Ontsteking: betekenis, symptomen en behandeling

Last Updated on 19 augustus 2025 by M.G. Sulman

Een ontsteking is een lichaamsreactie op lichaamsvreemde stoffen of op weefselschade. Je lichaam reageert met een ontstekingsreactie teneinde de schade aan het lichaam te herstellen. Een ontsteking is dikwijls het gevolg van een infectie, maar het kan ook een andere oorzaak hebben, zoals weefselschade.

Betekenis: wat is een ontsteking?

Ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging of irritatie van weefsels. Het is een manier van het lichaam om te proberen zichzelf te beschermen en te genezen. Bij een ontsteking reageert het immuunsysteem door bloedplaatjes en witte bloedcellen naar de beschadigde plek te sturen. Dit kan leiden tot roodheid, zwelling, pijn en warmte op de plaats van de ontsteking.

Soorten ontstekingen: van plotselinge storm tot smeulend vuur

We denken bij een ontsteking vaak aan een zere keel of een dikke teen. Maar achter dat bekende rood-gloeiende beeld schuilt een hele wereld van ontstekingsvormen – van heftig en acuut tot stilletjes en verraderlijk. Het lichaam kent allerlei manieren om alarm te slaan. Soms luid en duidelijk, soms zachtjes fluisterend. En soms… zó stil, dat je het bijna niet doorhebt.

Acute ontsteking: de sirene van je immuunsysteem

Dit is de brandweer in actie. Je lichaam merkt dat er iets mis is – een snee, een bacterie, een verzwikte enkel – en gaat direct aan de slag met opruimen, beschermen en herstellen. Je ziet roodheid, zwelling, warmte en pijn. Misschien zelfs koorts. Typisch gevalletje: snel erin, snel eruit.

🩹 Voorbeelden: keelontsteking, blindedarmontsteking, verbrand plekje, allergische reactie op muggenbeet.

🕰 Duur: meestal enkele dagen tot hooguit een paar weken.

💡 Goed om te weten: acute ontsteking is nuttig en nodig. Zonder deze reactie zouden wonden niet genezen en infecties zich ongehinderd verspreiden.

Chronische ontsteking: de slijtage vanuit binnenuit

Hier verandert de brandweer in een kampeergroepje. Het immuunsysteem blijft actief, lang nadat het gevaar voorbij is. Of erger nog: het ziet het eigen lichaam als vijand. Dat leidt tot schade aan weefsels en organen. Het kan maanden, jaren of zelfs decennia aanhouden.

🔥 Voorbeelden: reuma, colitis ulcerosa, chronische bronchitis.

🕰 Duur: lang, soms levenslang.

💡 Weetje: chronische ontstekingen zijn zelden pijnloos. Ze zijn alleen… vermoeiend. Denk aan vage klachten als spierpijn, brain fog, slechte huid of lage energie. Het zijn de stille signalen van een lijf dat moe gestreden is.

Laaggradige ontsteking: de smeulende vlam onder de radar

Je voelt het niet echt. Je ziet het niet. Maar je bloed vertelt het verhaal: verhoogde ontstekingsmarkers zoals CRP of IL-6. Deze subtiele, systemische ontsteking is dé verdachte bij moderne ziektes zoals:

• hart- en vaatziekten

• diabetes type 2

• Alzheimer

• depressie

• overgewicht

🧪 Trigger: vaak een combinatie van verkeerde voeding, chronische stress, slecht slapen, luchtvervuiling en een verstoorde darmflora.

💡 De oplossing? Minder bewerkt eten, meer omega-3, rust, beweging en je darmen pamperen. Denk: gefermenteerde groenten, pre- en postbiotica en een gezonde routine.

Systemische ontsteking: alles staat in de fik

Bij deze vorm is het hele lichaam in staat van paraatheid. Niet alleen je teen of je tand, maar je hele immuunsysteem staat “aan”. Het is alsof er rookmelders afgaan in elk vertrek van je lijf. Soms levensbedreigend, zoals bij sepsis.

🧯 Voorbeelden: sepsis (bloedvergiftiging), cytokinenstorm (zoals bij COVID-19).

⚠️ Let op: dit kan acuut fataal zijn en vereist altijd spoedeisende hulp.

Gelokaliseerde ontsteking: één plek in opstand

Hier richt het immuunsysteem zich op een specifieke plaats. Denk aan een ontstoken oog, kies, wond of knie. De rest van je lijf blijft met rust gelaten. Dit is de klassieker die je herkent aan roodheid, zwelling en pijn op één plek.

