Pijn aan middenrif: oorzaken van middenrifpijn

Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman

Pijn aan je middenrif ofwel middenrifpijn is een klacht die vaker voorkomt dan menigeen denkt. Het middenrif of diafragma is een dun, koepelvormig laagje spier die horizontaal langs de onderkant van de ribbenkas loopt. Deze ongeveer drie tot vijf millimeter dikke spierpeesplaat scheidt het borstgebied (thorax) van de buik en fungeert als de belangrijkste ademhalingsspier. In het midden van het diafragma loopt een peesaanzet. Het spierweefsel is van bijzonder belang bij het inademen, omdat de spiercontractie een onderdruk creëert waardoor de buikorganen dichter bij elkaar kunnen komen en zo ruimte ontstaat voor de ingeademde lucht. Zonder dat je je er bewust van bent, is het middenrif bij elke ademhaling actief. Het Middenrif is essentieel als ondersteuning van de longen, omdat het ervoor zorgt dat je van voldoende zuurstof kan worden voorzien. De oorzaken van pijn aan het middenrif of middenrifpijn variëren. De pijn kan wijzen op een ernstige verwonding, maar soms duidt het gewoon op spierpijn.

Locatie en functies van het middenrif

Wat is het middenrif?

Het middenrif of diafragma is een grote platte koepelvormige spier met een centraal peesblad die de scheiding vormt tussen borst- en buikholte. Het middenrif speelt een essentiële rol bij het ademhalingsproces. Let’s face it: zonder (goed functionerend) middenrif zou je geen adem kunnen halen.

Ademhaling

Het middenrif gebruik je bij de ademhaling, het ademhalingsproces. Deze koepelvormige spier bevindt zich net onder de longen en het hart. Het trekt continu samen terwijl je in en uit ademt. Het trekt samen en wordt vlakker als je inademt. Hierdoor ontstaat een vacuümeffect dat lucht in de longen trekt. Wanneer je uitademt, ontspant het middenrif zich en wordt de lucht uit de longen geperst.

Hieronder zie je duidelijk uitgebeeld hoe het middenrif betrokken is bij de ademhaling:

Andere functies

Het middenrif heeft ook enkele andere functies. Het middenrif verhoogt de buikdruk om het lichaam te helpen braaksel, urine en ontlasting kwijt te raken. Het legt ook druk op de slokdarm om zure oprispingen, ook wel zuurbranden of reflux genoemd, te voorkomen.

Middenrifzenuw

De nervus phrenicus of middenrifzenuw, die van de nek naar het middenrif loopt, regelt de beweging van het middenrif.

Pijn aan het middenrif

Middenrifpijn

De belangrijkste ademhalingsspier, het middenrif, is vooral actief bij het inademen. De uitademing is grotendeels passief, wat betekent dat de spieren niet belast worden. Naast de hulpfunctie voor de longen heeft het middenrif nog een andere taak. Het fungeert als een afscheiding tussen het spijsverteringskanaal en de borst, waardoor wordt voorkomen dat het bijtende maagzuur of de maaginhoud de borstkas binnendringt.

Een onjuiste belasting (overbelasting), infecties, trauma en blessures kunnen onder meer tot middenrifpijn leiden. Als je lange toespraken moet houden, lang moet zingen of langdurig moet lachen, kunnen de spieren overbelast raken en kan er tot op zekere hoogte spierpijn optreden. Hoewel dit een ongemakkelijke sensatie geeft, is het meestal niet erg pijnlijk. Dergelijke pijnlijke spieren zijn meestal onschadelijk en de klachten verdwijnen vaak weer snel. Meer heftige middenrifpijn duidt op meer ernstige verwondingen zoals een middenrifbreuk (hiatus hernia) of een ontsteking van het middenrif (een middenrifontsteking).

Uitwijkhouding

Door de pijn aan het middenrif kan er een verkeerde houding van het lichaam ontstaan. Ofschoon deze uitwijkhouding niet ideaal is, is het op dat moment wel de meest gunstige houding. Het kan echter weer andere (pijn)klachten veroorzaken.

Oorzaken van middenrifpijn

De volgende oorzaken van pijn aan het middenrif of middenrifpijn zijn mogelijk:

• pijnlijke spieren na een verkeerde belasting of overbelasting (middenrifspanning)
• ontsteking van het middenrif
• een middenrifbreuk (hiatus hernia)
• een middenrifverlamming
• middenrifkramp
• trauma of letsel
• zwangerschap

Middenrifspanning of overbelast middenrif

Spanning in het middenrif kan verschillende oorzaken hebben.

Overmatige inspanning

Het middenrif speelt een belangrijke rol bij de ademhaling. Bij het inademen trekt het middenrif als het ware de longzakken open mee naar beneden waardoor er zuurstof de longen in kan stromen. De ingeademde lucht adem je weer uit door de elastische terugslag van het middenrif. De koepel van het middenrif komt daarbij omhoog als een parachute die zich opbolt. Bij inademing trekt de middenrifspier samen en beweegt hij naar beneden. De uitademing vindt op zichzelf plaats tijdens de rustademhaling, maar wanneer je sport of je je anderszins lichamelijk inspant, moet het middenrif ook de uitademing ondersteunen.

Omdat het middenrif een grote spier is met een pezige plaat in het midden, kan er ook spanning ontstaan ​​in het gebied van het diafragma. Het middenrif wordt gespannen, vooral als je het overbelast. Dit kan het geval zijn bij overmatige sportactiviteit, als je veel hebt moeten in- en uitademen, waardoor het middenrif overbelast raakt.

