en uitleg over het mechanisme van pijn.

De mens in zijn geheel

Wat deze aanpak kenmerkt, is de erkenning dat pijn niet los verkrijgbaar is. Lichaam, geest en ziel zijn met elkaar verweven. Een patiënt is geen gebroken knie of beschadigde zenuw, maar een mens met relaties, zorgen en hoop. Juist in een multidisciplinair team kan die complexiteit recht worden gedaan.

Ofschoon de pijn soms blijft, leert de patiënt beter leven mét de pijn in plaats van er voortdurend door geleefd te worden. En dat is dikwijls een winst die groter is dan men aanvankelijk voor mogelijk hield.

Zelfzorg bij pijnklachten

Er zijn enkele maatregelen die je kunt nemen om pijn te verminderen:

• Gebruik vrij verkrijgbare pijnstillers: Paracetamol en ibuprofen zijn twee veelgebruikte pijnstillers die kunnen helpen om pijn te verminderen. Kijk voor de juiste dosering op het etiket of in de bijsluiter.
• Probeer te rusten: Rusten kan helpen om pijn te verminderen en de genezing te bevorderen.
• Gebruik warmte- of koudetherapie: Warmte kan helpen om pijn te verminderen door de bloedcirculatie te verbeteren en spieren te ontspannen. Koude kan helpen om pijn te verminderen door de bloedstroom te verminderen en ontstekingen te verminderen.
• Probeer regelmatig te bewegen: Regelmatig bewegen kan helpen om pijn te verminderen en de bloedcirculatie te verbeteren.
• Probeer stress te verminderen: Stress kan pijn verergeren. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken te gebruiken, zoals ademhalingsoefeningen.
• Slaap voldoende: Voldoende slapen kan helpen om pijn te verminderen.

Kruiden­geneeskunde bij pijn

Oude wijsheid, nieuwe belangstelling

Al eeuwenlang grijpen mensen bij pijn naar wat de natuur te bieden heeft. Nog voor de eerste apotheek zijn deuren opende, gebruikte men basten, wortels en oliën om pijn te stillen. Denk aan de wilgenbast, die later de inspiratiebron werd voor aspirine. In onze tijd is de belangstelling voor fytotherapie opnieuw opgeleefd: deels uit verlangen naar ‘natuurlijker’ middelen, deels omdat moderne medicijnen niet altijd afdoende werken of veel bijwerkingen geven.

Het zou echter dwaas zijn te menen dat ‘natuurlijk’ automatisch gelijkstaat aan ‘veilig’. Kruiden hebben werkzame stoffen – en dus ook risico’s. Wie kruiden inzet tegen pijn doet er goed aan dat bedachtzaam en in overleg met een arts of apotheker te doen.

Bekende kruiden tegen pijn

Wilgenbast (Salix alba)

• Werking: wilgenbast bevat salicine, een voorloper van salicylzuur. Het werkt koortsverlagend, pijnstillend en ontstekingsremmend.

• Toepassing: bij artrose, lage rugpijn, hoofdpijn.

• Voorbeeld: middeleeuwse kloosterlingen gebruikten een aftreksel van wilgentwijgen tegen koorts en gewrichtspijn.

• Let op: kan maagklachten geven; niet combineren met bloedverdunners zonder medisch advies.

Gember (Zingiber officinale)

• Werking: gember remt ontstekingsprocessen en bevordert de doorbloeding.

• Toepassing: spierpijn, artritis, menstruatiepijn.

• Praktisch: gemberthee na het sporten kan spierherstel ondersteunen.

• Let op: kan bloedverdunnend werken.

Kurkuma (Curcuma longa)

• Werking: curcumine remt ontstekingsmediatoren.

• Toepassing: chronische gewrichtspijn, reuma, darmontstekingen.

• Bijzonderheid: de opname in het lichaam wordt sterk verbeterd door combinatie met zwarte peper (piperine).