🔍 Voorbeelden: tandabces, oogontsteking, steenpuist.

💡 Soms kun je dit zelf behandelen (bijv. met zoutspoelingen of rust), soms is medische hulp nodig.

Auto-immuunontsteking: de interne burgeroorlog

In dit geval denkt je afweersysteem: “Er zit een indringer in het lijf!” Maar die ‘indringer’ is een gezond onderdeel van jezelf. Je lichaam valt zichzelf aan – je gewrichten, huid, darmen of zenuwen.

⚔️ Voorbeelden: reumatoïde artritis, lupus (SLE), ziekte van Crohn, multiple sclerose, psoriasis.

📌 Vaak chronisch en grillig: goede periodes wisselen zich af met opvlammingen.

💡 Behandeling draait vaak om het temperen van het immuunsysteem, soms met voeding, soms met medicatie, soms met natuurlijke ontstekingsremmers zoals kurkuma of visolie.

Neurogene ontsteking: als je zenuwen meedoen

Niet je afweercellen, maar je zenuwstelsel trapt hier op de ontstekingsrem – of gaspedaal. Door het vrijkomen van signaalstoffen zoals substance P kunnen pijn, jeuk en ontstekingsreacties ontstaan. Vooral bekend bij migraine, chronische jeuk en fibromyalgie.

🧠 Denk: hoofdpijn, darmkrampen, overgevoeligheid voor aanraking.

💡 De hersen-darm-as speelt hier een hoofdrol. Daarom helpt stressreductie écht.

Steriele ontsteking: er is geen bacterie, maar wél vuur

Soms ontstaat er ontsteking zónder dat er een infectie is. Bijvoorbeeld door kristallen, chemische stoffen of beschadigde cellen. Het immuunsysteem herkent afval of schade en reageert daarop alsof het een indringer is.

💎 Voorbeelden:

• jicht (urinezuurkristallen)

• asbestlong (door ingeademd materiaal)

• spierpijn na te zware training (microbeschadigingen)

💡 Tip: bij jicht kunnen voeding, vocht en kruiden als brandnetel en selderij de klachten helpen verlichten.

Granulomateuze ontsteking: inkapselen en begrenzen

Soms besluit het immuunsysteem: “Ik krijg het niet weg, dus ik sluit het op.” Het maakt dan een soort muurtje van immuuncellen om de boosdoener heen: een granuloom. Dit gebeurt bij hardnekkige indringers die het lichaam niet goed kan afbreken.

🏕️ Bekend van: tuberculose, sarcoïdose, ziekte van Crohn.

🕳️ Deze ontstekingen zijn vaak diep in het weefsel aanwezig, moeilijk op te sporen en soms jarenlang sluimerend actief.

Allergische ontsteking: vals alarm op onschuld

Het immuunsysteem ziet iets onschuldigs (pollen, pinda’s, huisstof) als een vijand en reageert buiten proportie. Je lichaam overspoelt zichzelf met histamine en andere stoffen. Resultaat: snot, jeuk, zwelling, benauwdheid of erger.

🤧 Voorbeelden: hooikoorts, eczeem, voedselallergie, astma.

💡 Sommige mensen verwarren allergieën met voedselintoleranties, maar allergieën activeren écht het immuunsysteem. Bij een intolerantie (zoals lactose) is dat meestal niet het geval.

Laaggradige ontstekingen: de sluimerende brand in je lijf

De stille vlam die maar blijft smeulen

Je voelt geen koorts. Je hebt geen acute pijn. En tóch staat er iets in je lijf in brand. Laaggradige ontstekingen – ook wel ‘chronische, systemische ontstekingen’ genoemd – zijn als een kampvuurtje dat net niet dooft. Ze gloeien door, vaak jarenlang, en kunnen ongemerkt schade aanrichten. Niet met veel bombarie, maar stiekem, van binnenuit.

Wat zijn laaggradige ontstekingen precies?

Anders dan een klassieke ontsteking (zoals bij een wond of keelontsteking), verloopt een laaggradige ontsteking langzaam, subtiel en vaak zonder duidelijke symptomen. Denk aan vermoeidheid, brain fog, stijve gewrichten of een opgeblazen buik – vage klachten die je gemakkelijk afdoet als “drukte” of “ouder worden”.

Wetenschappers zien deze ontstekingen steeds vaker terug bij chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, Alzheimer, overgewicht, depressie en zelfs sommige vormen van kanker.

Hoe ontstaat zo’n sluimerende ontsteking?

