Waarom gewrichtspijn ’s nachts toeslaat (en wat je eraan kunt doen)

Last Updated on 7 juni 2025 by M.G. Sulman

Je ligt eindelijk rustig in bed, klaar voor een nacht goede slaap – en dan begint het: een zeurende pijn in je schouder, een trekkend gevoel in je knie, of een stijve heup die je wakker houdt. Nachtelijke gewrichtspijn is verrassend vaak een spelbreker, zeker bij mensen met artrose, reuma of een gevoelige slaaphouding. Toch is er in het Nederlands opvallend weinig concrete info over te vinden. In dit artikel duiken we in de oorzaken, van je matras tot je biologische klok, en krijg je praktische tips om weer soepeler te slapen – én op te staan.

Nachtelijke gewrichtspijn: meer dan alleen slijtage

Er zijn van die nachten… Je ligt eindelijk lekker, maar je wordt wakker van een zeurende pijn in je schouder, een trekkend gevoel in je knie, of een stijfheid in je heup alsof je op een betonnen vloer hebt geslapen. ’s Ochtends kom je stroef en voorzichtig uit bed – alsof je 30 jaar ouder bent geworden in je slaap. En het gekke? Zodra je wat beweegt, trekt het vaak weer weg. Hoe kan dat?

Nachtelijke gewrichtspijn is een klacht waar verrassend veel mensen mee rondlopen – van jonge sporters tot ouderen met artrose. Maar concrete informatie in het Nederlands is schaars. Wat veroorzaakt die pijn precies? En waarom lijkt je lichaam juist in rust méér te protesteren? In dit artikel duiken we dieper in de wereld van slapen en stijve gewrichten. Geen vaag gedoe, maar heldere uitleg, praktische tips en een snufje slaapbiologie – zodat jij straks weer beter slaapt.

Dit artikel helpt je ontdekken:

• waarom gewrichten ’s nachts gevoeliger zijn,

• hoe je slaaphouding en matras een rol spelen,

• en wat je zelf kunt doen om soepeler de nacht door te komen.

Laat die nacht maar komen.

Waarom je gewrichten juist ‘s nachts opspelen

Je zou denken: slapen = rust = herstel. Maar gek genoeg lijkt je lichaam dat ’s nachts niet altijd zo te ervaren. Veel mensen met gewrichtsklachten merken dat de pijn juist opkomt wanneer ze stil liggen. Dat voelt tegenstrijdig – maar er zit wel degelijk logica achter.

Minder beweging = minder doorbloeding

Overdag beweeg je voortdurend – al is het maar een klein beetje. Die subtiele spierspanning en gewrichtsbeweging houden de doorbloeding op gang en zorgen voor ‘smering’ in je gewrichten. Maar zodra je in bed ligt, val je stil. Je lichaam schakelt over op ruststand. Dat betekent: minder circulatie, minder gewrichtsvloeistof, minder afvoer van afvalstoffen. En bij mensen met gevoelige of al licht ontstoken gewrichten kan dat een prikkelende, stijve of zelfs pijnlijke reactie geven.

Pijnfilters staan lager afgesteld

Ook interessant: je hersenen registreren pijn anders in de nacht. Normaal gesproken zijn ze druk bezig met prikkels verwerken, denken, doen. Maar in rust – zeker in de lichte slaapfasen – staan die ‘filters’ lager. Gevolg? Pijntjes die je overdag wegwuift, komen ineens luider binnen. Net zoals een tikkende kraan je overdag niet opvalt, maar midden in de nacht een hels kabaal lijkt te maken.

Je ontstekingsklok tikt mee

Wetenschappers hebben ontdekt dat je immuunsysteem óók een dag-nachtritme heeft. In de vroege nacht neemt de gevoeligheid voor ontstekingen toe – waarschijnlijk omdat het lichaam dan gericht is op herstel. Bij mensen met een ontstekingsgevoelige aandoening, zoals artrose, reuma of fibromyalgie, kan die natuurlijke piek juist méér klachten geven. Dat maakt gewrichtspijn ’s nachts extra gemeen: het is geen toeval, het zit in je ritme ingebakken.

Het effect van je slaaphouding op je gewrichten

Het klinkt misschien gek, maar hoe je ligt bepaalt vaak hoe je wakker wordt. Je slaaphouding is een stille speler in het verhaal van nachtelijke gewrichtspijn. Want terwijl jij denkt dat je lekker ligt te slapen, kunnen je gewrichten in de knel zitten, overbelast raken of juist te weinig ondersteuning krijgen. En dat voel je – meestal pas als je wakker wordt.

