Verkoudheid door rhinovirussen: symptomen en behandeling

Last Updated on 14 juli 2025 by M.G. Sulman

Rhinovirussen zijn een belangrijke oorzaak van verkoudheid. Bovendien zijn ze verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de opflakkeringen van astma. Verkoudheid is de meest voorkomende ziekte die we kennen. Het is een virale infectie. Bij verkoudheid zijn de slijmvliezen in je neus en keel ontstokem. Bekende symptomen zijn een verstopte neus, niezen, hoesten, keelpijn, heesheid en oorpijn. Van meer dan 200 verschillende virussen is bekend dat ze een verkoudheid kunnen veroorzaken. Naar schatting 30-35% van alle verkoudheden bij volwassenen wordt veroorzaakt door zogeheten ‘rhinovirussen’. Het rhinovirus is een virus wat zich snel verspreidt.

Casus: “Het begon met een kriebel in mijn neus… en toen lag ik plat”

Sophie (29) dacht dat het wel meeviel. “Een beetje een kriebel in mijn neus, wat niezen… ik dacht: ach, hooikoorts.” Maar binnen een dag zat ze vol: verstopte neus, waterige ogen, keelpijn en een hoofd alsof het gevuld was met watten. “Ik voelde me niet ziek genoeg voor bed, maar ook niet fit genoeg om iets te doen.”

Op dag drie was het duidelijk: dit was niet gewoon pollenstress. De huisarts hoefde haar niet eens te zien – dit klonk textbook rhinovirus: de veroorzaker van het overgrote deel van alle verkoudheden. Geen antibiotica nodig, alleen uitzieken. En natuurlijk: goed drinken, rust nemen en die zakdoekendoos paraat houden.

Wat Sophie niet wist: het rhinovirus is ongelooflijk besmettelijk. Ze had haar collega’s nog willen sparen, maar bij de koffiemachine was het eigenlijk al te laat geweest. Via handdrukken, toetsenborden en deurklinken had het virus z’n weg al gevonden. “Achteraf dacht ik: ik had gewoon even thuis moeten blijven.”

Na zes dagen begon ze zich weer mens te voelen. De neus was nog wat gevoelig, maar haar energie kwam terug. “Wat me verbaasde, was hoe zoiets kleins zó veel impact kan hebben.” Sindsdien is ze iets voorzichtiger met verkoudheidssymptomen – en met wie ze haar mok deelt.

Wat zijn rhinovirussen?

Geslacht virussen

Rhinovirus is een geslacht virussen uit de familie van het picornavirus. Rhinovirussen zijn de belangrijkste oorzaak van een verkoudheid. Deze lastpak kan keelpijn, oorontstekingen en bijholteontsteking veroorzaken. Ze kunnen ook longontsteking en bronchiolitis veroorzaken, maar dit komt minder vaak voor.

Meest voorkomende oorzaak van verkoudheid

Rhinovirussen zijn de meest voorkomende oorzaak van verkoudheid. Ze veroorzaken voornamelijk bovenste luchtweginfecties. Bij een bovenste luchtweginfectie is het slijmvlies van de neus en/of de keel ontstoken. Het virus kan ook de onderste luchtwegen infecteren. Onderste luchtweginfectie is in principe een ontsteking van je longen.

Vooral in de herfst en winter

Hoewel je op elk moment van het jaar verkouden kan worden, komen deze infecties het meest voor in de herfst en lente.

Symptomen van een verkoudheid door rhinovirussen

Geen verschijnselen

Een asymptomatische rhinovirusinfectie komt niet vaak voor. Asymptomatisch betekent ‘zonder ziekteverschijnselen’.

Verkoudheidsklachten

Symptomen van verkoudheid veroorzaakt door het rhinovirus zijn keelpijn, loopneus, hoesten, niezen, tranende ogen, hoofdpijn en pijn in het lichaam. Baby’s en kinderen kunnen koorts en middenoorontsteking krijgen. Zuigelingen kunnen een ernstigere ziekte ontwikkelen, zoals kroep, bronchiolitis en longontsteking.

Astma-aanval

Rhinovirussen kunnen astma-aanvallen veroorzaken.

Complicaties

Mogelijke complicaties van rhinovirusinfectie zijn:

• otitis media of middenoorontsteking
• sinusitis of bijholteontsteking
• chronische bronchitis
• exacerbaties van reactieve luchtwegaandoeningen (bijvoorbeeld astma)

Besmetting

Het rhinovirus wordt via de lucht verspreid door hoesten en niezen, nauw persoonlijk contact en door het aanraken van besmette oppervlakken en voorwerpen. Het virus kan vele uren op oppervlakken overleven.