De boosdoeners zijn vaak een optelsom van moderne leefstijlkeuzes:

• Ultra-bewerkte voeding met veel suiker, transvetten en omega-6

• Chronische stress (ja, die mailbox telt mee)

• Slechte nachtrust

• Darmproblemen (je darmflora speelt een hoofdrol!)

• Roken, alcohol, en luchtvervuiling

Het immuunsysteem staat hierdoor continu “aan”, terwijl er geen acute dreiging is. Daardoor worden gezonde cellen per ongeluk als vijand behandeld – met ontsteking tot gevolg.

Je darmen: de motor van (anti)ontsteking

Wist je dat meer dan 70% van je immuuncellen zich in je darmen bevindt? Een lekkende darmwand (‘leaky gut’) kan microdeeltjes doorlaten in je bloed, zoals bacteriële resten (LPS) – een belangrijke trigger voor laaggradige ontsteking. Hier komen probiotica, prebiotica én vooral postbiotica in beeld: stofjes die ontstekingsremmend kunnen werken vanuit je darmmilieu.

Vetzuren: vriend of vijand?

Omega-3 vetzuren (zoals uit visolie, lijnzaad en walnoten) hebben ontstekingsremmende effecten. Omega-6 vetzuren (zoals uit zonnebloemolie) kunnen juist ontsteking bevorderen – zeker als de verhouding tussen omega-6 en omega-3 uit balans is. In het Westerse dieet is die verhouding vaak 15:1, terwijl 3:1 of zelfs 1:1 gezonder zou zijn.

Wat kun je doen?

Goed nieuws: je kunt de smeulende vuurtjes blussen. Hier wat eenvoudige maar krachtige stappen:

• Eet onbewerkt, kleurrijk, vezelrijk en omega-3-rijk

• Beweeg dagelijks (ook al is het maar 20 minuten wandelen)

• Slaap voldoende en regelmatig

• Verminder stress – ademhaling, stilte, gebed of meditatie helpen écht

• Ondersteun je darmflora (denk aan gefermenteerde voeding en postbiotica)

Een stille revolutie in de geneeskunde?

Steeds meer artsen en onderzoekers spreken van een ‘paradigmaverschuiving’: waar we vroeger symptomen bestreden, kijken we nu naar de onderliggende ontstekingsprocessen. Laaggradige ontstekingen blijken de rode draad bij talloze klachten – van depressie tot buikvet, van reuma tot migraine. En dus wordt het tijd om ze serieus te nemen.

Symptomen van een ontsteking

Ontsteking is een reactie van het lichaam op schade of infectie. Het kan leiden tot roodheid, zwelling, pijn en warmte in het getroffen gebied. Sommige andere symptomen van ontsteking kunnen zijn:

• Vermoeidheid of zwakte
• Koorts
• Verlies van eetlust
• Hoofdpijn
• Stijve spieren

Huisarts raadplegen

Het is belangrijk om te onthouden dat ontsteking een normaal en noodzakelijk onderdeel is van het genezingsproces van het lichaam. Sommige ontstekingen kunnen echter chronisch zijn en kunnen leiden tot schade aan het lichaam als ze niet worden behandeld. Als je zorgen hebt over ontsteking in het lichaam, raadpleeg dan een arts voor advies en behandeling.

Behandeling van een ontsteking

De behandeling voor ontsteking hangt af van de oorzaak ervan en de ernst van de ontsteking. Sommige manieren om ontsteking te behandelen zijn:

1. Neem pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen om pijn te verminderen.
2. Gebruik koude compressen om zwelling te verminderen.
3. Gebruik warmte om pijn te verminderen en de bloedcirculatie te verbeteren.
4. Gebruik medicijnen om de ontsteking te verminderen, zoals corticosteroïden of niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s).
5. Gebruik fysiotherapie om de beweging en de sterkte van het getroffen gebied te verbeteren.
6. Als de ontsteking wordt veroorzaakt door een infectie, kan het nodig zijn om antibiotica te gebruiken om de infectie te behandelen. Antibiotica werken alleen tegen infecties die veroorzaakt zijn door bacteriën. Als een virus of schimmel de infectie veroorzaakt, dan heb je andere medicatie nodig.

Het is belangrijk om te onthouden dat ontsteking een normaal en gezond proces is dat helpt om schade of infectie te bestrijden. Het is echter belangrijk om de oorzaak van de ontsteking te achterhalen en deze te behandelen om complicaties te voorkomen. Als je je zorgen maakt over je gezondheid of als je symptomen aanhouden, raadpleeg dan een arts voor een diagnose en behandeling.