• Voorbeeld: in de Ayurveda wordt kurkuma al millennia gebruikt als “gouden specerij” tegen ontsteking.

Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens)

• Werking: duivelsklauw werkt ontstekingsremmend, pijndempend, vooral op spieren en gewrichten.

• Toepassing: lage rugpijn, artrose, peesontstekingen.

• Let op: kan de werking van bloedverdunners versterken.

Pepermunt (Mentha piperita)

• Werking: het menthol in pepermunt werkt verkoelend en ontspant gladde spieren.

• Toepassing: spanningshoofdpijn (als olie op de slapen), buikpijn door kramp.

• Praktisch: veel mensen ervaren verlichting van hoofdpijn door pepermuntolie op voorhoofd of nek.

Valeriaan (Valeriana officinalis)

• Werking: valeriaan werkt kalmerend en spierontspannend.

• Toepassing: bij pijn die samenhangt met spanning, slapeloosheid of nervositeit.

• Voorbeeld: in de 19e eeuw werd valeriaan ‘het opium van de armen’ genoemd, vanwege de rustgevende werking.

Wetenschappelijke onderbouwing

De kracht van kruidengeneeskunde is deels historisch, deels anekdotisch, maar steeds vaker ook wetenschappelijk onderbouwd. Er zijn talrijke klinische studies naar gember bij artritis of pepermuntolie bij prikkelbaredarmsyndroom. Toch blijft de evidentie vaak variabel: sommige resultaten zijn overtuigend, andere gemengd. Het is dus zaak niet in utopische verwachtingen te vervallen.

Integratie met reguliere zorg

De moderne benadering is niet óf-óf maar én-én: kruiden kunnen een aanvullende rol spelen naast reguliere behandelingen. Een patiënt met artrose kan baat hebben bij wilgenbast of duivelsklauw, terwijl hij onder controle blijft van de reumatoloog. Zo ontstaat synergie in plaats van conflict.

Spirituele dimensie

Kruiden brengen ook een zekere verbondenheid met de schepping. Wie een kop gemberthee drinkt of kurkumapoeder door het eten mengt, ervaart soms meer dan een chemisch effect alleen. Het kan herinneren aan de woorden uit Genesis dat God de aarde deed voortbrengen “al wat zaad geeft naar zijn aard” (Gen. 1:11). Voor sommigen is dat niet zomaar poëzie, maar een geloof dat de Schepper middelen gaf om het lijden te verlichten.

Voorzichtigheid geboden

• Raadpleeg altijd een arts of apotheker, zeker bij gebruik van andere medicijnen.

• Let op bij zwangerschap, borstvoeding of chronische aandoeningen.

• Houd rekening met bijwerkingen: ook natuurlijke middelen kunnen maagklachten, huidreacties of interacties geven.

Samenvatting

Kruidengeneeskunde bij pijn is een oude kunst die in onze tijd nieuw aanzien geniet. Van wilgenbast tot kurkuma, van gember tot valeriaan: de natuur bevat stoffen die verlichting kunnen bieden. Mits zorgvuldig toegepast, kunnen kruiden een waardevolle aanvulling zijn op reguliere pijnbestrijding. Maar wie wijs wil omgaan met pijn, doet er goed aan de oude wijsheid te verbinden met moderne kennis – en te beseffen dat niet alles wat groeit en bloeit onschuldig is.

Prognose

De prognose voor pijn hangt af van de oorzaak van de pijn en de effectiviteit van de behandeling. Sommige vormen van pijn, zoals acute pijn na een chirurgische ingreep, zullen na verloop van tijd verdwijnen. Andere vormen van pijn, zoals chronische pijn veroorzaakt door een aandoening zoals artrose of reuma, kunnen aanhouden en moeten mogelijk voor langere tijd worden behandeld.

