Flakka: de gevaarlijke ‘zombie-drug’ met onvoorspelbare effecten

Last Updated on 30 september 2025 by M.G. Sulman

Flakka. Alleen al de naam klinkt als iets wat in een duister laboratorium is bedacht, en dat is het in wezen ook. Deze synthetische drug – officieel α-PVP geheten – belooft een korte roes van energie en euforie, maar ontpopt zich niet zelden als een demon in vermomming. Gebruikers wisselen van opgewekte extase naar hallucinaties, agressie of regelrechte waanzin, soms binnen minuten. Geen wonder dat flakka in de media bekendstaat als de zombie-drug. Wie eraan begint, speelt met vuur: het middel kan het lichaam op hol jagen, de geest verscheuren en de omgeving in gevaar brengen. Wat maakt flakka zo verraderlijk, en waarom is juist dit poeder of kristal zo berucht?

Illustratie van een zakje met kristallen flakka naast een hoopje en een lijntje poeder op een rode achtergrond.
Artistieke weergave van flakka, de beruchte ‘zombie-drug’ in kristalvorm. / Bron: Martin Sulman

Wat is flakka?

Flakka. Het woord klinkt haast als een onheilspellende echo, een term die door de media grootgemaakt werd en in krantenkoppen steeds weer opduikt. Maar wat is het nu werkelijk? Oorspronkelijk verwees men naar α-PVP (alfa-pyrrolidinopentiophenone), een synthetische cathinon en zogeheten designer drug. Al snel werd de naam ruimer toegepast op verwante stoffen uit dezelfde familie, zoals a-PHP en a-PiHP. Het gaat dus niet om één vaste samenstelling, maar om een verschuivend palet van chemische varianten met grotendeels vergelijkbare effecten: stimulerend, hallucinogeen en bovenal verraderlijk. Wie flakka koopt, weet nooit precies wat er in dat poeder of pilletje verborgen ligt.

Een niche in Nederland

In de internationale berichtgeving werd flakka vaak neergezet als een ware epidemie, vooral door spraakmakende filmpjes uit de VS. In Nederland daarentegen blijft het gebruik relatief klein en regionaal beperkt. Met name in Zeeland en West-Brabant dook de drug op, binnen dezelfde scene waar ook GHB, basecoke en heroïne circuleren. Kenners beschrijven flakka zelden als prettig: de korte high gaat dikwijls gepaard met angst, paranoia of depressieve gevoelens. Juist omdat het middel goedkoop en gemakkelijk verkrijgbaar lijkt, wordt het soms als alternatief gekozen – een keuze die niet zelden eindigt in narigheid.

De effecten en de kater

De werking van flakka is intens en grillig. Al bij enkele milligrammen treden symptomen op: verwijde pupillen, hartkloppingen, een droge mond, zweten en slapeloosheid. De roes duurt doorgaans twee tot vijf uur, maar de nasleep kan dagen aanhouden. Overdosering ligt voortdurend op de loer, met risico’s als angstaanvallen, epileptische insulten of zelfs een volledige drugspsychose. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de bijnaam zombiedrug in zwang raakte, naar aanleiding van verontrustende beelden van verwarde en agressieve gebruikers die halfnaakt door de straten van Florida zwierven.

Moderne alchemie

De oorsprong van flakka gaat terug naar de laboratoria van de jaren zestig, toen α-PVP voor het eerst werd gesynthetiseerd. Het behoort tot de synthetische cathinonen – nagemaakte varianten van de natuurlijke stof uit de khatplant, die in Oost-Afrika en Jemen al eeuwenlang als mild stimulerend middel wordt gekauwd. Waar khat slechts wat alertheid en een droge mond veroorzaakt, transformeert flakka door chemische manipulatie tot een volstrekte tijdbom: krachtiger, onvoorspelbaarder en potentieel fataal. Alsof de droom van de moderne alchemist in een nachtmerrie is omgeslagen.

Verschijningsvormen en gebruik

Flakka verschijnt meestal als wit kristallijn poeder of als korrelige substantie die doet denken aan grof zout. De variatie in gebruiksmethoden maakt het extra riskant: men kan het roken in een e-sigaret of pijp, snuiven als cocaïne, slikken in capsule of pil, of zelfs injecteren. Een fractie van een gram is al genoeg voor een hevige roes. Precies hier schuilt het gevaar: de grens tussen een korte kick en een levensgevaarlijke overdosis is flinterdun.

