Aambeien: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 2 augustus 2025 by M.G. Sulman

Voor de anus bevinden zich zwellichamen die samen met de sluitspier de anus gesloten houden. Als een zwellichaam vergroot is of pijnlijke uitstulpingen vertoont, dan staat dit bekend als een aambei. Door een combinatie van aanleg en een te hoge druk in en rondom de anus kunnen de zwellichamen en hun bloedvaatjes te veel opzwellen en gaan uitstulpen. Dit belemmert de betrouwbare sluiting van de darmuitgang. Bovendien kunnen zich ontstekingen en verwondingen vormen op de weefseluitsteeksels, wat leidt tot irritatie in het anale kanaal. Geschat wordt dat ongeveer de helft van alle mensen ouder dan 30 last heeft (gehad) van aambeien. Mannen hebben significant meer kans dan vrouwen, hoewel zwangerschap het risico op aambeien verhoogt. Aambeien ontwikkelen zich aanvankelijk onopgemerkt. Klachten komen meestal pas in gevorderde stadia voor. De oorzaken van aambeien zijn chronische obstipatie, een vezelarm dieet, gebrek aan lichaamsbeweging, zwaarlijvigheid en zwakke vaatwanden.

Casus: “Het hoort er zeker bij…?”

Sophie is 32 en zwanger van haar tweede kind. De zwangerschap verloopt voorspoedig, al merkt ze dat haar lichaam sneller protesteert dan de eerste keer. Halverwege het derde trimester begint ze bij het toiletbezoek een vervelend drukkend gevoel te ervaren, gevolgd door wat jeuk en een lichte pijn rond haar anus. Als ze op een ochtend helder rood bloed op het toiletpapier ziet, schrikt ze. Maar ze stelt zichzelf gerust: “Het zal wel normaal zijn. Alles drukt daar beneden.”

De dagen erna blijven de klachten aanhouden. De pijn wordt scherper, vooral na de stoelgang, en ze voelt nu ook een kleine uitstulping. Sophie schaamt zich een beetje – het is geen onderwerp waar je snel over begint. Pas bij de volgende controle durft ze het terloops te benoemen. Haar verloskundige reageert meteen begripvol: “Aambeien komen veel voor in het derde trimester. Door de druk van de groeiende baarmoeder, hormonale veranderingen én obstipatie.” Ze krijgt een milde zalf voorgeschreven, samen met adviezen over voeding en toiletgedrag.

Na de bevalling verdwijnen de klachten grotendeels, maar Sophie is blij dat ze het heeft aangekaart. “Ik dacht eerst: dit moet ik maar gewoon ondergaan,” zegt ze achteraf. “Maar blijkbaar kun je ook in de zwangerschap wat doen aan die klachten. Had ik dat maar eerder geweten.”

Wat zijn aambeien?

Aambeien; het klinkt weinig charmant, en eerlijk is eerlijk: dat zijn ze meestal ook niet. Toch zijn het simpelweg opgezwollen bloedvaatjes in of rond je anus, ontstaan door druk. Denk aan persen op het toilet, zwangerschap, of urenlang zitten alsof je een bureaustoelbewoner van beroep bent. Ze kunnen zich verstoppen aan de binnenkant, of zich schaamteloos naar buiten bollen als een klein gezwelletje. En dan beginnen de klachten: jeuk, een stekend gevoel, of plots een straaltje bloed op het toiletpapier. Niet gevaarlijk, maar wel vervelend genoeg om je ochtendhumeur te verpesten.

Aambeien in vogelvlucht

Hieronder staan enkele interessante feiten over aambeien:

• Aambeien zijn geen zeldzame aandoening. In feite zal bijna de helft van de bevolking er minstens één keer in hun leven last krijgen van deze lastpakken.
• Ofschoon ze vaak geassocieerd worden met ouderdom, kunnen aambeien eigenlijk op elke leeftijd voorkomen.
• Aambeien zijn eigenlijk een normaal deel van het menselijk lichaam. We hebben allemaal zwellichamen in ons rectum en anus, maar als deze opzwellen en geïrriteerd raken, ontstaan er zogeheten ‘aambeien’.
• Eén van de meest voorkomende oorzaken van aambeien is obstipatie. Door hard te persen bij het poepen kunnen de zwellichamen opzwellen en beschadigd raken.
• Zwangere vrouwen hebben meer kans op het ontwikkelen van aambeien vanwege de druk van de groeiende baarmoeder op de darmen.
• Er zijn verschillende graden van aambeien, van graad I (kleine, onopvallende aambeien) tot graad IV (grote, uitpuilende aambeien die niet meer teruggeduwd kunnen worden).
• Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar voor aambeien, variërend van leefstijlveranderingen (zoals meer vezels eten en voldoende drinken) tot medicijnen en chirurgische ingrepen.
• Hoewel aambeien meestal niet gevaarlijk zijn, kunnen ze ongemakkelijk en pijnlijk zijn en in sommige gevallen tot complicaties leiden, zoals bloeden en bloedstolsels.
• Er zijn enkele mythen over aambeien, zoals dat ze worden veroorzaakt door het zitten op koude oppervlakken of het eten van pittig voedsel, maar er is anno 2025 geen bewijs om deze beweringen te ondersteunen.

Interne en externe aambeien

Veel patiënten hebben last van zowel interne als externe aambeien.

Interne aambeien

Interne aambeien liggen in het anale kanaal, waar ze voornamelijk het symptoom van intermitterende of terugkerende bloeding veroorzaken, meestal bij het poepen en soms met slijmafscheiding. Ze zijn meestal pijnloos. Interne aambeien kunnen ook uitsteken buiten de anus, waar ze verschijnen als kleine, druifachtige massa`s. Meestal kan de verzakte aambei met een vingertop terug in de anus worden geduwd.

Externe aambeien

Deze liggen net buiten de anale opening, waar ze voornamelijk symptomen van zwelling of hinderlijke uitsteeksels veroorzaken, en soms ongemak. Zwelling en ongemak kunnen slechts met tussenpozen optreden. Externe aambeien kunnen ook het schoonhouden van het anale gebied bemoeilijken na de stoelgang. Uitwendige aambeien ontwikkelen soms een bloedstolsel (getromboseerd hemorroïd of anale trombose)., vaak na een periode van diarree of obstipatie. In dat geval ontstaat er een plotselinge stevige en pijnlijke zwelling of knobbel rond de rand van de anus.

Vier stadia van aambeien

Er worden vier stadia in de progressie van aambeien onderscheiden:

• Graad I: Het zwellichaam is vergroot. De aambeien zijn echter van buitenaf nog niet zichtbaar. Eerstegraads aambeien zijn inwendige aambeien. Ze kunnen bloeden, maar alleen tijdens of na de stoelgang.
• Graad II: Als je tijdens de stoelgang hard drukt, steken de aambeien kort uit de anus. Daarna trekken ze zich terug in de anus zonder enige tussenkomst van buitenaf.
• Graad III: Uitpuilende aambeien trekken zich niet meer terug in de anus. Ze kunnen alleen met een vingerbeweging terug in het lichaam worden geduwd.
• Graad IV: Aambeien bevinden zich constant buiten de anus en kunnen niet meer worden teruggeduwd.

Symptomen van aambeien

Veel mensen hebben aambeien, maar zijn nog helemaal vrij van klachten en symptomen. Dit geldt vooral voor de vroege stadia van deze vervelende aandoening. Als de aambeien echter blijven groeien, kan brandende pijn of ongemakkelijke jeuk aan de anus optreden. Soms leiden ze tot een gevoel van vreemd lichaam of tot een geïrriteerde huid. Vaak verschijnt tijdens de stoelgang fel rood bloed op de ontlasting of het toiletpapier. Bloed en/of slijm bij de ontlasting is ook mogelijk.

Oorzaken van aambeien

Er kunnen verschillende factoren bijdragen aan het ontstaan van aambeien. In het ergste geval kunnen deze elkaar versterken:

• Frequente obstipatie leidt tot zeer sterke en zeer lange druk tijdens de stoelgang doordat je moet persen. Dit leidt tot het ontstaan en groter worden van aambeien.
• Ook bij aambeien kan het regelmatig tillen van zware lasten een ongunstig effect hebben door de daarmee gepaard gaande druk in de buik.
• Frequente diarree kan ervoor zorgen dat de zwellichamen buitensporig uitzetten.
• Veel zitten, zwaarlijvigheid en gebrek aan lichaamsbeweging leiden tot bloedophoping in de zwellichamen en bevorderen zo de ontwikkeling van aambeien.
• Erfelijke verzwakking van weefsel rond de anus verhoogt het risico op het ontwikkelen van aambeien.
• Continu gebruik van laxeermiddelen kan er ook voor zorgen dat aambeien groter worden.
• De fysieke veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van aambeien. Het bindweefsel wordt zachter en de druk op het darmgebied neemt toe naarmate het ongeboren kind groeit.

