Diarree: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 4 mei 2025 by M.G. Sulman

Diarree komt vaak voor. In Nederland worden volwassenen gemiddeld één keer per jaar getroffen door diarree en kinderen zij nog vaker de dupe. Meestal is diarree het gevolg van een virusinfectie. Vaak gaat het om de zeer besmettelijke norovirussen en rotavirussen. Een gastro-intestinale infectie (gastro-enteritis, beter bekend als ‘buikgriep’) kan ook worden veroorzaakt door bacteriën zoals Salmonella of Campylobacter. Die zijn besmettelijk en zitten met name in niet goed gebakken vlees, bijvoorbeeld op de barbecue. Bij normale diarree is het meestal voldoende om het vochtverlies te compenseren en te wachten tot de infectie voorbij is. Ernstige of langdurige diarree vereist echter behandeling omdat dit kan leiden tot gevaarlijk vocht- en zoutverlies, vooral bij jonge kinderen en ouderen.

Wanneer je darmen het roer overnemen

Het begon op een doodgewone maandagochtend. Saskia (38) stond op, zette haar thee en bladerde door haar agenda voor de dag. Alles leek rustig, tot er plots een scherpe kramp door haar buik trok. Binnen een minuut zat ze op het toilet. Wat ze dacht dat een eenmalig ‘toiletbezoekje’ zou zijn, werd al snel een terugkerend ritueel die dag: waterdunne diarree, telkens weer. “Misschien gewoon iets verkeerds gegeten,” hield ze zichzelf nog voor, terwijl ze zich dapper door de dag heen sleepte.

Maar na twee dagen begon de twijfel. Saskia voelde zich slap, haar buik rommelde voortdurend en ze begon de tel kwijt te raken hoe vaak ze naar het toilet moest. Eten ging nauwelijks en drinken voelde meer als een taak dan als iets natuurlijks. Toen ze zelfs wat bloed opmerkte in de wc-pot, kon ze niet langer doen alsof het wel vanzelf over zou gaan. Met een mengeling van schaamte en zorgen belde ze haar huisarts, die gelukkig begripvol en doortastend reageerde.

Uit het gesprek met de arts bleek al snel dat het mogelijk om een bacteriële infectie ging. Waarschijnlijk opgelopen tijdens een gezellig etentje in het weekend – sushi, rauwe vis. Er werd een monster van haar ontlasting opgestuurd en ze kreeg het advies om voldoende te drinken, ORS te gebruiken en tijdelijk over te stappen op licht verteerbaar voedsel. Geen koffie, geen zuivel, even geen ruwe vezels. “Dat vond ik het lastigst,” grapt ze achteraf, “want een dag zonder cappuccino voelt voor mij als een dag zonder zon.”

Na een week ging het gelukkig beter. Saskia keek met verbazing terug op hoe snel diarree haar leven had overgenomen. Het was niet alleen een lichamelijke uitputtingsslag, maar ook mentaal frustrerend. Haar belangrijkste inzicht? “Ik had eerder aan de bel moeten trekken. Je hoeft niet te wachten tot je omvalt voordat je hulp vraagt.” En zo werd een ongemakkelijk weekje toch nog een les in luisteren naar je lijf – iets wat we allemaal weleens vergeten.

Wat is diarree?

Dunne, waterige poep

Diarree is dunne, waterige ontlasting of poep, die varieert van een brij tot waterdun. Je hebt deze ontlasting minstens 3 keer per 24 uur en je moet vaak acuut naar het toilet. Bij diarree moet je veel vaker poepen dan je normaal doet. Vaak wordt het veroorzaakt door buikgriep. Dit komt meestal door een virus, soms door een bacterie. Naast diarree, heb je vaak last van misselijkheid, overgeven en buikpijn. Soms ook koorts. Hoe ellendig je je ook voelt, je bent meestal weer snel op de been: een dag of twee licht eten, plus veel drinken, en het is allemaal voorbij.

Maar het kan ook anders lopen. Bij ernstige diarree verliest het lichaam grote hoeveelheden water, zouten en spijsverteringssappen via de darmen, als het niet wordt tegengegaan. Zonder behandeling bestaat het risico op uitdroging. Dit kan snel gebeuren en ook bedreigend worden, vooral bij ouderen en kinderen.

