Stekende hoofdpijn: oorzaken, onderzoek en behandeling

Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman

Hoofdpijn kan niet alleen dof of beklemmend zijn, maar kan soms ook steken: je voelt dan een stekende pijn in het hoofd. In dat geval ervaar je een stekende hoofdpijn. Hoofdpijn verwijst naar pijn in elk deel van het hoofd. Hoofdpijn kan optreden aan één of beide zijden van het hoofd of alleen op een specifieke plek. Als hoofdpijn aan één kant optreedt, links of rechts, dan wordt dat eenzijdig hoofdpijn genoemd. Hoofdpijn kan komen door heel veel factoren, zoals: griep, verkoudheid, bijholteontsteking, slecht slapen en slaapgebrek, vermoeidheid, spanningshoofdpijn, migraine, etc. Symptomen van hoofdpijn variëren en ze kunnen zich voordoen als een scherpe pijn, een kloppend of pulserend gevoel of gewoon een doffe pijn. Stekende hoofdpijn komt minder vaak voor. Hoofdpijn kan zich geleidelijk ontwikkelen of plotseling opkomen. Pijn in het hoofd kan een korte periode of meerdere dagen aanhouden.

Stekende hoofdpijn
Stekende hoofdpijn / Bron: Wavebreakmedia/Shutterstock.com

Twee soorten hoofdpijn

Er zijn in principe twee soorten hoofdpijn.

Primaire hoofdpijn

De eerste categorie omvat de zogenaamde primaire hoofdpijn. Hierbij gaat het om hoofdpijn zonder aantoonbare oorzaak. Er zijn vele vormen van primaire soorten hoofdpijn, zoals spanningshoofdpijn, migraine of clusterhoofdpijn, evenals stekende hoofdpijn (stabbing headaches).

Secundaire hoofdpijn

Er is ook secundaire hoofdpijn waarbij de pijn zich manifesteert als een symptoom van een ziekte, zoals een hersenschudding, bijholteontsteking, kater, griep, verkoudheid of overmatig gebruik van pijnstillers (medicatie-afhankelijke hoofdpijn). Een enkele keer is er sprake van een ernstige onderliggende aandoening zoals een herentumor.

Stekende hoofdpijn

Stekende pijn in het hoofd duidt op een extreem geconcentreerde pijn in het hoofdgebied, waarbij je het gevoel hebt van ‘steken’ of ‘stekende pijnscheuten’. Deze pijn kan plotseling verschijnen en verdwijnen na een korte tijd of verschijnen als een blijvende stekende hoofdpijn. Soms is het moeilijk om het te onderscheiden van andere soorten pijn. Een stekende pijn in het hoofd wordt vaak geassocieerd met andere vormen van hoofdpijn. Er zijn echter ook ziekten waarvan het enige symptoom een ​​stekende hoofdpijn is. In sommige gevallen kan het stekende gevoel in het hoofd zo ondraaglijk worden dat de kwaliteit van leven er aanzienlijk onder lijdt.

Oorzaken van stekende pijn in het hoofd

Pijngevoelige hoofdorganen

Er zijn verschillende oorzaken voor stekende pijn in het hoofd. Het exacte mechanisme voor deze pijnsensatie is anno 2023 nog niet bekend. Er zijn dus primaire en secundaire vormen van hoofdpijn. Hoewel de primaire pijn als een onafhankelijke klacht wordt beschouwd, is er bij secundaire hoofdpijn sprake van een onderliggende ziekte of toestand.

Alleen pijngevoelige hoofdorganen zoals de hersenvliezen, hersenzenuwen of bloedvaten in de hersenen kunnen door pijn worden getroffen. Mogelijke oorzaken van stekende pijn in het hoofd, zijn migraine, clusterhoofdpijn, trigeminusneuralgie of chronische paroxismale hemicranie (CPH). Bij ongeveer 40 procent van de migrainepatiënten en 30 procent van de patiënten met clusterhoofdpijn komt ook stekend in het hoofd voor.

Migraine

Een migraineaanval kan enkele uren tot meerdere dagen duren. Naast misselijkheid en braken, treedt een halfzijdige pulserende of kloppende hoofdpijn op, die ook gepaard kan gaan met stekende pijn. Trigeminusneuralgie daarentegen wordt gekenmerkt door extreem sterke, maar meestal slechts zeer korte, stekende pijn. Clusterhoofdpijn wordt gekenmerkt door onderbroken pijnaanvallen met lange pijnvrije periodes. Chronische paroxismale hemicranie kenmerkt zich door pijnlijke, stekende hoofdpijnaanvallen aan één kant van het hoofd, die gepaard kunnen gaan met een rood, tranend oog of hangend ooglid, met maximaal 40 aanvallen per dag.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn  is een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door terugkerende ernstige hoofdpijn aan één kant van het hoofd, meestal rond het oog. Het gaat vaak gepaard met tranende ogen, verstopte neus of zwelling rond het oog aan de aangedane zijde. Deze symptomen duren meestal 15 minuten tot 3 uur.