Een reputatie uit headlines

Dat flakka wereldwijd de reputatie van zombiedrug verwierf, is geen gratuite mediatruc. De talloze incidenten uit de VS – van plotselinge agressie tot extreme zelfverwonding – onderstrepen de onvoorspelbaarheid van deze stof. Achter de schokkende filmpjes gaat een harde realiteit schuil: flakka is geen onschuldige partydrug, maar een substantie die lichaam en geest kan breken.

Effecten op lichaam en geest

Flakka werkt als een ongenode gast die met veel bombarie een kamer binnenstormt. In eerste instantie ervaart de gebruiker een plotselinge golf van energie, een zekere euforie, alsof men onoverwinnelijk is. Het hart gaat sneller, de ademhaling versnelt en de pupil wordt groot als een muntstuk. Sommigen voelen zich scherp, alert, bijna messcherp.

Het stimulerende masker

De drug gedraagt zich primair als stimulant: het lichaam wordt opgejaagd, de bloeddruk schiet omhoog en de spieren staan strak gespannen. Een nacht doorhalen lijkt ineens kinderspel. Voor korte tijd voelt de gebruiker zich bovenmenselijk, maar dit masker is bedrieglijk. Achter de façade sluimert uitputting, hartritmestoornis of zelfs een plotselinge hartstilstand.

Hallucinaties en waanzin

De tweede laag is die van de hallucinatie. Waar de een kleuren intenser beleeft, wordt de ander meegesleurd in paranoia. Gebruikers melden visioenen van achtervolging, denkbeelden van complotten of demonische verschijningen. Het is geen vrijblijvende trip zoals bij LSD; het zijn hallucinaties die zich vermengen met angst en agressie. Voorbeeld: iemand meent dat zijn huid in brand staat en probeert zichzelf te ontkleden of te verwonden.

Zwart-witfoto van een persoon die op de grond zit met opgetrokken knieën en de armen eromheen geslagen, wat gevoelens van angst, verdriet of eenzaamheid uitdrukt.
Angst / Bron: Pixabay

Onvoorspelbaarheid als handelsmerk

Wat flakka zo verraderlijk maakt, is de grilligheid. De ene gebruiker voelt enkel een lichte roes, terwijl de ander binnen minuten in een psychose belandt. Een kleine dosisverhoging kan het verschil betekenen tussen een nacht ‘uit je dak gaan’ en een ritje in de ambulance. Het is dit onvoorspelbare karakter dat de drug de sinistere bijnaam zombie-drug opleverde.

Casus uit de praktijk

In de VS werd melding gemaakt van een jonge man die na gebruik van flakka naakt door de straten rende, overtuigd dat demonen hem achtervolgden. Hij verwondde zichzelf ernstig, maar verklaarde later zich van niets meer bewust te zijn. Zulke verhalen klinken als sensatie, maar zijn in werkelijkheid de spiegel van wat deze drug met een mens kan doen: de rede wegvagen en de instincten losmaken.

Risico’s en gevaren

Wie denkt dat flakka slechts een nachtelijke roes bezorgt, vergist zich deerlijk. Achter het vluchtige gevoel van kracht schuilt een arsenaal aan gevaren die lichaam en geest in een wurggreep nemen. Het is niet alleen de intensiteit van de drug die verontrust, maar vooral de grilligheid: dezelfde dosis kan bij de een euforie oproepen en bij de ander een levensbedreigende crisis ontketenen.

Het lichaam in overdrive

Flakka jaagt het organisme op tot het uiterste. Het hart slaat onregelmatig of te snel, de bloeddruk stijgt naar gevaarlijke hoogten en het lichaam kan oververhit raken. Temperatuurpieken tot boven de 40 graden zijn gemeld, met blijvende schade aan organen tot gevolg. Daarbij kan spierafbraak (rabdomyolyse) optreden, waardoor giftige afvalstoffen de nieren aantasten – soms leidend tot acuut nierfalen.

Psychische ravage

Niet minder ernstig is wat er in de geest gebeurt. Angstaanvallen, paniek en psychotische episodes zijn geen zeldzaam verschijnsel. Gebruikers verliezen de grip op de werkelijkheid, zien vijanden waar geen vijanden zijn en reageren met agressie. In deze toestand kan iemand zichzelf verwonden of plotseling op omstanders afstormen. Voor politie en hulpverleners is het dan alsof men met een mens in trance te maken heeft.