Lees verder

Ontstekingen vormen een rode draad door talloze gezondheidsklachten: soms zijn ze nauwelijks merkbaar, zoals bij een laaggradige ontsteking, die als een stille vlam je lichaam allengs uitput, en soms juist fel aanwezig, bijvoorbeeld bij gewrichtsklachten waar voeding een rol speelt – denk aan wat je kunt eten bij artrose, reuma en ontstekingen. Het immuunsysteem kent echter ook een ingebouwde rem: de zogeheten SPM’s (specialized pro-resolving mediators) die helpen om de ontstekingsreactie weer tot rust te brengen. Natuurlijke middelen worden daarbij vaak ingezet: de duivelsklauw staat bekend om haar pijnstillende werking, terwijl combinaties als groenlipmossel, kurkuma en zwarte bes eveneens verlichting kunnen bieden bij chronische gewrichtspijn. Belangrijk is ook het onderscheid te begrijpen tussen ontsteking en infectie, want hoewel ze vaak door elkaar gehaald worden, gaat het om twee verschillende processen die het lichaam elk op hun eigen manier belasten.

Let op: Deze tekst is uitsluitend bedoeld ter algemene informatie en vervangt geen professioneel medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.

Geraadpleegde bronnen

• Chen, L. (2017). Inflammatory response mechanisms [Review]. Inflammatory response mechanisms: Pattern recognition receptor activation, NF‑κB, MAPK, JAK‑STAT pathways. Oncotarget, 9(6), 7204–7218. Link
  ↳ Beschrijft kernroutes van het ontstekingsproces: hoe PRR’s (zoals TLRs) PAMPs en DAMPs herkennen, en signaleren via NF‑κB, MAPK en JAK‑STAT‑routes.

• Pahwa, R., & collega’s. (2023). Chronic Inflammation [Entry]. StatPearls. Link
  ↳ Overzicht van acuut versus chronisch: acute ontsteking start snel bij letsel of infectie, chronisch blijft sluimerend aanwezig—bijvoorbeeld bij auto-immuunziekten.

• Stone, W. L. (2024). Pathology, Inflammation [Entry]. StatPearls. Link
  ↳ Historische basis: klassieke kenmerken van ontsteking (roodheid, zwelling, pijn, hitte, functieverlies) en moderne interpretatie als dynamische weefselreactie op uiteenlopende prikkels.

• Soták, M., & collega’s. (2024). Inflammation and resolution in obesity. Review. Link
  ↳ Laat zien dat chronische vetweefselontsteking bij obesitas bijdraagt aan hart‑ en vaatziekten en diabetes, en bespreekt ontstekingsremmende geneesmiddelen.

• Fredman, G., & collega’s. (2024). Specialized pro-resolving mediators in vascular inflammation. Review. Link
  ↳ Onderzoekt hoe falen in het beëindigen van ontsteking – “non‑resolving inflammation” – bij atherosclerose speelt, en de potentie van SPM’s als therapeutisch wapen.

• Kim, M. E. (2024). Molecular foundations of inflammatory diseases [Review]. PMCID: PMC10813887. Link
  ↳ Verdiept zich in molecular pathways achter inflammatoire ziekten, zoals de werking van inflammasomen in diverse aandoeningen.

• Zhang, Y. H., & collega’s. (2023). Inflammatory pain: mechanisms, assessment, and treatment [Editorial]. PMCID: PMC10569336. Link
  ↳ Bespreekt de rol van pro-inflammatoire mediatoren—zoals cytokinen, proteasen en neuropeptiden—in pijn bij ontsteking.

• Zhu, R., & collega’s. (2024). Inflammation as a therapeutic target for osteoarthritis [Review]. Link
  ↳ Overzicht van klinisch onderzoek naar ontstekingsremmers bij artrose: welke patiënten met ontstekingsfenotype baat hebben bij anti-inflammatoire therapieën.

• Boulet, J., & collega’s. (2024). Inflammation in heart failure: pathophysiology and therapeutic implications [Review]. Link
  ↳ Verkent hoe ontsteking door zowel innate als adaptive immuniteit bijdraagt aan hartfalen en bespreekt novel biomarkers en therapeutische richtingen.

• Laroux, F. S., & collega’s. (2004). Mechanisms of inflammation: the good, the bad and the ugly [Review]. Link
  ↳ Klassieke review die het fundament legt van de goede en schadelijke rollen van ontsteking, met aandacht voor mediatoren en modulators.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een ontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.