Zijslaper: opgekruld en overbelast?

Zijslapen is populair – en vaak ook goed voor de rug. Maar je heupen, schouders en knieën kunnen flink onder druk komen te staan, vooral als je matras te hard of juist te zacht is. Het lichaamsgewicht drukt je schouder dieper in het matras, waardoor de boel gaat ‘knellen’. En als je je bovenste knie op de onderste laat rusten zonder kussen ertussen, creëer je een draaiing in je onderrug en bekken. Resultaat? Een stijve heup of een zeurende knie bij het opstaan.

Rugslaper: prima… tenzij je armen in slaap vallen

Slapen op je rug verdeelt het gewicht netjes, maar toch kan het tot klachten leiden. Zeker als je armen boven je hoofd liggen (vaak bij mensen met schouderklachten), raken zenuwen of bloedvaten sneller afgekneld. Ook kan een te plat of juist te dik kussen voor een onnatuurlijke nekstand zorgen, wat weer pijn in de schouders of bovenrug kan geven.

Buikslaper: belastend voor nek én onderrug

Slapen op je buik is de moeilijkste houding voor je gewrichten. Je nek draait langdurig naar één kant en je onderrug wordt in een onnatuurlijke holling getrokken. Vooral mensen met lage rugklachten, nekpijn of schouderproblemen merken dat deze houding de boel flink kan verergeren.

De oplossing? Niet per se je houding veranderen…

Natuurlijk kun je je slaaphouding aanpassen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Veel mensen draaien ’s nachts onbewust. Wat wel helpt: je houding ondersteunen met kussens. Een kussen tussen je knieën bij zijligging, onder je armen bij rugligging, of onder je buik en enkels bij buikligging kan al enorm schelen. Je hoeft dus niet volledig van houding te veranderen – slimme aanpassingen kunnen al een wereld van verschil maken.

Matras, kussen en comfort: vriend of vijand?

Je bed is je toevluchtsoord. Maar als je elke ochtend wakker wordt met pijnlijke gewrichten, dan is het misschien ook je grootste saboteur. Een verkeerd matras of kussen kan je gewrichten namelijk in een ongunstige positie dwingen, nacht na nacht. En dat voel je. Niet meteen, maar op den duur wél.

Te hard, te zacht – of gewoon niet bij jou passend?

Veel mensen denken: een stevig matras is goed voor je rug. Maar wat goed is voor je rug, is niet per se goed voor je schouders, heupen of knieën. Een te hard matras duwt je gewrichten omhoog, waardoor ze constant onder spanning staan. Een te zacht matras laat je juist wegzakken – wat kan leiden tot een verkeerde uitlijning van je wervelkolom en extra druk op je gewrichten.

De sleutel? Drukverdeling én ondersteuning. Je matras moet meeveren waar het moet, en tegenhouden waar het nodig is. Denk aan: stevig bij de onderrug, zachter bij de schouders en heupen. Traagschuim, latex of hybride matrassen bieden vaak die balans.

Je kussen: vergeten schakel in je nachtrust

Een verkeerd kussen doet meer dan alleen je nek belasten. Het beïnvloedt de hele keten: van je nekwervels tot je schouders, van je houding tot je ademhaling. Voor zijslapers is een dikker, stevig kussen vaak nodig om het hoofd in lijn te houden met de wervelkolom. Rugslapers hebben juist baat bij een iets platter kussen dat de nek licht ondersteunt zonder het hoofd te ver omhoog te tillen. Buikslapers? Die hebben vaak het minst kussen nodig – of zelfs helemaal geen.

Tijd voor een bed-check?

Heb je al jarenlang hetzelfde matras? Of is je kussen een ingezakte, vormloze hoop stof? Dan is het misschien tijd voor een update. Niet omdat je ineens luxe moet leven – maar omdat je lichaam verandert met de jaren. En dus zou je bed dat ook moeten doen.

Praktische tip: Veel speciaalzaken bieden proefslapen aan. Maak daar gebruik van! Je merkt pas echt wat een bed doet, als je er een paar nachten op ligt.

Matras, kussen en comfort: vriend of vijand?

Je bed is je toevluchtsoord. Maar als je elke ochtend wakker wordt met pijnlijke gewrichten, dan is het misschien ook je grootste saboteur. Een verkeerd matras of kussen kan je gewrichten namelijk in een ongunstige positie dwingen, nacht na nacht. En dat voel je. Niet meteen, maar op den duur wél.