Maatschappelijke gevolgen

De effecten reiken verder dan het individu. Incidenten met flakka-gebruikers trekken geregeld de voorpagina’s: naakte mensen die door straten dwalen, schreeuwend en onberekenbaar. Zulke taferelen verstoren de openbare orde, vragen om medisch ingrijpen en leiden vaak tot strafrechtelijke complicaties. Een enkel kristal kan dus niet alleen het lichaam slopen, maar ook levens verwoesten – zowel dat van de gebruiker als dat van zijn omgeving.

Overzicht van risico’s

De volgende tabel laat in één oogopslag zien welke dreigingen flakka met zich meebrengt:

CategorieRisico / ComplicatieToelichting / Voorbeeld
FysiekHyperthermie (oververhitting)Lichaamstemperaturen boven de 40°C; risico op orgaanschade.
Hartritmestoornissen & hartstilstandSnelle of onregelmatige hartslag; plotselinge collaps.
NierfalenDoor rabdomyolyse (afbraak van spierweefsel).
Uitdroging & spierkrampenGevolg van overmatig zweten en overbelasting.
PsychischAcute psychoseHallucinaties, wanen en paranoia, soms met agressief gedrag.
Angst- en paniekaanvallenIntens, kan leiden tot suïcidaal gedrag.
Paranoïde agressieAanvallen op omstanders, vaak zonder aanleiding.
SociaalZelfbeschadigingZichzelf verwonden in hallucinatoire staat.
Gewelddadige uitbarstingenPublieke incidenten, ‘zombie-gedrag’ in straten.
Risico op politie-ingrijpen en strafrechtelijk gevolgArrestaties, gedwongen opname, maatschappelijke ontwrichting.

Verslaving en sociale impact

Flakka is niet enkel een drug die men één keer probeert en daarna laat voor wat het is. Het middel werkt verraderlijk: na de eerste roes lonkt al snel de drang naar méér. Het brein krijgt een explosie van dopamine en verlangt die ervaring opnieuw. Zo ontstaat een cyclus van gebruik die allengs onhoudbaar wordt.

De greep van afhankelijkheid

Gebruikers merken dat de aanvankelijke euforie al gauw minder krachtig wordt. De dosis moet omhoog om hetzelfde effect te bereiken. Dit heet tolerantie – een glijdende helling die eindigt in afhankelijkheid. Het lichaam gaat protesteren bij onthouding: slapeloosheid, extreme vermoeidheid, prikkelbaarheid en depressieve gevoelens zijn veelgehoorde klachten.

Sociale ontwrichting

De schade blijft niet beperkt tot de gebruiker zelf. Familieleden zien hun dierbare veranderen: van vrolijk en aanwezig naar achterdochtig, agressief of emotioneel afwezig. Het sociaal netwerk verschraalt; werk, opleiding en relaties komen onder druk te staan. In de media duiken geregeld verhalen op van flakka-gebruikers die hun huisraad vernielen of buren terroriseren in hallucinatoire angst. Zulke taferelen zijn niet alleen schrijnend, ze brengen ook een wijk in rep en roer.

Casus uit de hulpverlening

Een maatschappelijk werker uit Florida vertelde hoe een jongen van negentien na enkele maanden gebruik volledig ontspoorde: “Hij hoorde stemmen, sloeg ramen kapot en dacht dat zijn ouders hem wilden vergiftigen. Uiteindelijk belandde hij op de spoedeisende hulp en moest hij onder dwang worden opgenomen.” Dit soort incidenten is exemplarisch voor de maatschappelijke tol die flakka eist.

Het stigma van de ‘zombie-drug’

Niet zelden belandt de gebruiker in een negatieve spiraal van verslaving, politiecontact en ziekenhuisopnames. Het stempel van de ‘zombie-drug’ maakt herstel moeilijker: omstanders zien een gevaarlijk wezen, geen mens in nood. Hulpverleners benadrukken daarom dat erkenning van de mens achter de verslaving cruciaal is. Alleen zo kan een weg naar herstel worden gevonden – hoe smal dat pad soms ook lijkt.

Wetgeving en beschikbaarheid

Flakka is in Nederland en België geen grijs gebied meer. Waar het aanvankelijk nog als ‘research chemical’ vrijelijk kon circuleren, heeft de overheid inmiddels ingegrepen. De stof α-PVP is toegevoegd aan de lijst I van de Opiumwet (NL) en valt in België onder de wet op verdovende middelen. Dit betekent dat bezit, handel en productie strafbaar zijn – met zware straffen als gevolg. Toch betekent een verbod niet dat de drug uit de samenleving verdwijnt.