Aambeien bij jongere mensen

In de regel verschijnen de eerste symptomen van aambeien niet vóór de leeftijd van 30 jaar. In zeldzame gevallen kunnen kinderen echter ook worden getroffen. Dit geldt vooral als het kind lijdt aan ernstige en aanhoudende obstipatie. Zwangerschap is ook een periode waarin het risico op het ontwikkelen van aambeien aanzienlijk toeneemt. Dit komt door de hormonale veranderingen in het lichaam die leiden tot een verandering in het bindweefsel. De druk van het groeiende kind op de buik en darmen van de moeder heeft ook een effect op de vorming van aambeien.

Zijn aambeien gevaarlijk?

Je denkt misschien: “Ach, aambeien. Wat ongemakkelijk, maar verder onschuldig toch?” En meestal klopt dat ook. Aambeien zijn in de regel niet levensbedreigend. Ze zijn lastig, ze jeuken, ze bloeden soms een beetje – maar ze doen niets kwaads. Althans, dat lijkt zo. Want juist doordat ze zo alledaags zijn, onderschat je makkelijk wanneer ze wél riskant worden.

Geen drama, wel lastig

In de meeste gevallen zijn aambeien gewoon vervelend. Je voelt een bobbeltje bij je anus, misschien wat druk of een stekend gevoel bij de stoelgang. Soms veeg je wat helderrood bloed weg. Niet fijn – maar zelden reden tot paniek.

Ze verdwijnen vaak vanzelf of met een beetje hulp: vezelrijke voeding, wat zalf, meer bewegen, minder persen. Voilà.

Maar… dat is niet het hele verhaal.

Wanneer moet je opletten?

a. Je blijft maar bloed verliezen

Een beetje bloed is normaal bij aambeien, maar als je regelmatig bloed verliest – dagen, weken – dan kan dat leiden tot bloedarmoede. Je voelt je moe, bleek, misschien wat duizelig. Niet direct levensgevaarlijk, maar het holt je langzaam uit. Zeker als je al kwetsbaar bent door leeftijd of andere aandoeningen.

b. Een aambei die plots opzwelt en keihard wordt

Krijg je ineens een blauw-paars bultje bij je anus dat vreselijk zeer doet? Grote kans dat je een getromboseerde aambei hebt. Geen grap. Dat voelt alsof er een steentje in je onderbroek zit – en dat steentje schreeuwt bij elke beweging. Medische hulp is dan geen overbodige luxe. In uitzonderlijke gevallen kan het zelfs leiden tot necrose, waarbij het weefsel afsterft.

c. Je denkt dat het ‘maar een aambei’ is… en dat blijkt fout

Misschien wel het grootste risico: je denkt dat het een aambei is, maar het is iets anders. Een poliep. Een ontsteking. Of erger nog: darmkanker. En omdat aambeien zo vaak voorkomen, schuif je het maar voor je uit. “Zal wel niks zijn.” Intussen tikt de klok door. En dát maakt aambeien – hoe onschuldig ze ook lijken – soms gevaarlijk: ze leiden je af van het echte probleem.

Let op: Bloedverlies via de anus? Altijd laten checken als je het niet vertrouwt. Zeker als je ouder bent dan 50, als het bloed donker is, of als je er ook vermoeidheid of buikpijn bij hebt.

Kunnen aambeien zelf kanker worden?

Nee. Daar mag je gerust in zijn. Een aambei verandert niet in een tumor. Het is een bloedvat, geen kankercel. Maar… het maskeert soms wel iets wat kwaadaardig ís. Dat is waar het gevaar zit. Niet in de aambei zelf, maar in jouw (menselijke) neiging om te denken: “Niets aan de hand.”

Samengevat

• Nee, aambeien zijn niet kwaadaardig.