Rhinovirussen gaan gemakkelijk over van de ene op de andere persoon. Wanneer een kind met een rhinovirusinfectie een loopneus heeft, komt de vloeistof uit zijn neus op zijn handen en van daar op tafels, speelgoed en andere plaatsen. Je kind kan de handen of huid van een ander kind of speelgoed met het virus aanraken en vervolgens zijn eigen ogen of neus aanraken, waardoor hij zichzelf infecteert. Je kan ook de virussen inademen die in de lucht zitten als een zieke niest of hoest. Je ademt dan aerosolen in. Dit zijn piepkleine deeltjes met daarin het virus, die minutenlang in een ruimte kunnen blijven hangen.  Iedereen produceert aerosolen, onder meer door hoesten en niezen, maar ook door praten.

Onderzoek en diagnose

Op basis van klachten kan de huisarts een vermoedelijke diagnose van verkoudheid stellen. Bij twijfel kan de arts met een CRP (C-reactief proteïne)-sneltest via een vingerprik onderzoeken of een bacterie of virus een infectie veroorzaakt. Dit is vooral raadzaam bij vermoeden van een luchtweginfectie die een longontsteking kan veroorzaken waar antibiotica bij nodig zijn.

Behandeling van een besmetting met rhinovirussen

Geen wondermiddel, wél verlichting

Verkoudheid is zo alledaags dat we er vaak luchtig over doen. Maar wie ooit met bonzend hoofd, verstopte neus en een kriebelhoest onder een dekentje lag te zuchten, weet: een verkoudheid is geen grapje. Zeker niet als het rhinovirus toeslaat. Hoewel er geen medicijn bestaat dat het virus direct aanpakt, kun je wél veel doen om de symptomen te verzachten en complicaties te voorkomen.

Hieronder vind je een overzicht van de beste tips, hulpmiddelen en zelfzorgmaatregelen om sneller op te knappen – en ondertussen niet iedereen in je omgeving aan te steken.

Rust is het krachtigste medicijn

Je lichaam is hard aan het werk om het virus op te ruimen. Geef het daar de ruimte voor:

• 🛌 Blijf thuis als je je ziek voelt – verkoudheid is besmettelijk, vooral in de eerste 2 tot 3 dagen

• 😴 Slaap voldoende – je immuunsysteem floreert op rust

• 🧘‍♀️ Vermijd inspanning – sporten of lange dagen maken vertraagt je herstel

Blijf goed drinken

Een verkoudheid droogt je uit – door koorts (als die er is), door zweten, én omdat je vaak minder eet en drinkt. Daarnaast verdampt er veel vocht via je slijmvliezen:

• 🫗 Drink water, kruidenthee of bouillon

• 🍋 Voeg citroen, gember of honing toe aan je thee voor extra verlichting

• 🚫 Vermijd alcohol en cafeïne – deze drogen je juist uit

Voldoende vocht verdunt het slijm, houdt je keel soepel en helpt je lichaam afvalstoffen afvoeren.

Paracetamol: vriend van het volk

Bij hoofdpijn, spierpijn of lichte verhoging is paracetamol de eerste keus. Het is veilig, effectief en heeft weinig bijwerkingen.

• Neem het volgens de bijsluiter (meestal max. 4x per dag 500-1000 mg)

• Combineer niet met andere pijnstillers zonder overleg

• Slik het niet voor de zekerheid, maar alleen bij klachten

Neusdruppels of neusspray: tijdelijk ademruimte

Verkoudheid maakt je neus dicht. Gelukkig kunnen neussprays of druppels met xylometazoline of zoutoplossing helpen:

• Zoutoplossing (fysiologisch): mild en veilig, ook voor kinderen

• Xylometazoline: krachtig, maar maximaal 5 tot 7 dagen gebruiken om ‘reboundverstopping’ te voorkomen

Let op: gebruik nooit je eigen spray door bij anderen – besmetting ligt op de loer.

Keelpijn en hoest? Verzacht met eenvoudige middelen

Rhinovirus kan je keel flink irriteren. Wat helpt:

• Honing (alleen bij kinderen ouder dan 1 jaar)

• Zuigtabletten met salie, eucalyptus of menthol

• Warme thee, kamillethee of gemberthee

• Keelsprays met lidocaïne of verzachtende stoffen

Bij droge hoest kan een siroop of hoestdemper nuttig zijn – maar wees terughoudend bij kinderen.