Beschikbaarheid via internet

Ondanks de juridische status is flakka nog steeds te vinden. Het internet – en meer specifiek het dark web – vormt een belangrijk distributiekanaal. Bestellingen worden vaak vermomd als onschuldige producten en via de post geleverd. Het lijkt op het bestellen van een gadget, maar de inhoud kan levensgevaarlijk zijn. Ook op sociale media duiken geregeld verkopers op die onder dekmantel van ‘legale highs’ synthetische drugs aanbieden.

Situatie in Nederland

In Nederland signaleert het Trimbos-instituut al jaren dat synthetische cathinonen, waaronder flakka, incidenteel worden aangetroffen bij uitgaansgelegenheden en festivals. Toch blijft het een relatief zeldzaam middel vergeleken met xtc of cocaïne. Politie en douane hebben de afgelopen jaren meerdere partijen onderschept, vaak bestemd voor de internationale markt. De uitdaging: de snelheid waarmee nieuwe varianten van flakka worden ontwikkeld. Zodra één stof verboden wordt, verschijnt er een chemische broervariant die nog niet op de lijst staat.

Situatie in België

In België is de aanpak eveneens streng. Politie en parket nemen het hard op tegen de productie en handel, vooral wanneer laboratoria in afgelegen loodsen of appartementen worden ontdekt. Toch geldt ook hier dat kleine hoeveelheden via internet makkelijk hun weg vinden naar gebruikers. De Belgische gezondheidsdiensten waarschuwen dat flakka vaak in cocktails met andere drugs wordt aangetroffen, wat de risico’s verder vergroot.

Een kat-en-muisspel

De strijd tegen flakka en soortgelijke synthetische drugs lijkt daarmee een permanent kat-en-muisspel. Zodra de wetgever één stof verbiedt, verschijnt er een licht aangepaste variant. Voor politie, justitie en gezondheidszorg is dit een race tegen de klok. Het enige wapen dat werkelijk duurzaam lijkt, is preventie: voorlichting en bewustwording, zodat jongeren en jongvolwassenen de verleiding leren weerstaan voordat het te laat is.

Behandeling en hulp

Wanneer iemand in Nederland of België in een flakka-roes belandt, is de eerste halte vaak de spoedeisende hulp. Daar staat men voor een lastige taak: de patiënt is opgejaagd, verward of zelfs agressief. Artsen grijpen meestal naar kalmerende middelen (zoals benzodiazepinen) om de storm in het brein enigszins te bedwingen. Soms is opname op de intensive care noodzakelijk, bijvoorbeeld bij extreme oververhitting of ernstige hartritmestoornissen.

Acute opvang

  • Nederland: Ambulancepersoneel en SEH-artsen volgen protocollen die lijken op die bij cocaïne- of amfetamine-intoxicaties. Daarbij hoort ook het koelen van het lichaam bij hyperthermie, het in de gaten houden van hart en nieren, en zonodig reanimatie.

  • België: In universitaire ziekenhuizen (UZ Leuven, UZ Gent, UZ Antwerpen) is ervaring opgedaan met synthetische cathinonen. Daar ligt de nadruk op snelle stabilisatie en intensieve monitoring.

Ontwenningsfase

Is de acute crisis bezworen, dan volgt vaak een detox-programma. Zowel in Nederland (via instellingen als Jellinek of Novadic-Kentron) als in België (De Sleutel, CGG’s) wordt gewerkt met een combinatie van medische begeleiding en psychologische ondersteuning. Het doel: de lichamelijke afhankelijkheid doorbreken en de gebruiker geestelijk voorbereiden op herstel.

Psychologische begeleiding

Flakka laat vaak diepe sporen na. Angststoornissen, depressieve klachten of blijvende psychoses zijn geen uitzondering. Daarom spelen instellingen binnen de geestelijke gezondheidszorg in Nederland, en de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG’s) in België, een cruciale rol. Cognitieve gedragstherapie, traumaverwerking en familiebegeleiding vormen doorgaans de kern van de behandeling.

Preventie en nazorg

Een cruciaal onderdeel blijft nazorg. Zonder steun keert menig gebruiker terug naar de oude patronen. Daarom bieden gemeenten, verslavingszorginstellingen en jongerenwerkers preventieve programma’s aan. Voorlichting op scholen en in uitgaansgelegenheden speelt daarbij een sleutelrol. Zoals een Belgische verslavingsarts het eens formuleerde: “Wij kunnen de chemische storm wel blussen, maar zonder structurele begeleiding laait het vuur zo weer op.”