• Ja, ze kunnen problemen geven: bloedverlies, trombose, misdiagnose.

• En ja: je moet altijd opletten als er iets verandert aan je klachten.

Dus neem ze serieus – zonder in paniek te raken. Want soms is een aambei gewoon een aambei. Maar soms is het ook een sluier, die iets anders verbergt. En dan is het goed als je weet wanneer je moet kijken wat erachter zit.

🟢 Wanneer zijn aambeien níet gevaarlijk?

Je hoeft je meestal geen zorgen te maken als:

• De bloedkleur helderrood is en alleen zichtbaar is op het toiletpapier of aan de buitenkant van de ontlasting

• De klachten kortdurend en mild zijn (jeuk, wat irritatie, lichte zwelling)

• De pijn licht tot matig is en verbetert met zelfzorg

• De aambei na enkele dagen weer kleiner of onzichtbaar wordt

• Je weet dat je recent hebt geperst (bijv. bij obstipatie of bevalling)

✅ In deze gevallen volstaat rust, vezelrijke voeding, veel water drinken en eventueel een verzachtende zalf.

🔴 Wanneer wél naar de huisarts?

Maak een afspraak bij je huisarts als je:

• Langdurig bloed verliest (meer dan enkele dagen of herhaaldelijk)

• Bloed ziet dat donkerrood of zelfs zwart is

• Aambeien hebt die niet verdwijnen of groter worden

• Een blauw-paars gezwelletje hebt dat plots is opgekomen en zeer pijnlijk is (→ getromboseerde aambei)

• Je pijn bij de anus hebt die samengaat met koorts, roodheid of zwelling (→ mogelijke infectie)

• Je klachten ervaart zoals gewichtsverlies, vermoeidheid of veranderde stoelgang

• Je ouder bent dan 50 jaar en voor het eerst bloedverlies hebt via de anus

• Je zelf twijfelt of je niet zeker weet of het wel om aambeien gaat

⚠️ Beter één keer te veel naar de dokter dan één keer te weinig. Zeker bij bloedverlies is het devies: niet gokken, maar laten beoordelen.

Huisarts raadplegen

Als er bloed in de ontlasting of op het toiletpapier verschijnt, is het verstandig om een afspraak te maken met je huisarts. Hetzelfde geldt als er pijn of andere klachten ontstaan. Hoewel aambeien geen gevaarlijke ziekte zijn, kunnen de typische symptomen (zoals pijn en bloed bij de ontlasting) in zeldzame gevallen worden veroorzaakt door een ernstige ziekte. De huisarts kan onderzoeken waardoor je klachten worden veroorzaakt.

Onderzoek en diagnose

De (huis)arts zal vragen stellen over je klachten en leefstijl. Bij het lichamelijk onderzoek zijn vergevorderde aambeien direct van buitenaf te herkennen doordat ze tot buiten de anus reiken. Vroege stadia kunnen daarentegen alleen worden geïdentificeerd middels proctoscopie. Een proctoscoop is een doorschijnende buis met een doorsnede van 2,5 centimeter, waarmee we de binnenkant van de darm goed kunnen bekijken. Hiervoor moet de darm vooraf grondig geleegd zijn. Palpatie met de vinger geeft de arts ook een indruk van de toestand van het gebied tussen het rectum en de sluitspier. Onder bepaalde omstandigheden verwijst de huisarts zijn patiënt door naar een specialist voor een gedetailleerd onderzoek. Meestal gaat het hierbij om een gastro-enteroloog of een proctoloog.

Behandeling van aambeien

Zalf en zitbaden

De behandeling van aambeien hangt sterk af van het stadium van de ziekte. Aambeien die nog niet voorbij de anus komen of die bij het poepen slechts sporadisch uit de anus bungelen en dan vanzelf weer terugschuiven (graad 1 en graad 2) worden vaak alleen behandeld met kalmerende en pijnstillende zalven en zetpillen. Cortisonbevattende middelen onderdrukken pijnlijke of jeukende ontstekingsreacties. Deze preparaten mogen alleen worden gebruikt bij acute klachten. Ze zijn niet geschikt voor langdurige behandeling omdat cortison, wat een bijnierschorshormoon is, op lange termijn tot huidveranderingen leidt. De arts schrijft vaak zitbaden voor met lauwwarm water of met toevoeging van ontstekingsremmende tannines, zoals aanwezig in eikenbast of eikenschors. Pijnstillers zorgen ook voor tijdelijke verlichting van de klachten. Het ontspannen van de sluitspieren kan ook helpen de symptomen te verlichten.