Acute en chronische diarree

Diarree komt vaak vrij plotseling opzetten en duurt meestal kort. Dit wordt ‘acute diarree’ genoemd. Houdt de diarree langer dan 2 tot 3 weken aan, dan wordt er gesproken van ‘chronische diarree’.

Wie kan diarree krijgen?

Iedereen, man en vrouw, jong en oud, kan diarree krijgen. Gemiddeld wordt een volwassenen één keer per jaar door diarree getroffen. Veel mensen krijgen echter meerdere keren per jaar diarree. Het komt heel vaak voor en is voor de meeste mensen meestal geen grote zorg.

Diarree kan echter ernstig zijn bij bepaalde groepen mensen, onder wie:

• jonge kinderen
• ouderen
• mensen met onderliggend lijden

Voor elk van deze mensen kan diarree andere gezondheidsproblemen veroorzaken.

Symptomen van diarree

Een gastro-intestinale infectie begint vaak plotseling met braken of ernstige diarree. Diarree gaat vaak gepaard met buikpijn, buikkrampen en gasvorming. Diarree en misselijkheid gaan soms gepaard met koorts, hoofdpijn en pijn in het lichaam.

Duizeligheid en problemen met de bloedsomloop kunnen erop wijzen dat het lichaam te veel vocht en zouten (elektrolyten) heeft verloren. In dat geval is snelle medische hulp noodzakelijk. Andere redenen om medische hulp in te schakelen als je diarree hebt, zijn onder meer:

• geen verbetering na 48 uur
• hoge koorts
• bloed in de ontlasting: de ontlasting bevat rood bloed of is zwart (zwarte ontlasting)
• slijm bij de ontlasting
• sterke pijn

Is er een kleur diarree waar je je zorgen over moet maken?

De kleur van je poep kan variëren. De kleur van de ontlasting kan worden beïnvloed door de kleur van het voedsel dat je eet. Meestal is dit niet iets waar je je zorgen over hoeft te maken. Als je echter bloed in je ontlasting ziet of een stoelgang hebt die zwart is, kan dat duiden op iets ernstigers. Neem in de volgende gevallen contact op met je huisarts:

• de ontlasting is zwart en teerachtig.
• er zit bloed of pus in je poep
• je ontlasting is constant vettig of vettig ondanks niet-vette maaltijden
• je ontlasting stinkt heel erg

Oorzaken en risicofactoren

Diarree kan veel verschillende oorzaken hebben. Eén van de meest voorkomende is een gastro-intestinale infectie die wordt veroorzaakt door de zeer besmettelijke noro- of rotavirussen, die vooral jonge kinderen en ouderen treffen. In Nederland worden bacteriële gastro-intestinale infecties meestal veroorzaakt door Campylobacter of Salmonella. Op vakantie kan, afhankelijk van je reisbestemming en hygiënische omstandigheden, infecties met Shigella, bepaalde E. coli-bacteriën of parasieten leiden tot diarree.

Mogelijke oorzaken van diarree zijn onder meer:

• een voedselintolerantie, zoals lactose-intolerantie
• een voedselallergie
• een reactie op of bijwerking van een medicijn
• een virale infectie
• een bacteriële infectie
• een darmziekte
• een parasitaire infectie
• galblaas- of maagoperatie

Gevolgen van diarree

Meestal is acute diarree ongevaarlijk. In geval van ernstige, waterige diarree of frequent braken met veel vochtverlies, is het belangrijk om tijdig medisch advies in te winnen om falen van de bloedsomloop te voorkomen. Dit geldt vooral voor baby’s en peuters, mensen met een verzwakt immuunsysteem en ouderen. Omdat ouderen vaak minder dorst hebben en dan te weinig drinken, is het risico op uitdroging voor hen bijzonder groot.

• Er zijn verschillende tekenen die wijzen op ernstig vochtverlies:
• Je algemene toestand verslechtert.
• Ogen, wangen of gezicht zijn ingevallen.
• Ademhaling of hartslag is sneller dan normaal.
• De huid is niet meer elastisch: als je lichtjes in je arm of buik knijpt, wordt de huid daarna niet meteen weer glad, er blijft een plooitje zichtbaar.
• Extreme dorst, slaperigheid, donkere urine of niet kunnen plassen, en droge ogen, droge lippen of een droge tong.
• Pijn op de borst of spierkrampen komen soms ook voor bij ouderen.

