Koortslip: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 8 augustus 2025 by M.G. Sulman

De medische benaming van een koortslip is ‘herpes labialis’. Een koortslip is een vaak terugkerende virusinfectie van huid en slijmvliezen, vooral van de lippen e/of de huid daaromheen. Het wordt veroorzaakt door het herpessimplexvirus type 1 (HSV-1). Meer dan de helft van de bevolking is drager van dit virus, toch krijgt slechts een kwart van de besmette mensen bij tijd en wijle een koortslip. De een wat vaker dan de ander en sommigen slechts zeer zelden. Een koortslip wordt gekenmerkt door blaasjes, later korstjes. Dit gaat gepaard met klachten als een branderig gevoel en jeuk. Een koortslip is een onschuldige, maar wel hinderlijke aandoening die in 7 tot 10 dagen vanzelf verdwijnt.

Wat is een koortslip?

Een koortslip, ook wel koortsblaasjes genoemd, is een veelvoorkomende virale infectie. Het zijn kleine, met vocht gevulde blaasjes op en rond je lippen. Nadat de blaasjes kapot zijn gegaan, drogen ze in en vormt er zich een korstje dat enkele dagen kan aanhouden. Koortsblaasjes genezen meestal binnen twee tot drie weken zonder een litteken achter te laten.

Bijna iedereen loopt risico op een koortslip. De meeste volwassenen dragen het virus dat koortsblaasjes veroorzaakt, zelfs als ze nooit symptomen hebben gehad. Grofweg 50 tot 70% zou drager zijn van het virus.

Over het algemeen slaat een koortslip toe als je immuunsysteem verzwakt is. In tijden van stress of een ongezonde leefstijl, zal je immuunsysteem verzwakken en kan het virus toeslaan.

Oorzaak van een koortslip

Een koortslip wordt meestal veroorzaakt door herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) en minder vaak door herpes simplex-virus type 2 (HSV-2). Beide virussen kunnen je mond of geslachtsdelen treffen en kunnen worden verspreid via orale seks en zoenen. Het vocht in de blaasjes is het meest besmettelijk. Indien de blaasjes zijn opgedroogd, is het grootste besmettingsgevaar gelukkig geweken.

Verloop

De eerste infectie met het virus gebeurt meestal onopgemerkt ergens in de kindertijd, tussen de leeftijd van vijf en zes jaar. Tussen de infectie en de eerste koortslip kan jaren zitten. Als je eenmaal besmet bent met de boosdoener, blijft het herpesvirus levenslang in het lichaam in een soort slaaptoestand, ondanks de gevormde antilichamen, zelfs als ongeveer tweederde van de geïnfecteerde personen nooit een koortslip zal krijgen.

Besmettelijk

Een koortslip is besmettelijk. Het vocht in de blaasjes bevat veel van het virus, maar als de blaasjes zijn ingedroogd ben je niet langer besmettelijk. Baby’s en jonge kinderen kunnen behoorlijk ziek kunnen worden van een herpesinfectie. Het virus bevindt zich slapend in de zenuwknopen van de huid. Het virus kan worden gereactiveerd door uitlokkende factoren, zoals:

• stress
• ziekte
• blootstelling aan (fel) zonlicht (de huid wordt daardoor kwetsbaarder)
• UV-straling schraal weer streng vriesweer
• een verminderde weerstand (bijvoorbeeld bij koorts en ziekte)
• menstruatie

Een koortslip verschijnt telkens op dezelfde plaats. Dit komt doordat het virus zich ophoudt in dezelfde zenuw en zich niet verplaatst.

Symptomen van een koortslip

De eerste besmetting kan symptoomloos verlopen. Je kunt evenwel ook last krijgen van allerlei klachten, zoals:

• koorts
• opgezette klieren in de hals en onder de kaak
• pijnlijke blaren en zweertjes op de lippen, het tandvlees en binnenkant van de wangen

Na ongeveer een week treedt spontane genezing op. Het virus trekt zich terug en verbergt zich in de zenuwknopen in het gezicht, waar het levenslang latent aanwezig blijft. Op een later moment kan het weer via een zenuwtak de kop opsteken en opnieuw de huid infecteren. Een tweede of latere infectie verlopen meestal minder hevig. Je krijgt dan eerst last van branderige pijn op de lip, waarna een rood plekje ontstaat. Daarop verschijnen blaasjes welke gevuld zijn met helder vocht. Deze drogen n tot een korstje en na ongeveer 7 tot 10 dagen zijn de klachten verdwenen.