Andere behandelmethoden

Soms is sclerotherapie nodig. Dit is de behandeling van spataders door er een irriterende stof in te spuiten. Deze injecties verminderen de bloedtoevoer naar de aambeien. Deze sterven dan af. Een andere beproefde methode is het afbinden met elastiekjes. Dit stopt de bloedtoevoer naar de aambeien. Na korte tijd stoot het lichaam het overtollige weefsel gewoon af. Als alternatief worden methoden gebruikt met het effect van warmte door middel van infraroodstraling (infraroodcoagulatie) of cryo-hemorrhoidectomie (bevriezing). Bij infraroodcoagulatie zal het infrarode licht de uitgezette zwellichamen dichtschroeien waardoor verschrompeling optreedt.

Operatieve ingreep

3e en 4e graads aambeien worden meestal operatief verwijderd (hemorrhoidectomie). Sclerosering van de aambeien is alleen mogelijk bij graad 3 aambeien. Bij hemorrhoidectomie worden aambeien operatief verwijderd. Afhankelijk van de bevindingen worden kunnen zeer verschillende chirurgische methoden worden toegepast.

Zelfzorg voor aambeien

Als aambeien nog relatief klein zijn, kunnen eenvoudige huismiddeltjes het ongemak helpen verlichten. Zitbaden (zonder toevoeging van zeep) hebben een pijnverminderend en ontspannend effect. De toevoeging van ontstekingsremmende en huidverzachtende plantengeneesmiddelen (zoals toverhazelaar, kamille en eikenbast) aan het badwater kan gunstig zijn. Een dieet dat rijk is aan vezels (groenten, fruit, peulvruchten, volle granen) helpt obstipatie te voorkomen die aambeien kunnen veroorzaken. De extra inname van lijnzaad, tarwezemelen of psyllium versterkt dit positieve effect. Elke dag moet ongeveer twee liter water of thee zonder suiker worden gedronken. Cacao, chocolade, bosbessen en lang getrokken zwarte thee moeten worden vermeden. Regelmatig bewegen door wandelingen en fietstochten worden aanbevolen. Dit is goed voor de darmwerking.

Prognose

Aambeien zijn niet gevaarlijk en hoeven alleen te worden behandeld als ze zeer vervelende klachten veroorzaken. Als aambeien optreden tijdens de zwangerschap, zullen ze na de bevalling meestal spontaan verminderen of verdwijnen. Voor aambeien die verband houden met obstipatie, is de prognose ook goed, op voorwaarde dat je de nodige wijzigingen aanbrengt in je dieet en leefstijl. Voor aambeien die ondanks niet-chirurgische behandeling aanhoudende klachten veroorzaken, zijn de resultaten van een medische behandeling of een operatieve ingreep meestal erg goed.

Complicaties van aambeien: wanneer onschuldige zwelling overgaat in ernstig ongemak

Aambeien zijn in beginsel onschuldige gezwellen van uitgezette bloedvaten in en rond het anale kanaal. Maar zoals dat wel vaker gaat in de medische wereld: wat klein begint, kan uitgroeien tot iets dat flink in de wielen rijdt van je dagelijks functioneren. Hoewel ernstige complicaties zeldzaam zijn, is het zaak alert te zijn op signalen dat de situatie uit de hand loopt. Hieronder vind je een overzicht van de voornaamste – en minder bekende – complicaties van aambeien.

Chronisch bloedverlies → ijzergebreksanemie

De meest voorkomende complicatie is bloedverlies. Meestal helderrood en gering van aard, zichtbaar op het toiletpapier of in het toiletwater. Bij frequente of langdurige aambeien kan dit echter leiden tot:

• IJzergebreksanemie (bloedarmoede)
  Symptomen: vermoeidheid, bleekheid, kortademigheid, duizeligheid, hartkloppingen.

Met name bij ouderen of bij vrouwen die al veel bloed verliezen door menstruatie kan dit sluipenderwijs ontstaan. Het gevaar? De bloedarmoede wordt dan aan de leeftijd of stress toegeschreven, terwijl de oorzaak letterlijk op het toilet zichtbaar was.