Onderzoek en diagnose

De arts zal allereerst informeren naar je klachten en onder meer de volgende vragen stellen:

• Of de symptomen plotseling of geleidelijk opkwamen.
• Hoe je ontlasting is (consistentie en uiterlijk).
• Wanneer de diarree begon en hoe vaak het voorkomt.
• Of symptomen zoals buikpijn, braken of koorts optreden.
• Wat je hebt gegeten vóór het begin van diarree.
• Of je onlangs op reis bent geweest naar het buitenland.
• Welke medicatie je inneemt of hebt ingenomen.
• Of er bekende allergieën of intoleranties zijn.
• Of er sprake is van een chronische ziekte zoals de ziekte van Crohn of diabetes.

Als de diarree bloederig of aanhoudend is, kan ontlastingsonderzoek en/of bloedonderzoek nodig zijn om te bepalen welke ziekteverwekkers de infectie hebben veroorzaakt. Hetzelfde geldt voor diarree met slijm. Uiteraard zal de arts ook lichamelijk onderzoek verrichten.

Behandeling van diarree

ORS om uitdroging te vookomen

Bij diarree verlies je vocht en elektrolyten. Het belangrijkste is dus om dit verlies weer goed te maken. Bij acute diarree is bijvoorbeeld gezoete thee in combinatie met hartige koekjes voldoende. Je kunt ook ORS (oral rehydration solution) gebruiken om het verlies aan water, suikers en zouten aan te vullen. Het is een poeder dat kan worden opgelost in water. Het bevat zouten, mineralen en glucose. Je kunt kopen bij iedere drogist en apotheek.

Voeding

Het wordt vaak aanbevolen om voedsel te eten dat zacht is voor de maag en darmen, zoals rijst, bananen of beschuit. Soms wordt ook geadviseerd om koffie, vruchtensappen, limonades, alcohol en vet voedsel te vermijden om de darmen niet extra te irriteren. Aangezien ontbijtkoek, karnemelk, stroop, zuidvruchten en sinaasappelsap laxerend werken, kun je deze voedingsmiddelen beter niet gebruiken als je diarree hebt.

Probiotica

Naast vochtinname en andere behandelingen, kunnen voedingsmiddelen of supplementen die probiotische micro-organismen (probiotica) bevatten, de duur van diarree helpen verminderen. Het is belangrijk dat je probiotica een aantal weken dagelijks gebruikt en niet na één of twee dagen er weer mee ophoudt.

Loperamide

Geneesmiddelen zoals loperamide (of racecadotril) kalmeren de darmen en kunnen de frequentie van toiletbezoek verminderen. Loperamide is niet geschikt voor kinderen onder de twaalf jaar, voor Racecadotril is een recept nodig voor kinderen. Loperamide wordt gebruikt bij acute en bij chronische diarree. Het middel wordt soms gebruikt bij het prikkelbaredarmsyndroom met veel diarreeklachten

Perenterol

Soms worden bepaalde gisttabletten (perenterol) aanbevolen, die verondersteld worden de eliminatie van schadelijke ziekteverwekkers te versnellen en het herstel van de natuurlijke darmflora te ondersteunen. Niet alleen worden schadelijke ziekteverwekkers verwijderd, maar ook bacteriële gifstoffen worden geneutraliseerd. De natuurlijke werkzame stof geneeskrachtige gist is goed verdragen en daarom geschikt voor het hele gezin. Perenterol forte kan al bij kinderen vanaf 2 jaar worden gebruikt. Ernstig zieke mensen of mensen met een zeer zwak immuunsysteem mogen geen gisttabletten gebruiken.

Actieve houtskool in Norit

Het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) raadt het gebruik van actieve kool bij diarree af, aangezien de werking ervan niet is bewezen. Ook is er kans op bijwerkingen zoals braken, buikpijn, misselijkheid en verstopping.

Antibioticum

Een antibioticum is mogelijk alleen zinvol in geval van een bacteriële darminfectie. Tegen virussen helpt een antibioticum niet.

Geneeskrachtige kruiden

Thee van gedroogde bosbessen

Het is vooral belangrijk om het verlies van vocht en mineralen in het lichaam te compenseren. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld de tannines in thee gemaakt van gedroogde bosbessen diarree helpen verminderen.