Complicaties

Herpes simplex-infecties zijn over het algemeen niet gevaarlijk. In zeer zeldzame gevallen kunnen echter de volgende complicaties optreden:

• Herpes labialis kan zich uitbreiden naar de inwendige organen en leiden tot longontsteking.
• Koortsblaasjes kunnen het hoornvlies infecteren, beschadigen en leiden tot verminderd gezichtsvermogen (herpes corneae, herpes simplex keratitis).
• De herpes simplex 1-virussen kunnen een aandoening van de aangezichtszenuwen veroorzaken, wat leidt tot een (meestal tijdelijke) aangezichtsverlamming.
• Herpes simplex-virussen kunnen ook een potentieel levensbedreigende ontsteking van de hersenvliezen (hersenvliesontsteking of meningitis) en ontsteking van de hersenen (herpes simplex-encefalitis of hersenontsteking) veroorzaken.
• Vooral bij kinderen met een eerder beschadigde huid, bijvoorbeeld door eczeem, kunnen de herpesblaren zich zeer sterk verspreiden (eczema herpeticatum, één van de meest gevreesde complicaties van atopisch eczeem), wat kan verergeren tot herpes sepsis en herpes simplex encefalitis.
• Slecht genezende huid- en slijmvliesontstekingen veroorzaakt door herpesinfecties kunnen leiden tot weefselsterfte.
• Bacteriën kunnen zich nestelen in de herpeszweren en een bacteriële superinfectie veroorzaken.

Huisarts raadplegen

Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts:

• bij meer dan zes koortslipuitbraken per jaar
• de lipblaasjes zetten abnormaal uit
• de blaasjes verspreiden zich naar de ogen
• de koortslip gaat gepaard met koorts en algehele malaise

Raadpleeg bij twijfel altijd je huisarts.

Behandeling van een koortslip

Een koortslip laat zich, eenmaal uitgebroken, niet volledig “genezen” in de zin van het elimineren van het virus. Het herpes-simplexvirus blijft immers levenslang in het zenuwstelsel sluimeren. Wel kun je het beloop verkorten, klachten verlichten en het risico op verspreiding verminderen. Daarbij speelt tijd een cruciale rol: hoe eerder je begint met behandelen, hoe groter de kans op een milder en korter verloop.

Goede hygiëne en voorkomen van verspreiding

Het virus is vooral actief in het vocht van de blaasjes en kan zich eenvoudig verplaatsen via vingers, huidcontact of besmette voorwerpen. Houd daarom rekening met het volgende:

• Handhygiëne: was je handen grondig na iedere aanraking van de koortslip of na het aanbrengen van zalf of crème.

• Niet krabben of pulken: dit vertraagt de genezing, vergroot de kans op littekens en kan het virus verspreiden naar andere lichaamsdelen (zoals ogen of geslachtsdelen).

• Vermijd direct contact: geen zoenen, geen oraal seksueel contact, en geen drinken uit hetzelfde glas of gebruik van dezelfde bestekken, lippenbalsem of handdoeken.

• Bescherm kwetsbare groepen: vermijd contact met pasgeborenen, zwangere vrouwen zonder antistoffen, en mensen met een sterk verminderde weerstand.

Beschermen van de lippen

Lippen die uitdrogen of beschadigd raken, zijn vatbaarder voor een recidief. Bescherm ze daarom in alle seizoenen:

• Zon en kou: gebruik een lippenbalsem met SPF 30 of hoger bij felle zon of op wintersport.

• Droogte: bij vorst of schraal weer vaseline of voedende lippenbalsem aanbrengen om kloven en scheurtjes te voorkomen.

• Regelmatig smeren: zeker als je al een tinteling voelt, om verdere irritatie te vermijden.

Zelfzorg en comfortmaatregelen

Naast antivirale middelen kun je ook thuis maatregelen nemen om de klachten te verlichten:

• Koelen: houd een koud kompres of ijsblokje (in een schone doek gewikkeld) tegen het getroffen gebied in het vroege stadium om zwelling en jeuk te beperken.