Preventie

Er zijn enkele dingen die u kunt doen om het risico op pijn te verminderen:

• Leid een gezonde leefstijl: Een gezonde levensstijl, met voldoende beweging en een gezonde voeding, kan helpen om pijn te verminderen.
• Probeer stress te verminderen: Stress kan pijn verergeren. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken te gebruiken, zoals ademhalingsoefeningen.
• Slaap voldoende: Voldoende slapen kan helpen om pijn te verminderen.
• Vermijd overbelasting: Overbelasting kan leiden tot pijn, vooral als u niet gewend bent aan bepaalde activiteiten. Probeer om overbelasting te vermijden door voldoende te rusten en geleidelijk op te bouwen naar meer intensieve activiteiten.
• Gebruik goede houding en techniek: Goede houding en techniek kunnen helpen om pijn te voorkomen, vooral bij activiteiten waarbij je langdurig in dezelfde houding moet zijn, zoals zitten aan een bureau of tillen.
• Het is ook belangrijk om je huisarts te raadplegen als je pijn ervaart, zodat de oorzaak kan worden achterhaald en een behandeling kan worden gekozen die het beste bij je past.

Lees verder

Pijn kent vele gezichten: soms verbonden met de menstruatie en chronische pijn bij aandoeningen als fibromyalgie of ME/CVS, soms zo concreet als een getromboseerde aambei die plots de stoelgang tot een kwelling maakt. Zelfs in de natuur ligt pijn op de loer: denk aan de steek van een regendaas – een vlieg die zich niet zomaar laat negeren.

Ook medische ingrepen zijn niet altijd pijnloos: pijn na vaccinatie of injectie in arm of bil kan verrassend hevig zijn. Daarnaast bestaan er verborgen oorzaken die je niet verwacht, zoals een infectie met Yersinia-bacteriën, die buikpijn en diarree veroorzaken, of de ongrijpbare categorie van vage gewrichtspijn, waarbij alles pijn lijkt te doen zonder dat een arts direct een duidelijke verklaring vindt.

Geraadpleegde bronnen

• Neuropharmacology of Neuropathic Pain: A Systematic Review (MU Mian et al., 2024)

  • URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39385859/ 

  • Toelichting: Deze studie vergelijkt verschillende medicijnen voor neuropathische pijn (zoals gabapentinoïden, TCAs, SNRIs). Ze beoordeelt efficiëntie én neveneffecten, en noemt ook opkomende middelen (ionkanaalmodulatie etc.). Zinnige evidence om het “neuropathische pijn”-deel van je artikel actueel te onderbouwen.

• Pharmacotherapy for neuropathic pain in adults (Finnerup NB et al., 2015)

  • URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25575710/ 

  • Toelichting: Dit is een stevige meta-analyse / systematische review waarin aanbevelingen worden gedaan voor behandeling van neuropathische pijn bij volwassenen. Belangrijk voor richtlijnen en praktijk; laat zien welke medicamenten als eerste keus gelden, en welke lastiger zijn qua bijwerkingen.

• Interventions for Neuropathic Pain: An Overview (Dosenovic S et al., 2017)

  • URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28731977/ 

  • Toelichting: Dit werk vat systematische reviews en RCT’s samen over allerlei interventies (medisch en chirurgisch) bij neuropathische pijn. Helpt goed in te schatten wat klinisch zinvol is én wat minder overtuigend werkt.

• A Systematic Review and Meta-Analysis of Drugs Recommended for Neuropathic Pain (Sadegh AA et al., 2024)

  • URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38932764/

  • Toelichting: Vergelijkt direct verschillende geneesmiddelen in randomized, dubbelblinde studies. Met name interessant omdat het laat zien welke middelen vs welke middelen het beste scoren, en wat de trade-offs zijn.

• Pijn bij kanker – Leerartikel, NTVG

  • URL: https://www.ntvg.nl/pijnbijkanker 

  • Toelichting: Nederlands artikel dat ingaat op pijn bij kanker: meten van pijn, medicamenteuze én interventionele behandeling, opioïden, etc. Zeer bruikbaar voor het onderdeel over pijn in de oncologische context.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pijn, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.