Trigeminusneuralgie

Trigeminusneuralgie is een langdurige pijnstoornis die de nervus trigeminus of drielingzenuw treft. Dit is de vijfde hersenzenuw (nervus V). Deze zenuw  verzorgt de gevoeligheid van het gelaat, de ogen, tanden en controleert de kauwfunctie.

Trigeminusneuralgie is een vorm van neuropathische pijn. Er worden twee hoofdtypen onderscheiden: typische en atypische trigeminusneuralgie. De typische vorm resulteert in episodes van ernstige, plotselinge, schokachtige pijn aan één kant van het gezicht die seconden tot enkele minuten aanhoudt. Deze episodes kunnen een paar uur duren. De atypische vorm resulteert in een constante brandende pijn die minder ernstig is. Deze pijnaanvallen kunnen worden geactiveerd door elke aanraking van het gezicht. Beide vormen kunnen bij dezelfde persoon voorkomen. Het wordt beschouwd als een van de meest pijnlijke aandoeningen die de geneeskunde kent, en resulteert vaak in depressie.

De exacte oorzaak van deze vorm van hoofdpijn is onbekend, maar er wordt aangenomen dat het samenhangt met verlies van de myeline van de nervus trigeminus. Myeline is een isolatielaag rond zenuwen. Dit kan gebeuren als gevolg van compressie van een bloedvat, daar waar de zenuw de hersenstam verlaat, multiple sclerose, beroerte of trauma. Minder vaak voorkomende oorzaken zijn onder meer een tumor of arterioveneuze misvorming. Het is een soort zenuwpijn.

De diagnose is meestal gebaseerd op de symptomen, nadat andere mogelijke oorzaken zoals postherpetische neuralgie zijn uitgesloten. Postherpetische neuralgie is een zenuwpijn (neuralgie) die achterblijft nadat een infectie door gordelroos is genezen.

De behandeling bestaat uit medicatie of een operatie.

Chronische paroxismale hemicranie

Chronische paroxismale hemicranie (CPH), ook wel syndroom van Sjaastad genoemd, is een zeldzame vorm van hoofdpijn die gewoonlijk op volwassen leeftijd begint. Je ervaart hierbij een ernstige kloppende, stekende of doffe pijn, meestal aan één kant van het gezicht; in, rond of achter het oog; en af en toe reikend tot aan de achterkant van de nek. Deze pijn kan gepaard gaan met rode en tranende ogen, een hangend of gezwollen ooglid aan de aangedane zijde van het gezicht en een verstopte neus. Je kan ook doffe pijn, pijn of gevoeligheid voelen tussen de aanvallen in. Aanvallen van paroxismale hemicranie komen meestal 5 tot 40 keer per dag voor en duren 2 tot 30 minuten.

De stoornis kent twee vormen: chronisch, waarbij je dagelijks aanvallen krijgt gedurende een jaar of langer, en episodisch, waarbij de hoofdpijn maanden of jaren kan verdwijnen.

Bepaalde bewegingen van het hoofd of de nek of externe druk op de nek kunnen deze hoofdpijn bij sommige patiënten uitlokken. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Onderliggende aandoening

Bij secundaire hoofdpijn is de hoofdpijn toe te schrijven aan een andere ziekte. zoals ziekten van de wervelkolom, ogen of tanden. Ook hier kan er een steek in het hoofd ervaren worden.

In sommige gevallen is er mogelijk een verband ​​tussen een auto-immuunziekte en stekende hoofdpijn. Het gaat hierbij om de volgende auto-immuunaandoeningen:

  • ziekte van Lyme
  • systemische lupus erythematosus (SLE)
  • ziekte van Behçet
  • antifosfolipide-antilichaamsyndroom
  • vasculitis (verzameling ziektebeelden waarbij de binnenwand van de bloedvaten ontstoken raakt)
  • klinisch geïsoleerd syndroom (de eerste episode van multiple sclerose, afgekort als MS)

Het precieze mechanisme hoe deze aandoeningen mogelijk stekende hoofdpijn veroorzaken, is anno 2023 nog onduidelijk, maar men vermoedt dat demyeliniserende verwonding van een gebied in de hersenen (in een groot aantal gevallen) daarvoor verantwoordelijk kan zijn. Demyelinisatie duidt op het verlies van myeline, de stof die als een isolerende laag om veel zenuwvezels aanwezig is en die de geleiding van impulsen door die zenuwvezels versnelt. Dit kan niet altijd op een MRI-scan zichtbaar gemaakt worden.

Huisarts raadplegen

Als je een steek in het hoofd voelt, hoef je niet per se naar een arts te gaan. Het stekende gevoel in het hoofd komt bij heel veel mensen slechts tijdelijk voor en verdwijnt al na enkele seconden of een paar uur. Indien nodig kan je de klachten bestrijden met vrij verkrijgbare pijnstillers. Als de stekende pijn in het hoofd echter gedurende een langere periode optreedt en gepaard gaat met echt hevige pijn, moet een arts worden geraadpleegd. In dit geval kan de pijnsensatie duiden op een andere ernstige ziekte die door een arts moet worden behandeld.