Trombose van een aambei

Een getromboseerde aambei ontstaat wanneer zich in een uitwendig hemorroïdaal bloedvat een bloedstolsel vormt. Het gevolg: een plots opgekomen, harde, blauw-paarse zwelling die extreem pijnlijk is – vooral bij zitten, lopen of ontlasten.

Deze toestand:

• Treedt vaak op na zwaar tillen, persen, langdurig zitten of inspanning

• Kan gepaard gaan met hevige pijn en een gespannen gevoel

• Vereist soms chirurgische drainage onder lokale verdoving

Hoewel deze vorm niet gevaarlijk is voor het leven, is de impact op levenskwaliteit niet te onderschatten. De pijn kan dermate heftig zijn dat slapen en bewegen bemoeilijkt worden.

Inklemming of strangulatie (graad IV-aambeien)

Bij ernstige inwendige aambeien (graad IV) kunnen de hemorroïden blijvend uitpuilen en niet meer teruggeduwd worden. Dit leidt tot inklemming van het bloedvat, met als gevolg:

• Verstoring van de bloedtoevoer

• Oedeem, stolling en uiteindelijk weefselversterf (necrose)

• Gevaar voor infectie of ulceratie (open wondvorming)

Een strangulerende aambei is pijnlijk, gezwollen en voelt warm aan. Dit is een zeldzame maar ernstige complicatie die spoedbehandeling vereist.

Perianaal abces en infectie

In sommige gevallen kan de aambei secundair geïnfecteerd raken, vooral als er sprake is van beschadiging of een kleine huidwond. Het gevolg is een:

• Perianaal abces: een met pus gevulde zwelling rond de anus

• Gaat vaak gepaard met koorts, roodheid, kloppende pijn

• Vereist incisie en drainage, soms onder algehele verdoving

Infectie is een zeldzaam gevolg, maar komt vaker voor bij mensen met diabetes of een verzwakt immuunsysteem.

Anale fistelvorming

Een perianaal abces kan uitmonden in een fistel: een abnormale verbinding tussen het anale kanaal en de huid. De symptomen zijn:

• Aanhoudende pusafscheiding

• Jeuk, irritatie en nattigheid rond de anus

• Kans op recidiverende ontstekingen

De behandeling is vaak chirurgisch en kan langdurige wondzorg vergen.

Ulceratie of zweren

Chronische irritatie of wrijving bij uitwendige aambeien kan leiden tot ulceratie: open, oppervlakkige zweren. Dit verhoogt de kans op:

• Bacteriële besmetting

• Bloedingen die niet spontaan stoppen

• Langzaam helende huiddefecten

Soms wordt dit verward met anale fissuren of zelfs kwaadaardige laesies, wat leidt tot onnodige ongerustheid – of juist tot een gemiste diagnose.

Fecale incontinentie (indirecte complicatie)

Bij zeer ernstige of langdurige hemorroïdale problemen (zeker na meerdere operaties) kan de anale sluitspier verzwakken, wat leidt tot:

• Moeite met het ophouden van winden of ontlasting

• Druppelsgewijze verlies van feces of slijm

• Psychosociale hinder: schaamte, sociale isolatie

Deze complicatie komt zelden voor bij gewone aambeien, maar vaker bij gecompliceerde chirurgische trajecten of bijkomende aandoeningen zoals prolaps.

Verwarring met colorectale aandoeningen

Een indirecte, maar medische zeer relevante complicatie is diagnostische blindheid: bloedverlies of pijn wordt automatisch aan aambeien toegeschreven, waardoor:

• Darmkanker of poliepen niet of te laat worden ontdekt

• Chronische darmontstekingen (colitis ulcerosa, ziekte van Crohn) niet worden herkend

• Mensen met alarmsymptomen (gewichtsverlies, veranderde stoelgang) te laat worden doorverwezen

Anale kramp en aambeien: het onderbelichte samenspel

Veel mensen met aambeien ervaren na verloop van tijd ook een ander, minder besproken symptoom: plotselinge, krampachtige pijn in de anus. Deze pijn komt meestal ’s nachts of in rust, houdt enkele seconden tot minuten aan, en verdwijnt dan weer even snel als ze gekomen is. Dit fenomeen wordt in medische termen proctalgia fugax genoemd – letterlijk: “vluchtige pijn in het rectum”. Hoewel het op zichzelf voorkomt, komt het ook opvallend vaak voor in combinatie met aambeien. En daarover is betrekkelijk weinig bekend bij het grote publiek.¹Bharucha AE, Lee TH. Anorectal and Pelvic Pain. Mayo Clin Proc. 2016 Oct;91(10):1471-1486. doi: 10.1016/j.mayocp.2016.08.011. PMID: 27712641; PMCID: PMC5123821.

