Zwart slijm: oorzaken van ophoesten zwart sputum

Last Updated on 11 februari 2024 by M.G. Sulman

Als je slijm ophoest of als je een snotneus hebt, besteed je er waarschijnlijk niet veel aandacht aan. Slijm is een normaal product van de longen en zorgt voor de afvoer van ongewenste stoffen uit het lichaam. Af en toe hoesten is normaal. En bij een snotneus gaat het vaak om een eenvoudige verkoudheid. Even je neus snuiten en weer door. Als je echter een verrassende kleurverandering opmerkt, zoals donker slijm of zwart slijm, dan kan dat voor onrust zorgen. De aanwezigheid van slijm op zich duidt niet op een ziekte en hoeft daarom niet tot onrust te leiden. Slijm heeft een belangrijk doel. Het beschermt en smeert je neusholtes en andere holtes in het lichaam, en het kan infectie helpen voorkomen en helpen bij het opruimen van de luchtwegpassages. Er wordt onderscheid gemaakt tussen slijm en sputum. Sputum is het slijm dat, vermengd met speeksel, uit de diepe luchtwegen wordt opgehoest bij een luchtweginfectie, zoals longontsteking of bronchitis, Slijm kan een symptoom zijn van een ziekte en kan worden veroorzaakt door bacteriën, virussen en andere ongewenste binnendringers. Het kan ook voorkomen bij ernstige longaandoeningen. Zwart slijm of sputum of de aanwezigheid van zwarte deeltjes in je slijm, is een symptoom die je niet moet negeren. Het wijst vaak op een ernstige ziekte of blootstelling aan verontreinigende stoffen die schadelijk zijn voor je lichaam. Bij het ophoesten van zwart slijm is het altijd nodig om onverwijld een arts te raadplegen, zeker in combinatie met andere symptomen zoals koorts, pijn op de borst, etc.

Arts
Arts raadplegen bij het ophoesten van zwart slijm

Slijm ophoesten

Hoesten met sputum

Hoesten met slijm of sputum is een vervelende klacht, maar niet ongebruikelijk en nuttig tijdens bijvoorbeeld een verkoudheid. De slijmvliezen in de luchtwegen produceren permanent slijm dat je beschermt tegen uitdroging. Ingeademde vreemde lichamen, zoals verkoudheidsvirussen, bacteriën, allergenen of stof, worden door dit slijm omgeven en met behulp van zogenaamde trilharen (cilia), zoals op een lopende band, terug naar de keel getransporteerd. Bij het hoesten worden slijm en vreemde voorwerpen met een snelheid van maximaal 480 kilometer per uur uit het lichaam verdreven. De afscheiding wordt vervolgens ingeslikt of uitgespuugd. Als de afscheiding wordt opgehoest, spreekt men van hoesten met sputum.

SEM-opname van de cilia of trilhaartjes uit het ademhalingsepitheel in de longen / Bron: Wikimedia Commons

Productieve hoest

Hoest met sputum wordt ook wel een productieve hoest genoemd, ook wel bekend als kriebel-, prikkel- of droge hoest. Het slijm wordt uit de luchtwegen afgevoerd, wat belangrijk is voor het genezingsproces. Want als het in de luchtwegen blijft, biedt het een optimale voedingsbodem voor bacteriën en virussen, zodat bronchitis kan ontstaan ​​door een simpele verkoudheid. Dus slijm is in principe positief.

Wat hoest je eigenlijk op?

Het opgehoeste slijm bestaat ook voor het grootste deel uit water. Daarnaast bevat het:

  • endogene cellen, bijvoorbeeld witte bloedcellen
  • vreemde voorwerpen, bijvoorbeeld stof
  • eiwitten, bijvoorbeeld antilichamen van de immuunrespons
  • micro-organismen, zoals virussen of bacteriën

Het sputum kan aanwijzingen geven over de oorzaak van de hoest. Op basis van de consistentie, kleur en hoeveelheid van het sputum kunnen conclusies worden getrokken. Hoe meer eiwitten het bevat, hoe taaier het opgehoeste slijm bijvoorbeeld wordt.

Oorzaken van zwart slijm en snot

Raadpleeg zo snel mogelijk een arts als als je zwart slijm ophoest. De verkleuring kan tijdelijk zijn, veroorzaakt door blootstelling aan rook of vuil in de lucht (smog), of het kan te wijten zijn aan een luchtweginfectie. Zwart slijm kan ook worden veroorzaakt door een ernstiger aandoening, zoals longkanker. Snelle diagnostiek en behandeling is uitermate belangrijk.

Irriterende stoffen

Alles wat je inademt, komt in de longen terecht en kan vervolgens door het lichaam worden opgenomen. Zuurstof komt bijvoorbeeld eerst in je longen en vervolgens in je bloedbaan terecht, waar het de organen en spieren aan de praat houdt. Maar niet alles wat u inademt, heeft een gezonde of gunstige uitwerking.