Venkel

Eén van de bekendste geneeskrachtige kruiden voor diarree is venkel. Alleen de zaden worden gebruikt. Ze bevatten immers een aantal essentiële oliën, zoals fenchone en anethol. Deze hebben een positief effect op je lichaam. Ze zijn krampstillend, antibacterieel en eetlustopwekkend. Venkel wordt daarom al eeuwenlang gebruikt tegen gasvorming en een opgeblazen gevoel. Maar je kunt er ook lichte maagkrampen en diarree mee behandelen. Je kan bijvoorbeeld meerdere keren per dag venkelthee nemen. Het kan ook worden gecombineerd met anijs- of karwijzaad om de effectiviteit te vergroten.

Uit de oude doos

Advertentie in het Bataviaasch nieuwsblad van 6 mei 1922 voor kruiden tegen onder andere diarree:

Hoe lang duurt dit nog? – de prognose van diarree

Diarree voelt vaak als iets dat nooit meer ophoudt – zeker als je voor de derde keer die dag met klamme handen naar het toilet sprint. Maar gelukkig: in de meeste gevallen is diarree onschuldig en gaat het binnen een paar dagen vanzelf weer over. Echt waar. Vooral als het komt door een virusje of iets wat je gegeten hebt, is het vaak binnen 48 tot 72 uur alweer flink op zijn retour. Je darmen zijn even boos, maar ze zijn ook verrassend goed in herstellen.

Toch zijn er situaties waarin het wat langer duurt. Denk aan diarree door een bacteriële infectie, reizigersdiarree of een voedselvergiftiging – dan kun je zomaar een week zoet zijn met toiletbezoek en flauwe crackers. En als je een gevoelige buik hebt, bijvoorbeeld door prikkelbare darm syndroom (PDS) of een ontstekingsziekte, dan kan diarree chronisch of terugkerend worden. Maar zelfs dan geldt: er is hulp, en je hoeft er niet mee te blijven lopen.

Het goede nieuws? Je lichaam is een wonderlijk systeem dat zichzelf meestal prima herstelt, zolang jij lief voor het bent. Dus: goed drinken, niet te gek doen met eten, en je rust pakken. In verreweg de meeste gevallen is het binnen een paar dagen weer zoals vanouds – en ja, dat betekent weer zorgeloos een wandeling durven maken zonder eerst het dichtstbijzijnde toilet te googelen.

Blijft het toch langer duren of krijg je andere klachten zoals koorts, bloed bij de ontlasting of uitdrogingsverschijnselen? Dan is het tijd om even aan te kloppen bij de huisarts. Want je hoeft het niet stoer alleen te doen. Diarree is vervelend, maar zelden blijvend. Geef je lijf wat tijd, zorg en vertrouwen – de rust keert meestal sneller terug dan je denkt.

Als diarree méér wordt dan een ongemak – mogelijke complicaties onder de loep

Iedereen heeft weleens diarree. Meestal is het onschuldig en tijdelijk. Maar soms blijft het niet bij een paar dagen gerommel in je buik. Dan kan het je gezondheid, je dagelijks leven én je lichaam behoorlijk ontregelen. Hieronder lees je wat er allemaal mis kán gaan als diarree niet op tijd herstelt – niet om je bang te maken, maar om je goed voor te lichten.

Uitdroging – als je lijf te veel verliest

Dit is de bekendste én gevaarlijkste complicatie van diarree, vooral bij kinderen en ouderen. Door het vele vochtverlies via de ontlasting (en soms ook door overgeven) raakt je lichaam snel uit balans. Je verliest niet alleen water, maar ook belangrijke zouten zoals natrium en kalium. Gevolg? Een droge mond, minder plassen, duizeligheid, hoofdpijn en een futloos gevoel. In ernstige gevallen kun je zelfs verward raken of flauwvallen.

Bij jonge kinderen of baby’s is uitdroging een spoedgeval: ze drogen veel sneller uit dan volwassenen. Let op signalen als weinig tranen bij het huilen, een droge luier of suf gedrag. ORS (orale rehydratatiezouten) kan dan letterlijk levensreddend zijn.