• Pijnbestrijding: gebruik paracetamol of ibuprofen bij pijn of lichte koorts.

• Verdovende gels: een lidocaïnegel kan tijdelijk jeuk of branderigheid verlichten.

• Hydratatie: droogheid van de lippen tegengaan versnelt de genezing.

Lokale behandeling met antivirale of indrogende middelen

Het beste resultaat bereik je wanneer je binnen 24 uur na de eerste tinteling begint.

• Antivirale crèmes: aciclovir of penciclovir, meerdere keren per dag aanbrengen volgens de bijsluiter.

• Indrogende middelen: zinkoxide of zinksulfaat in aanstipvloeistof, gel of olie kan het wondvocht indrogen en de genezing bespoedigen.

• Hydrocolloïdpleisters: beschermen de blaasjes, verminderen besmettingsrisico en verlichten pijn bij eten of praten.

Antivirale tabletten

Bij mensen met frequente of zeer ernstige uitbraken, of bij immuungecompromitteerde patiënten, kan een arts orale antivirale medicatie voorschrijven:

• Aciclovir, valaciclovir of famciclovir: remmen de vermenigvuldiging van het virus en verkorten de duur en ernst van een uitbraak.

• Profylactisch gebruik: soms wordt langdurig dagelijks gebruik voorgeschreven om recidieven te voorkomen, bijvoorbeeld bij zeer frequente opflakkeringen of voorspelbare triggers (zoals intensieve zonblootstelling).

Voorkomen van recidieven

Omdat het virus altijd in het lichaam aanwezig blijft, richt preventie zich op het beperken van triggers:

• Voldoende slaap en stressbeperking – een verzwakte afweer maakt het virus actiever.

• Gezonde voeding en lichaamsconditie – ondersteunt het immuunsysteem.

• Vermijden van lipbeschadiging – ook kleine wondjes kunnen een uitbraak op gang brengen.

• Bescherming tegen UV-licht – gebruik altijd zonnebrand voor de lippen bij buitenactiviteiten.

Behandeling van complicaties

• Ooginfecties (herpes keratitis): bij roodheid, pijn of wazig zien direct een oogarts inschakelen.

• Uitbreiding naar andere huidgebieden: kan behandeling met antivirale tabletten noodzakelijk maken.

• Herpes bij pasgeborenen: altijd medische spoedhulp inschakelen.

💡 Let op: een koortslip is besmettelijk tot de wond volledig is genezen en er nieuwe huid overheen is gegroeid. Zelfs tijdens het tintelstadium kan overdracht plaatsvinden.

Behandeling van een koortslip – praktisch overzicht per stadium

Stadium	Kenmerken	Besmettelijkheid	Aanbevolen behandeling	Hygiëne- en preventiemaatregelen	Comforttips
1. Tintelstadium (0–1 dag)	Jeuk, tinteling, branderigheid, lichte zwelling	Hoog – virus kan al aanwezig zijn in huidvocht	Zo snel mogelijk starten met antivirale crème (aciclovir/penciclovir) of zinkzalf; evt. starten antivirale tabletten op doktersadvies	Handen wassen vóór en na aanraken; geen zoenen of oraal contact; lippen beschermen met SPF-balsem	Koud kompres of ijsblokje (in doek) tegen het gebied; lippen goed hydrateren
2. Blaasjesstadium (1–3 dagen)	Groepjes met vocht gevulde blaasjes op rood huidgebied	Zeer hoog – vocht bevat veel virusdeeltjes	Antivirale crème 4–5× per dag; hydrocolloïdpleister ter bescherming	Apart bestek, handdoeken, lippenbalsem; vermijd contact met kwetsbare groepen	Lidocaïnegel bij pijn; zachte voeding bij eten
3. Open wondstadium (2–4 dagen)	Blaasjes barsten open, vochtige plekjes zichtbaar	Zeer hoog – hoogste kans op besmetting	Blijven smeren met antivirale crème of zinkpreparaat; wond eventueel afdekken	Handhygiëne strikt naleven; korstvorming niet verstoren	Eventueel mondspoeling zonder alcohol bij pijn rondom mondhoeken
4. Korststadium (2–4 dagen)	Geelbruine korstjes, soms barstjes bij bewegen lip	Matig – virus nog aanwezig in wondvocht	Hydrateren met vaseline of balsem; bij pijn hydrocolloïdpleister	Korstjes niet lostrekken; vermijd fel zonlicht	Zachte lippenbalsem aanbrengen om scheurtjes te voorkomen
5. Herstelfase (1–3 dagen)	Korstjes vallen af, huid is roze/nieuw	Laag – nauwelijks nog virus actief	Zonbescherming gebruiken; eventueel antivirale crème bij laatste restjes	Blijven hydrateren om nieuwe uitbraak te voorkomen	Bescherm lippen bij kou en wind