Verontreinigende stoffen

Deeltjesvormige luchtverontreiniging bestaat uit grof en (ultra)fijn stof. Het inademen van dergelijke stoffen kan ervoor zorgen dat slijm zwart wordt. Vuildeeltjes of industriële chemicaliën die in hun productieproces worden gebruikt of tot stand komen, kunnen in de luchtwegen terechtkomen en de kleur van slijm en slijm donkerder maken. Denk bijvoorbeeld aan de medewerkers op het platform van Schiphol die dagelijks in de uitlaatgassen van vliegtuigen en dieselvoertuigen werken. Wanneer je naar een plaats reist met veel vervuiling en een slechte luchtkwaliteit (smog), kun je mogelijk veranderingen in je slijm opmerken. Smog kan in de zomer bovendien leiden tot irritaties aan ogen, neus of keel. Zodra de blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen is beëindigd, zal het slijm spoedig zijn normale kleur terug moeten krijgen.

Schiphol
Het platformpersoneel van Schiphol staat dagelijks blootgesteld aan de uitstoot van vliegtuigen en dieselvoertuigen
Roken

Er zijn grofweg 4.000 verschillende chemicaliën en meer dan 40 carcinogenen (kankerverwekkende stoffen) in tabaksproducten en tabaksrook. Het teer in tabak bedekt de bekleding van je longen en staat bekend als kankerverwekkende stof.  De slijmen zijn bij zware rokers vaak donker van kleur door de giftige stoffen en teer uit de sigarettenrook. Roken zorgt er ook voor dat slijm in je longen dikker wordt, waardoor je meer gaat hoesten. De beruchte rokershoest. Dit komt omdat door veelvuldig roken de trilhaartjes in de longen beschadigd raken. Trilhaartjes hebben als taak het vuil in de longen naar de keel te brengen waarna het kan worden opgehoest. Als deze trilhaartjes beschadigd raken, kan het slijm je luchtwegen verstoppen.

Mijnbouw

Stoflong (pneumoconiose) wordt veroorzaakt door inademing van stofdeeltjes zoals steenstof, metaaldeeltjes en asbest. Het is een aandoening die het vaakst wordt geassocieerd met mijnwerkers. Zwart slijm en sputum kunnen echter ook worden veroorzaakt door blootstelling aan andere irriterende stoffen op de werkplek, zoals silica en asbest, een natuurlijk silica-mineraal. De voornaamste symptomen van stoflong zijn een irriterende hoest en kortademigheid. Eerst treedt deze kortademigheid op bij zware, en nadien ook bij lichte inspanning en zelfs in rust.

Silicosis-pulmonum stoflong bij een krijtmolenaar
Silicosis-pulmonum stoflong bij een krijtmolenaar / Bron: Wikimedia Commons
Brand

Elke rookwolk bevat stoffen die acuut en op termijn schadelijk kunnen zijn.  Het gaat hierbij om roet en fijn stof, irriterende en verstikkende stoffen. Het inademen van rook van een flinke brand kan roet in je luchtwegen afzetten, waardoor je slijm en sputum zwart worden. Het dragen van een speciaal masker over je neus en mond bij blootstelling aan een groot vuur of vervuilde lucht kan helpen voorkomen dat irriterende stoffen zich in je luchtwegen nestelen. Vluchtmaskers of brandmaskers worden ook wel eens rookmaskers genoemd.

Infecties

Een luchtweginfectie kan een verandering in de kleur en dikte van je slijm of sputum veroorzaken. Deze veranderingen  gaan vaak gepaard met andere ziekteverschijnselen.

Schimmelinfectie

Zwart slijm kan ook optreden bij een ernstige schimmelinfectie die zich in de longen nestelt. Mensen met een gecompromitteerd immuunsysteem lopen meer risico op een schimmelinfectie. De soorten schimmels die kunnen worden ingeademd en een infectie veroorzaken, worden vaak aangetroffen in warme klimaten. Een bekende en beruchte vorm van een invasieve schimmelinfectie is aspergillose, een verzameling longinfecties die wordt veroorzaakt door de Aspergillus-schimmel. Sommige patiënten hoesten bruin gekleurde slijmproppen op, oftewel slierterige stukjes dik en taai slijm met een donkere kleur. De luchtwegirritatie veroorzaakt door een schimmelinfectie kan zelfs enige bloeding veroorzaken, waardoor het slijm roodachtig bruin of zwart kan worden.

Tuberculose (tbc)

Tuberculose is een zeer besmettelijke bacteriële infectie. De boosdoener is de bacterie, Mycobacterium tuberculosis.  Naast donker slijm kun je last krijgen van een zeurende hoest die weken aanhoudt, pijn op de borst, gewichtsverlies, nachtzweten en bloed ophoesten.

Hoesten
Hoesten / Bron: Pixabay
Longontsteking

Bij een longontsteking zijn de kleine vertakkingen, de bronchiën, en de longblaasjes ontstoken en het kan worden veroorzaakt door een breed scala aan bacteriën, virussen en andere organismen. Naast donker slijm zijn andere tekenen van longontsteking pijn op de borst, kortademigheid, hoesten, koorts en vermoeidheid.

Andere oorzaken

Zwart slijm of sputum heeft vele andere mogelijke oorzaken. Daarom is het belangrijk om goed op andere symptomen te letten.