Elektrolytenstoornissen – meer dan dorst alleen

Elektrolyten zijn die kleine zouten in je bloed die zorgen dat alles in je lijf soepel draait: je hartslag, je spierkracht, je zenuwen. Als je langdurig diarree hebt, kan de verhouding tussen die zouten ernstig verstoord raken. Dat kan leiden tot spierkrampen, hartritmestoornissen, prikkelbaarheid of een onregelmatige ademhaling.

Een tekort aan kalium (hypokaliëmie) komt vaak voor bij aanhoudende diarree. Je merkt het soms aan trillende spieren, hartkloppingen of een gevoel van zwakte in je benen. Het klinkt heftig, en dat ís het ook – maar gelukkig is het met de juiste behandeling meestal goed te corrigeren.

Ondervoeding – als je lichaam niets meer opneemt

Bij chronische of langdurige diarree neemt je darmwand steeds slechter voedingsstoffen op. Vooral bij aandoeningen als coeliakie, de ziekte van Crohn of langdurige infecties kan dat een groot probleem worden. Je valt af, voelt je moe, je haar verliest zijn glans, en je weerstand daalt. Bij kinderen kan dit zelfs de groei belemmeren.

Zodra diarree wekenlang aanhoudt of regelmatig terugkomt, is het belangrijk om je voeding onder de loep te nemen en – indien nodig – samen met een arts of diëtist te kijken naar aanvulling met vitamines, mineralen en extra energie.

Huidproblemen – branderige billen en schrale plekken

Ja, we zeggen het maar gewoon zoals het is: veelvuldig toiletbezoek laat zijn sporen na. Door het constante afvegen en de bijtende stoffen in de ontlasting kan de huid rond de anus geïrriteerd raken. Dat zorgt voor roodheid, pijn en soms zelfs kleine kloofjes of wondjes. Bij kinderen zie je dit vaak als luieruitslag, maar ook volwassenen kunnen flink last krijgen van een ‘brandend poepgaatje’.

Zachte reiniging, beschermende crème en luchtige kleding kunnen veel verlichting geven. En: niet doorschrobben met toiletpapier, hoe verleidelijk het ook is.

Verminderde weerstand – je lijf raakt uitgeput

Langdurige diarree kan je immuunsysteem onder druk zetten. Niet alleen door de verlies van voedingsstoffen en vocht, maar ook doordat je lichaam voortdurend in ‘alarmfase’ blijft. Daardoor kun je sneller ziek worden van virussen of bacteriën die je normaal moeiteloos zou verslaan.

Mensen met een chronische darmziekte of een verzwakt immuunsysteem moeten daarom extra alert zijn bij aanhoudende diarree. Soms is er tijdelijk medicatie nodig om ontstekingen te remmen of om het evenwicht in de darmflora te herstellen.

Psychische impact – diarree schaadt ook je zelfvertrouwen

Het klinkt misschien minder belangrijk, maar onderschat het niet: diarree heeft ook een mentale kant. Wie dagelijks met haastige toiletbezoeken leeft, ontwikkelt soms angst om de deur uit te gaan, bang om geen toilet in de buurt te hebben. Je durft misschien geen afspraak meer te maken, geen bus meer te pakken of je schaamt je voor je klachten.

Dit komt vaker voor dan je denkt – en is dus helemaal niet raar. Praten met een arts of psycholoog kan helpen om je leven weer terug te pakken, vooral als er sprake is van een ‘vicieuze cirkel’ van stress en buikklachten.

Preventie

Virussen en bacteriën worden overgedragen door contact met ontlasting, braaksel, besmette voorwerpen, water of voedsel. Bij acute diarree is het daarom extra belangrijk om regelmatig je handen grondig met zeep te wassen om jezelf en anderen te beschermen tegen infectie. Handdesinfectie kan ook nuttig zijn. Als er thuis een tweede toilet is, kan een ziek gezinslid deze alleen gebruiken.

Kleding kun je het beste wassen op minimaal 60 graden. Het is belangrijk om meer aandacht te besteden aan een goede hygiëne in de keuken bij het bereiden van voedsel. Als je acute diarree hebt, is het verstandig om geen eten voor anderen te bereiden.

Bij reizen naar subtropische of tropische landen kan het, afhankelijk van de hygiënenormen, nodig zijn om af te zien van rauwe, ongeschilde groenten en fruit en geen kraanwater te drinken. Vis of vlees moet doorbakken of gaar zijn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over diarree. Of tips geven hoe hiermee om te gaan. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.