Man die psychotherapie ondergaat.
Psychotherapie / Bron: Firefly

Leefstijl en preventie

Flakka is niet louter een medisch probleem, maar ook een maatschappelijk vraagstuk. De aantrekkingskracht van dit soort middelen ligt vaak bij jongeren die zoeken naar spanning, erkenning of ontsnapping. Preventie begint daarom niet pas bij de spoedeisende hulp, maar reeds in de leefwereld van gezin, school en buurt.

Signalen herkennen

Ouders en docenten kunnen de eerste waarschuwingssignalen vaak oppikken, mits men weet waarop te letten. Denk aan:

  • plotselinge slaapproblemen en extreme vermoeidheid overdag,

  • wisselende stemmingen: van uitbundig en druk naar somber en achterdochtig,

  • onverklaarbare lichamelijke klachten zoals overmatig zweten, trillingen of hartkloppingen,

  • sociaal isolement of geheimzinnig gedrag rondom telefoon en internet.

Wie dergelijke veranderingen waarneemt, doet er goed aan het gesprek open te voeren – zonder direct te veroordelen.

Rol van ouders

Het gezin blijft de eerste verdedigingslinie. Jongeren die zich gehoord en gezien weten, zoeken minder snel hun toevlucht tot synthetische drugs. Eenvoudige praktijken helpen: samen eten, tijd nemen voor een gesprek, belangstelling tonen voor vriendschappen en uitgaanspatronen. Een ouder hoeft geen speurneus te zijn, maar wel een aanspreekpunt waar de jongere terechtkan.

Rol van scholen en jongerenwerk

Scholen hebben een bijzondere verantwoordelijkheid. Voorlichting moet niet belerend zijn, maar realistisch: geen doemscenario’s die ongeloofwaardig aandoen, maar eerlijke informatie over de gevaren én de sociale gevolgen. Jongerenwerkers kunnen daarnaast laagdrempelige alternatieven bieden: sport, muziek, creatieve projecten – plekken waar adrenaline en energie een gezonde uitlaat vinden.

Preventie in de praktijk

In sommige Nederlandse steden worden zogenaamde peer educators ingezet: jongeren die zelf ervaring hebben met drugs en nu lotgenoten voorlichten. In België bestaan gelijkaardige initiatieven via CGG-preventiewerkers, die samen met scholen en gemeenten campagnes ontwikkelen. Zulke initiatieven hebben meer effect dan droge posters of waarschuwingen; ze spreken de taal van de jongeren zelf.

Een gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het indammen van flakka-gebruik is geen taak voor de overheid alleen. Het vraagt een brede coalitie: ouders die nabij zijn, docenten die signalen oppikken, jongerenwerkers die alternatieven bieden, en beleidsmakers die preventieprogramma’s ondersteunen. Want uiteindelijk geldt: een jongere die zich verbonden weet, heeft minder reden om zijn heil te zoeken in een kristalletje dat hem berooft van rede en vrijheid.

Lees verder

Wie meer wil weten over de grillige kanten van lichaam en geest, kan verder lezen in aanverwante artikelen. Zo kan een vreemd gevoel in het hoofd soms al een eerste signaal zijn van overbelasting of een onderliggend probleem. Het Health Belief Model (HBM) laat zien waarom mensen ondanks waarschuwingen tóch riskant gedrag blijven vertonen – iets wat bij middelengebruik een grote rol speelt. Ook de maatschappelijke gevolgen komen in beeld: wat er gebeurt als je de gevangenis in moet, maakt duidelijk hoe verslaving en justitie elkaar kruisen. Daarnaast zijn er klachten die op het eerste gezicht banaal lijken, maar zeer indringend kunnen zijn, zoals formicatie, dat kriebelige gevoel alsof er insecten over je huid lopen. En om niet te vergeten: een bredere blik op kenmerken van een gezond mens helpt ons te zien wat we nodig hebben om veerkrachtig te blijven, ook tegenover verleidingen zoals flakka.

Let op: Deze tekst is uitsluitend bedoeld ter algemene informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.

Geraadpleegde bronnen (APA-stijl)

Reacties en ervaringen

Heb je zelf ervaring met flakka, of ken je iemand in je omgeving die ermee te maken heeft gehad? Deel gerust je verhaal hieronder. Jouw reactie kan anderen helpen om signalen sneller te herkennen en om de ernst van dit middel beter te begrijpen.