Te hard, te zacht – of gewoon niet bij jou passend?

Veel mensen denken: een stevig matras is goed voor je rug. Maar wat goed is voor je rug, is niet per se goed voor je schouders, heupen of knieën. Een te hard matras duwt je gewrichten omhoog, waardoor ze constant onder spanning staan. Een te zacht matras laat je juist wegzakken – wat kan leiden tot een verkeerde uitlijning van je wervelkolom en extra druk op je gewrichten.

De sleutel? Drukverdeling én ondersteuning. Je matras moet meeveren waar het moet, en tegenhouden waar het nodig is. Denk aan: stevig bij de onderrug, zachter bij de schouders en heupen. Traagschuim, latex of hybride matrassen bieden vaak die balans.

Je kussen: vergeten schakel in je nachtrust

Een verkeerd kussen doet meer dan alleen je nek belasten. Het beïnvloedt de hele keten: van je nekwervels tot je schouders, van je houding tot je ademhaling. Voor zijslapers is een dikker, stevig kussen vaak nodig om het hoofd in lijn te houden met de wervelkolom. Rugslapers hebben juist baat bij een iets platter kussen dat de nek licht ondersteunt zonder het hoofd te ver omhoog te tillen. Buikslapers? Die hebben vaak het minst kussen nodig – of zelfs helemaal geen.

Tijd voor een bed-check?

Heb je al jarenlang hetzelfde matras? Of is je kussen een ingezakte, vormloze hoop stof? Dan is het misschien tijd voor een update. Niet omdat je ineens luxe moet leven – maar omdat je lichaam verandert met de jaren. En dus zou je bed dat ook moeten doen.

Praktische tip: Veel speciaalzaken bieden proefslapen aan. Maak daar gebruik van! Je merkt pas echt wat een bed doet, als je er een paar nachten op ligt.

Artrose, reuma en fibromyalgie: wat als er méér aan de hand is?

Nachtelijke gewrichtspijn is niet altijd ‘gewoon iets van de leeftijd’ of ‘een verkeerde houding’. Soms is het het topje van de ijsberg. Een signaal dat er iets structureels speelt in je lijf – iets wat je gewrichten elke nacht opnieuw triggert. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij de drie meest voorkomende boosdoeners: artrose, reumatoïde artritis en fibromyalgie.

Artrose: slijtage met een ontstekingsrandje

Veel mensen denken dat artrose puur “slijtage” is, maar dat is te kort door de bocht. Bij artrose raakt het kraakbeen in je gewrichten geleidelijk beschadigd. Die schade kan kleine ontstekingsreacties oproepen in het gewrichtskapsel – en laat dát nu net ’s nachts gevoeliger zijn. Zeker als je lang in één houding ligt, kan de combinatie van stijfheid, zwelling en druk pijnlijk worden. Heupen, knieën, schouders en vingers zijn klassieke plekken waar het ’s nachts flink kan opspelen.

Reuma: ontsteking die geen klok kent

Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij het afweersysteem je eigen gewrichten aanvalt. En die aanval kent geen kantooruren. In de vroege ochtend en nacht is de ontstekingsactiviteit vaak het hoogst, wat zich uit in pijn, warmte, zwelling en stijfheid. Juist in rust, als je lichaam bezig is met immuunregulatie, laat reuma zich het sterkst voelen. Bij veel mensen zijn de ochtenden het zwaarst, met handen of voeten die ‘niet mee willen doen’.

Fibromyalgie: pijn zonder ontsteking

En dan is er fibromyalgie – een aandoening waarbij je niet per se ontstekingen hebt, maar een verstoorde pijnverwerking in de hersenen. Je lichaam registreert normale prikkels als pijnlijk, en dat gebeurt vaak versterkt in de nacht. Waarom? Omdat je dan minder afleiding hebt, meer gevoelig bent voor prikkels, en je diepe slaap vaak verstoord is. Daardoor word je vaker wakker met een gevoel alsof je een marathon hebt gelopen – terwijl je gewoon hebt geslapen.

Tips voor een rustigere nacht (ook bij gewrichtspijn)

Je kunt het niet altijd voorkomen, maar je kunt het wél verzachten. Nachtelijke gewrichtspijn is geen eindstation – het is vaak een signaal dat vraagt om slimme aanpassingen. Gelukkig hoef je daarvoor geen compleet nieuw bed of pijnstillers op recept. Kleine veranderingen maken vaak het grootste verschil. Hier zijn praktische en haalbare tips die je vannacht al kunt proberen.