💡 Extra tip: Wie vaak een koortslip krijgt door zonlicht, kan in overleg met de arts preventief antivirale tabletten gebruiken tijdens risicomomenten, zoals strandvakanties of wintersport.

Prognose

Er is geen remedie voor een koortslip, maar behandeling kan helpen bij het in toom houden van een uitbraak. Antivirale pillen of crèmes kunnen de blaasjes sneller helpen genezen. En ze kunnen de frequentie, duur en ernst van toekomstige uitbraken verminderen.

Preventie

Gezonde leefstijl

Door je immuunsysteem een boost te geven, kun je je wapenen tegen verdere uitbraken. Je kunt je immuunsysteem versterken door een gezonde levensstijl met gezonde en gevarieerde voeding, geen of weinig alcohol en niet roken. Voldoende slaap en voldoende beweging, zijn ook ontzettend belangrijk. Stress kun je te lijf met ontspanningsoefeningen en (voor christenen) door te bidden en de Bijbel te lezen.

Bescherm jezelf tegen de zon

Ultraviolette (UV-) stralen kunnen uw huid beschadigen en een (terugkerende) koortslip veroorzaken. Het helpt ook om UV-straling te vermijden door in de schaduw te blijven en zonnebrandcrème en een zonnehoed te gebruiken.

Het virus niet verspreiden

Tijdens de uitbraak moet je ervoor waken om de infectie niet te verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de ogen of geslachtsdelen. Dit houdt in dat je de koortsblaasjes niet met je vingers aanraakt, omdat de vloeistof zeer besmettelijk is. Als het niet kan worden vermeden, bijvoorbeeld bij het aanbrengen van zalven en crèmes, dien je je handen onmiddellijk en grondig daarna te wassen. Dus met water en zeep. Maar het is aan te raden om altijd wattenstaafjes te gebruiken om het product aan te brengen.

Even niet zoenen

Om niemand anders in acute fasen van herpes te besmetten, is het raadzaam om af te zien van zoenen en orale seks. Bovendien moet je gene eetgerei en tandenborstels en dergelijk delen met anderen.

Besmetting van kinderen voorkomen

Kijk uit met zuigelingen en jonge kinderen. Dit betekent niet in de buurt van de kinderhuid komen met de zeer besmettelijke lipblaasjes en herhaaldelijk je handen grondig wassen.

FAQ – Veegestelde vragen

Wat is een koortslip eigenlijk?

In wezen is een koortslip het visitekaartje van het herpes-simplexvirus type 1. Eenmaal binnengekomen, nestelt het zich niet bescheiden in de huid, maar trekt zich terug in een zenuwknooppunt – het trigeminale ganglion – waar het allengs sluimert, geduldig wachtend op een gelegenheid om opnieuw tevoorschijn te komen.

Hoe verraadt een koortslip zijn komst?

Eerst is er die lichte jeuk of branderigheid, alsof er een onzichtbaar speldenprikje onder de huid zit. Daarna verschijnen de minuscule blaasjes, vaak in regimentjes opgesteld, gevuld met helder vocht. Het proces culmineert in korstvorming, waarna de huid zich doorgaans zonder littekens herstelt.

Waardoor wordt hij gewekt uit zijn sluimering?

De triggers zijn legio:

• Een zonnige dag zonder lippenbalsem met UV-filter

• Stress, vermoeidheid, koorts (nomen est omen)

• Hormonale schommelingen, zoals rond de menstruatie

• Een schrammetje of kloofje in de lip

Het virus reist via de zenuwbanen naar de huid alsof het oude paden herkent – en dat doet het ook.