Als de klacht alleen in bepaalde situaties voorkomt, zoals stress of hoge spanning, dan kan je vaak volstaan met rust en voldoende ontspanning. Dan verdwijnt het meestal vanzelf. Het is niet ongebruikelijk dat een sterke en permanente prikkel duidt op een tumor. Bij vermoeden van een hersentumor moet altijd een arts worden geraadpleegd.

Huisarts of arts
Huisarts raadplegen bij stekende hoofdpijn / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com

Onderzoek en diagnose

Als je vaak last hebt van steken in het hoofd of stekende hoofdpijn, moet een arts worden geraadpleegd. De oorzaak is meestal onschadelijk, maar door de hevige pijn wordt de kwaliteit van leven ernstig beperkt. Om de hoofdpijn en vooral de stekende pijn te behandelen, is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Op basis van de symptomen kan de arts vaak een (voorlopige) diagnose stellen. Hij zal informeren naar de klachten die je ervaart en het verloop ervan. Daarnaast zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna volgt lichamelijk onderzoek. Beeldvormingsonderzoek is meestal niet nodig.

Complicaties

Omdat het steken in het hoofd door veel verschillende oorzaken kan optreden, kunnen er diverse complicaties optreden. Stekend in het hoofd kan het dagelijkse leven enorm beperken en van invloed zijn op je levenskwaliteit. Geconcentreerd werken of studeren is bij stekende hoofdpijn niet meer mogelijk. Het is niet ongebruikelijk dat stekende pijn in het hoofd kan leiden tot slaapgebrek, misselijkheid of duizeligheid. Op lange termijn kan het symptoom (als het aanhoudt) soms ook leiden tot depressie en andere psychische problemen omdat je niet meer van je leven kan genieten. In de meeste gevallen leidt stekende pijn in het hoofd niet tot verdere klachten, laat staat complicaties.

Behandeling van stekende hoofdpijn

De behandeling van steken in het hoofd of stekende hoofdpijn hangt af van de oorzaak. Bij zowel migraine als clusterhoofdpijn en vele andere primaire hoofdpijnstoornissen, kan de behandeling alleen symptomatisch zijn en gericht zijn op het verlichten van de symptomen. Migraine wordt behandeld met medicijnen en daarnaast is het vermijden van de triggers belangrijk. Ook clusterhoofdpijn wordt medicamenteus behandeld. De behandeling van secundaire hoofdpijn richt zich op op (het wegnemen van) de oorzaak en het bestrijden van de klachten.

Preventie

Er is geen algemene aanbeveling om steken in het hoofd te voorkomen. Bij migraine is echter aangetoond dat bètablokkers, calciumantagonisten of anti-epileptica effectieve medicijnen zijn om ernstige aanvallen te voorkomen. Ook kun je trachten om uitlokkende factoren van een migraineaanval te vermijden. Mogelijke triggers zijn:

  • Honger als gevolg van gemiste maaltijden, onvoldoende voeding en uitdroging.
  • Hormonale veranderingen bij vrouwen, bijvoorbeeld vlak voor of tijdens de menstruatie op het moment dat een vrouw een duidelijk daling van oestrogeen heeft. Maar ook zwangerschap of overgang zijn beruchte uitlokkers.
  • Bepaalde voedingsmiddelen, zoals alcohol (met name bier en wijn), oude kazen, chocolade, overmatig cafeïnegebruik en zoute voeding.
  • Stress op het werk of in de thuissituatie.
  • Zintuiglijke prikkels uit de omgeving, zoals felle lichten, de schittering van de zon of harde geluiden, maar ook (on)aangename geuren.
  • Veranderingen in het slaapwaakpatroon of onvoldoende (in)slapen kan dienen als een trigger van migraine.
  • Intensieve lichamelijke inspanning, zoals sport maar bijvoorbeeld ook seksuele activiteit.
  • Veranderingen in de omgeving, zoals plotse weers- of luchtdrukveranderingen.
  • Veranderende leefgewoonten, zoals ineens intensief gaan bewegen of het reizen van lange afstanden tussen tijdszones.
  • Psychische toestand, zoals hoogoplopende emoties of juist ontspanning na een gestreste periode.
  • Bepaalde geneesmiddelen kunnen migraine verergeren, vooral orale anticonceptie en vaatverwijdende medicatie zoals nitroglycerine.1Neurologie Centrum. Oorzaken van migraine. https://www.neurologiecentrum.nl/migraine-oorzaken (ingezien op 14-10-2022)

Bij secundaire hoofdpijn, die zich bijvoorbeeld manifesteert als steken in het hoofd, zijn er vanwege de diverse oorzaken van de bijbehorende onderliggende ziekten geen algemene preventieve aanbevelingen te doen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over stekende hoofdpijn, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.