Wat is proctalgia fugax precies?

Proctalgia fugax is een vorm van functionele anorectale pijn. Het gaat om:

• Plotselinge, stekende of krampachtige pijn in de anus of endeldarm

• Vaak ’s nachts of in rusttoestand

• Duurt meestal tussen de 10 seconden en 20 minuten

• Geen zichtbare afwijkingen of ontstekingen bij lichamelijk onderzoek

• Komt vaker voor bij mensen met anale aandoeningen, zoals aambeien

De precieze oorzaak is anno 2025 niet volledig opgehelderd. Wel wordt aangenomen dat verhoogde spierspanning van de interne anale sluitspier een rol speelt, net als overgevoeligheid van zenuwbanen in de bekkenbodem.

Wat is het verband met aambeien?

Mensen met aambeien kunnen op meerdere manieren gevoelig worden voor anale kramp:

• Verhoogde reflexspanning van de anus door pijn of irritatie van aambeien

• Persen bij de stoelgang zorgt voor een ongunstig spierspanningpatroon in de bekkenbodem

• Littekens of gevoeligheid van het anale kanaal na behandeling van aambeien (bijv. rubberbandligatie of operatie)

• Angst voor ontlasting kan leiden tot onbewuste verkramping van de sluitspier

Zo ontstaat er een vicieuze cirkel: pijn leidt tot spanning, en spanning versterkt de pijn. Deze kramp is doorgaans niet gevaarlijk, maar kan het dagelijks functioneren of de nachtrust flink verstoren.

Hoe wordt het behandeld?

Er is geen standaardbehandeling die bij iedereen werkt, maar de volgende strategieën worden vaak toegepast:

• Warme zitbaden (5-10 minuten) ontspannen de sluitspier

• Bekkenbodemfysiotherapie gericht op ontspanning en juiste spiercontrole

• Diltiazemzalf of nitroglycerinezalf om de interne sluitspier tijdelijk te ontspannen

• Medicatie zoals diazepam of clonazepam in ernstige of chronische gevallen (bijv. bij proctalgia fugax majoris)

• Botuline-injectie in uiterst hardnekkige gevallen (zelden nodig bij gewone aambeienkramp)

Daarnaast kan het bijhouden van een pijndagboek en het vermijden van constipatie of overmatig persen een belangrijke rol spelen in het voorkomen van herhaalde aanvallen.

Waarom wordt dit zo weinig besproken?

Hoewel proctalgia fugax relatief vaak voorkomt (5–18% van de bevolking ervaart het ooit), blijft het vaak onbesproken. De reden? De klacht is kortdurend, schaamtevol en moeilijk in woorden te vatten. Bovendien komt het niet standaard aan bod in voorlichtingsmateriaal over aambeien, waardoor patiënten het niet altijd herkennen of bespreken met hun arts.

Toch is herkenning belangrijk. Wie weet dat deze vorm van anuspijn bestaat, en weet dat het géén teken is van kanker of ernstige schade, ervaart doorgaans al minder angst. Dat is op zichzelf al therapeutisch.

Preventie

Aambeien zijn een veel voorkomende aandoening die een groot deel van de bevolking treft. Aambeien zijn vaak goed te voorkomen door goede leef- en eetgewoonten. Een gezonde levensstijl helpt voorkomen dat aambeien zich ontwikkelen. Gezonde voeding met veel groenten en volkorenproducten wordt aanbevolen. Obesitas moet worden vermeden. Regelmatige lichaamsbeweging helpt de darmen en dus de spijsvertering. Obstipatie verhoogt het risico op aambeien. Regelmatig gebruik van laxeermiddelen kan ook de ontwikkeling van aambeien bevorderen.

Video: wat zijn aambeien?

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over aambeien, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.