Hoe loopt men deze mondschurk op?

Besmetting geschiedt vooral via huid-op-huidcontact. Een innige kus, het achteloos delen van een drinkglas, of het per ongeluk aanraken van een blaasje en daarna het eigen gezicht. Het vocht in de blaasjes is ware virusconcentratie in vloeibare vorm.

Hoe besmettelijk is een koortslip?

In de blaasjesfase is het virus op zijn hoogtepunt. Maar let wel: zelfs tijdens het tintelstadium kan men al anderen besmetten. Het virus is een meester in heimelijke verspreiding, soms zelfs zonder zichtbare symptomen (asymptomatische shedding).

Is het gevaarlijk?

Voor de doorsnee volwassene is het eerder lastig dan levensbedreigend. Toch zijn er uitzonderingen:

• Pasgeborenen: een koortslip bij de verzorger kan fataal zijn voor de baby

• Ooginfecties: wanneer het virus in het oog belandt, dreigt blijvende schade

• Mensen met verminderde weerstand: bij hen kan het virus zich ernstiger verspreiden

Hoe wordt een koortslip behandeld?

• Antivirale crèmes (aciclovir, penciclovir) – maar dan wel onmiddellijk bij de eerste tinteling

• Antivirale tabletten – bij frequente of zware recidieven

• Koelzalven en milde lippenbalsems om de huid te verzachten

• Zonbescherming om de volgende uitbraak te dwarsbomen

Kan men hem voorkomen?

Volledig niet, tenzij men in splendid isolation leeft. Maar recidieven laten zich temperen door triggers te mijden, de lippen te beschermen en alert te reageren bij het eerste onheilspellende signaal.

Zijn er minder bekende weetjes?

O jazeker:

• Het woord herpes komt van het Griekse herpein, “kruipen”, een knipoog naar de manier waarop het virus zich langs zenuwbanen beweegt.

• UV-straling kan het virus activeren omdat het de lokale huidafweer tijdelijk lamlegt.

• In de 19e eeuw werd een koortslip soms gezien als teken van “overmatige geestdrift” of “sterke constitutie” – medisch gezien is dat lariekoek, doch  interessant als cultuurhistorisch curiosum.

• Het virus kan ook in stilte worden uitgescheiden, zonder zichtbaar blaasje.

Wanneer is het raadzaam een arts te consulteren?

• Bij eerste koortslip tijdens zwangerschap

• Wanneer blaasjes zich uitbreiden naar ogen of andere lichaamsdelen

• Bij zeer frequente uitbraken

• Bij hoge koorts of algemene ziekteverschijnselen

💡 Oudvaderlijke raad: Trek nooit aan de korstjes, hoe verleidelijk ook. De huid herstelt sneller en mooier wanneer men het natuur haar loop laat.

Overzicht stadia koortslip, besmettelijkheid en acties

Fase	Duur (gemiddeld)	Kenmerken	Besmettelijkheid	Aanbevolen acties
1. Tintelstadium	0–1 dag	Brandend, jeukend of tintelend gevoel, lichte zwelling	Hoog – virus kan al aanwezig zijn in huidvocht	Start direct antivirale crème/tabletten; vermijd zoenen en delen van bekers/bestek
2. Blaasjesstadium	1–3 dagen	Groepjes met vocht gevulde blaasjes op rood huidgebied	Zeer hoog – vocht in blaasjes zit vol virusdeeltjes	Niet krabben; handen wassen na aanraking; apart bestek, handdoek en lippenbalsem gebruiken
3. Open wondstadium	2–4 dagen	Blaasjes barsten open, natte plekjes zichtbaar	Zeer hoog – hoogste kans op besmetting	Vermijd huidcontact met anderen; dek wond eventueel af met pleister indien nodig
4. Korststadium	2–4 dagen	Gele tot bruine korstjes, soms barstjes bij beweging lip	Matig – minder virus, maar nog aanwezig in wondvocht	Hydrateren met lippenbalsem; korstjes niet lostrekken
5. Herstelfase	1–3 dagen	Korstjes vallen af, huid is roze/nieuw	Laag – virus nauwelijks actief	Blijven hydrateren en zonbescherming gebruiken om recidief te voorkomen

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een koortslip, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.