1. Warmte is je vriend

Een warm bad of warme douche voor het slapengaan ontspant spieren en stimuleert de doorbloeding. Heb je een specifiek gewricht dat opspeelt? Leg er een warmtekussen of pittenzak op voordat je gaat slapen. Vermijd langdurig gebruik bij acute ontstekingen, maar bij chronische stijfheid doet warmte wonderen.

2. Ondersteun je houding

Leg een kussen tussen je knieën als je op je zij slaapt. Of onder je armen als je op je rug ligt. Gebruik een neksteun die bij je slaaphouding past. Het doel: ontspanning zonder drukpunten. Een klein rolletje handdoek kan soms meer doen dan een duur ergonomisch kussen.

3. Beweeg voor je naar bed gaat

Niet sporten, maar zacht rekken en strekken. Denk aan eenvoudige pilates-oefeningen of een korte wandeling. Je houdt zo de doorbloeding op gang en helpt je lichaam geleidelijk over te schakelen van actief naar rust.

4. Magnesium en voeding

Magnesium ondersteunt spierontspanning en zenuwgeleiding. Je vindt het in noten, bladgroenten en volkorenproducten. Of in supplementvorm – vaak als citraat of bisglycinaat. Vermijd suiker en cafeïne laat op de avond: ze kunnen ontstekingsreacties en nachtelijke onrust aanwakkeren.

5. Slaapritme = ontstekingsmanagement

Probeer elke avond rond dezelfde tijd naar bed te gaan, en sta op vaste tijden op. Je biologische klok speelt mee in je pijnbeleving. Regelmaat = rust, ook voor je gewrichten.

6. Slaapkamer: stil, donker, koel

Een goede slaapomgeving versterkt de diepe slaapfasen waarin je lichaam herstelt. Zorg voor een temperatuur tussen de 16 en 18 graden, verduister je kamer en beperk schermgebruik in het laatste uur voor bedtijd.

Wanneer moet je met gewrichtspijn naar de huisarts?

Een beetje ochtendstijfheid na een lange dag is normaal. Maar wanneer wordt nachtelijke gewrichtspijn een reden om aan de bel te trekken? Het antwoord: wanneer het je leven begint te beïnvloeden, of wanneer er signalen zijn dat er méér speelt dan houdingsklachten of ouderdom.

Dit zijn de rode vlaggen:

• Pijn die steeds erger wordt, ondanks aanpassingen in houding, bed of levensstijl

• Zwelling, warmte of roodheid rond het gewricht

• Ochtendstijfheid die langer dan een uur aanhoudt

• Pijn die je wakker houdt of herhaaldelijk uit je slaap haalt

• Koorts of vermoeidheid die samengaat met je gewrichtsklachten

• Bewegingsbeperking die toeneemt of je belemmert in dagelijkse taken

• Of simpelweg: twijfel of bezorgdheid. Je lichaam liegt niet – en je hoeft het niet eerst “erg genoeg” te vinden voordat je hulp zoekt.

Wat de huisarts kan doen

De huisarts kan een eerste inschatting maken: is er sprake van artrose, overbelasting, reumatische aandoening of iets anders? Soms is aanvullend bloedonderzoek of een röntgenfoto nodig. Vaak is de oplossing simpel: gerichte fysiotherapie, een slaaphulpmiddel, ontstekingsremmer of leefstijladvies.

Belangrijk: Wacht niet te lang. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter je klachten te sturen zijn – en hoe sneller jij weer wakker wordt zonder pijn.

Lees verder

Wat eten bij gewrichtspijn? Voeding bij artrose, reuma en ontstekingen

Reacties en ervaringen

Heb jij last van gewrichtspijn tijdens de nacht? Word je ook regelmatig wakker van een zeurende heup, stijve knie of pijnlijke schouder? Of heb je juist een gouden tip die jou geholpen heeft om beter te slapen?

👇 Deel je ervaring, stel je vraag of geef een praktische tip in de reacties hieronder.
We lezen alles aandachtig door en waarderen het enorm als je je verhaal met anderen deelt.

🕒 Let op: reacties worden eerst door de redactie gelezen voordat ze verschijnen op de site. Dit doen we om spam en ongepaste reacties te voorkomen. Er kan dus wat tijd tussen zitten voordat jouw reactie zichtbaar is.

Samen weten we meer – en slapen we hopelijk beter. 🌙