Longkanker

Longkanker is een veelvoorkomende vorm van kanker en kan verschillende klachten geven. Klachten die het vaakst voorkomen zijn prikkelhoest, bloed in opgehoest slijm en kortademigheid.

Hartklepaandoening

Bij een hartklepaandoening is een hartklep vernauwd of lekt de klep. Dit verstoort de bloedstroom. Je hart pompt het bloed via de rechterkamer (of ventrikel) en de longslagader naar de longen. In de longen neemt het bloed dat door de haarvaten heen stroomt zuurstof op en geeft het bloed koolstofdioxide af. Het zuurstofrijke bloed stroomt door de longaderen terug naar het hart. Bij hartklepaandoeningen kan er zich vocht ophopen in de longen, waardoor congestief hartfalen ontstaat. Hierdoor kan schuimig of met bloed bedekt sputum ontstaan, waardoor het slijm roze, rood, roestkleurig, bruin of zwart wordt.

Bloedverdunners

Bloedverdunners of antistollingsmedicijnenzijn moeten het het risico op het ontwikkelen van bloedstolsels  verminderen die mogelijk een slagader zouden kunnen blokkeren, wat kan leiden tot aandoeningen zoals een hartaanval of beroerte. Helaas kunnen deze medicijnen het risico op inwendige bloedingen verhogen. Bloed of donker slijm ophoesten is een teken van een bloeding en een mogelijk signaal dat je medicatieregime (in samenspraak met de arts) moet worden aangepast.

Auto-immuunziekte

Sommige auto-immuunziekten, zoals sarcoïdose (een ziekte waarbij er vaak onverwacht ontstekingen ontstaan in organen en weefsels van ons lichaam), tasten de longen aan en veroorzaken zwart of bruin slijm. Dit houdt verband met bloedingen in de luchtwegen. Sarcoïdose kan ook de huid, ogen, bijholten, nieren en andere organen aantasten. Andere auto-immuunziekten, zoals lupus en reumatoïde artritis, kunnen de longen en andere delen van het lichaam anders aantasten.

Huisarts raadplegen

Donker of zwart slijm keert soms snel terug naar een normale kleur. Dit kan gebeuren wanneer tijdelijke blootstelling aan een vervuilende stof, zoals rook, eindigt.

Wanneer andere factoren verantwoordelijk zijn voor de verandering in kleur, moet een persoon zo snel mogelijk een arts raadplegen.

Raadpleeg een arts als één van de onderstaande symptomen gepaard gaat met zwart slijm:

  • een aanhoudende of chronische hoest
  • koorts / koude rillingen
  • pijn op de borst of een drukkend gevoel op de borst
  • kortademigheid / benauwdheid
  • bloed ophoesten
  • bloed vermengd met het zwarte slijm of sputum
Patiënt in gesprek met arts
Arts raadplegen / Bron: Monkey Business Images/Shutterstock.com

Behandeling van zwart slijm of sputum

Behandeling van zwart slijm of sputum richt zich op de onderliggende oorzaak en kan dus sterk variëren.

Om een ​​onderliggende infectie te behandelen, moet een arts de oorzaak achterhalen. Een antischimmelinfectie kan behandeld worden met antischimmelmiddelen, een virale infectie met antivirale medicijnen en in geval van een bacteriële infectie zal de arts antibiotica aanbevelen. Soms schrijft een arts corticosteroïden voor om ontstekingen te helpen verminderen.

Mensen die door roken donder of zelfs zwartachtig slijm hebben, moeten stoppen met roken. Dit biedt veel gezondheidsvoordelen.

Mensen met longkanker hebben behandeling nodig, waaronder chirurgie, bestraling, chemotherapie of andersoortige behandelingen. de behandeling van longkanker is maatwerk.

Iedereen die regelmatig aan verontreinigende stoffen wordt blootgesteld, moet voorzorgsmaatregelen nemen. Het dragen van een masker kan blootstelling helpen voorkomen.

Soms is er geen behandeling nodig. Als je bijvoorbeeld gedurende een korte periode wordt blootgesteld aan verontreinigende stoffen zal de kleur van je slijm terugkeren naar zijn normale kleur zodra de blootstelling aan de verontreinigende stoffen stopt.

Prognose

Zwart slijm is dikwijls een signaal dat er iets mis is. Het ophoesten van zwart slijm kan wijzen op longkanker of andere longaandoeningen, zoals longontsteking. Het kan ook een teken zijn van blootstelling aan schadelijke stoffen in de lucht. Maak zo snel mogelijk een afspraak met een arts zodra je opmerkt dat je zwart slijm of sputum hebt. Dit moet altijd medisch onderzocht worden. Wanneer je de juiste behandeling krijgt, zal je slijm weer zijn normale kleur krijgen.

De prognose hangt af van de onderliggende oorzaak van de zwarte slijm. Blootstelling aan schadelijke stoffen kan leiden tot longschade en is van invloed op de prognose. Het is hoe dan ook belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen als je zwart slijm ophoest.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het ophoesten van zwart slijm. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.