Ventilatie en luchtvochtigheid

Droge lucht maakt je neus en keel extra gevoelig. En frisse lucht verkleint het risico dat gezinsleden ook ziek worden:

• Zet dagelijks raampjes open voor frisse lucht

• Gebruik eventueel een luchtbevochtiger in je slaapkamer

• Slaap met een extra kussen – dat vermindert slijmophoping in je neus en bijholten

Wanneer naar de huisarts?

Een verkoudheid is meestal onschuldig. Maar in de volgende gevallen is het wél verstandig om contact op te nemen met je arts:

• Bij koorts > 38,5°C die langer dan 3 dagen aanhoudt

• Als je moeite hebt met ademhalen of benauwdheid voelt

• Bij aanhoudende pijn in het gezicht of bovenkaak (bijholteontsteking)

• Als je oorpijn krijgt of slecht hoort (middenoorontsteking)

• Bij baby’s, ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem

Prognose van een besmetting met rhinovirussen

Je voelt je ellendig, maar het komt (bijna altijd) goed

Een verkoudheid door het rhinovirus is vervelend, maar gelukkig zelden ernstig. De meeste mensen herstellen spontaan binnen 7 tot 10 dagen. Soms ben je er sneller vanaf, zeker als je weerstand goed op peil is. Maar in andere gevallen kan de nasleep wat langer aanhouden, vooral bij kinderen, ouderen of mensen met een kwetsbare gezondheid.

Zo verloopt het meestal

🗓️ Dag 1-2: De eerste symptomen steken de kop op – keelpijn, niezen, lichte hoofdpijn
🗓️ Dag 3-5: Neus raakt verstopt of begint juist te lopen, hoesten begint
🗓️ Dag 6-10: De klachten nemen af, maar je kunt nog wat moe of schor zijn

Bij gezonde volwassenen verdwijnt het virus meestal vanzelf. Er zijn geen blijvende gevolgen.

Wie is er gevoeliger voor complicaties?

De prognose blijft goed, maar extra alertheid is geboden bij:

• 👶 Baby’s en jonge kinderen

  • Zij kunnen sneller een oorontsteking of bronchiolitis ontwikkelen

• 👵 Ouderen

  • Met name bij mensen met chronische longaandoeningen (zoals COPD)

• 🤧 Mensen met allergieën of astma

  • Rhinovirus kan astma-aanvallen uitlokken of verergeren

• 💉 Mensen met een verzwakt immuunsysteem

  • Zij kunnen trager herstellen en zijn gevoeliger voor secundaire infecties

Mogelijke complicaties (zeldzaam, maar niet onmogelijk)

In de meeste gevallen is het ‘gewoon’ een verkoudheid. Toch kan het rhinovirus soms een opstapje zijn voor:

• Bacteriële bijholteontsteking (sinusitis)

• Middenoorontsteking, vooral bij kinderen

• Longontsteking (zelden – vooral bij ouderen of immuungecompromitteerden)

• Verergering van astma of COPD

Langdurige klachten?

Soms blijf je na een rhinovirusinfectie lang hoesten of snotteren. Dat betekent niet per se dat je nog ziek bent. Je slijmvliezen hebben tijd nodig om te herstellen, en dat kan tot 3 weken duren.

Blijf je na 3-4 weken last houden, of wordt het erger in plaats van beter? Dan is een check bij de huisarts verstandig.

Goed nieuws

Het beste nieuws? Je lichaam leert van elke infectie. Na een rhinovirusinfectie ben je specifiek immuun voor dat ene type virus. Helaas bestaan er meer dan 100 verschillende rhinovirustypen – maar jouw afweersysteem traint wel bij elke aanval.

Elke verkoudheid maakt je dus weer een beetje sterker. 👊

Preventie

Er is geen vaccin voor het rhinovirus. Om het risico van verspreiding en besmetting met het rhinovirus te verminderen, is het verstandig om je handen vaak met water en zeep te wassen. Raak je je gezicht niet aan met ongewassen handen, bedek je je mond en neus bij hoesten en niezen (hoest of nies in een tissue of je elleboog), en desinfecteer objecten en oppervlakken regelmatig.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een ebsmetting met rhinovirussen. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.