Langdurig schreeuwen of zingen

Doch het middenrif speelt niet alleen een essentiele rol bij het ademen. Het middenrif is ook enorm belangrijk bij het spreken, maar vooral bij het schreeuwen of zingen. Het middenrif kan ook gespannen zijn na langdurig schreeuwen, bijvoorbeeld tijdens een sportwedstrijd, of langere tijd zingen, vooral bij ongeoefende zangers. Bovendien kunnen ongeoefende zangers ervoor zorgen dat het diafragma gespannen raakt door het verkeerd te belasten. Het volgen van zangles kan hierbij helpen.

Langdurig hoesten

Het hoesten ontstaat door een krachtig samentrekken van zowel de tussenribspieren als het middenrif én de buikspieren. Een chronische hoest als gevolg van roken (rokershoest) of een verkoudheid of griep, kan leiden tot overbelasting en pijn aan het middenrif. Hoesten zorgt namelijk voor een verhoogde druk op de spier.

Emotionele spanning

Een hoge spierspanning of verkrampt middenrif kan ook te maken hebben met negatieve emoties, aanhoudende stress of een emotionele blokkade. Het middenrif is ook de spier die verantwoordelijk is voor het uiten van emoties, dus het is logisch dat je emoties van invloed zijn op het functioneren ervan. Huilen is het uiten van pijn/emotionele spanning. Als je niet huilt en krampachtig je adem inhoudt, kan het middenrif deze spanning vasthouden en verkrampen. Een gespannen middenrif kan als pijnlijk worden ervaren.

Middenrifontsteking

Naast de genoemde spierpijn of middenrifspanning zijn er nog andere oorzaken van middenrifpijn of diafragmatische pijn. Ontsteking van het middenrif is een relatief zeldzaam verschijnsel, maar kan optreden als gevolg van aanhoudende bovenste luchtweginfecties, vaak in combinatie met een aanhoudende hoest. Als het hoesten afneemt, zou de middenrifpijn ook moeten verdwijnen. Doch door de sterke hoest kunnen kleine scheurtjes in het spierweefsel zijn ontstaan en een ontstekingsreactie hebben veroorzaakt. Het is vaak een kwestie van overbelasting. Als de pijn echter onafhankelijk van de hoest optreedt, moeten ernstige oorzaken worden overwogen. Naast infecties kan chronische stress ook ook middenrifontsteking bevorderen. Ontsteking kan ook optreden wanneer de maag gedeeltelijk in de borstholte ligt als gevolg van een middenrifbreuk, waardoor maagzuur rond het middenrif kan lekken. Bij middenrifontsteking kan de pijn latent aanwezig zijn, terwijl ademhalingsmoeilijkheden en zelfs kortademigheid meer manifest zijn. Andere symptomen zijn:

• koorts
• pijn in het lichaam
• druk op de onderste ribben bij lachen, praten of hoesten
• hoesten
• algehele malaise

Middenrifbreuk (hiatus hernia)

Een middenrifbreuk staat in medische termen bekend als hiatus hernia. Omdat het diafragma eigenlijk een spier is en geen bot, is de term hiatus hernia slechts gedeeltelijk van toepassing. Het middenrif is geen doorlopende plaat, maar heeft openingen, vooral voor de slokdarm, die de mond met de maag verbindt. Door een opening in het middenrif kunnen delen van de maag in de borstholte komen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee vormen, de sliding hernia (glijdende breuk) en de para-oesofageale hernia. De eerste komt in meer dan 90 procent van de gevallen voor en is meestal symptoomvrij. Hierbij verschuift de maagingang naar de borstholte. De sliding hernia wordt voornamelijk waargenomen bij ouderen en veroorzaakt alleen symptomen die van invloed zijn op het sluitmechanisme tussen de slokdarm en maag, zoals brandend maagzuur (zure reflux).

Bij een para-oesofageale hernia, waarbij de maag zich naast (para) de slokdarm (oesofagus) in de borstkas drukt, wat kan leiden tot levensbedreigende complicaties. Zelfs als een para-oesofageale hernia aanvankelijk asymptomatisch is, is een operatie nog steeds noodzakelijk. Er zijn ook gemengde vormen tussen de twee vormen. Soms kan een middenrifbreuk ook aanvoelen alsof het middenrif bekneld is. Dit ongemak duidt echter ook op de verwijding van de opening waardoor de slokdarm passeert.

Middenrifverlamming

Een verlamming van het middenrif of diafragma komt vaak aan één kant voor, maar een enkele keer kan het ook voorkomen aan beide kanten. In de meeste gevallen als gevolg van idiopathische (= zonder bekende oorzaak) verlamming van de middenrifzenuw. De middenrifspier wordt gevoed door een middenrifzenuw, elk rechts en links, die ontstaat uit het ruggenmerg ter hoogte van de 3e tot 5e halswervel. Van daaruit loopt het eerst langs een nekspier, gaat dan de borstkas binnen via de bovenste thoracale opening en gaat hier verder langs het pericardium (het hartzakje) naar het middenrif.

In zeldzame gevallen kan de zenuw beschadigd raken als gevolg van een verwonding (trauma), ontsteking of een tumor, waardoor de zenuwgeleiding en dus de functie van de middenrif wordt aangetast. Door het lange verloop van de zenuw en doordat het langs de wervelkolom, lymfeklieren, hoofdslagader, thymus, hartzakje en longen loopt, zijn er veel mogelijke oorzaken van beschadiging van de middenrifzenuw. Meestal is de schade echter gebaseerd op een zenuwbeschadiging tijdens een operatie aan het hart of de thymus (zwezerik), of een idiopathische oorzaak. Aangenomen wordt dat in het laatste geval een virale infectie vaak de boosdoener is en schade aan de middenrifzenuw heeft veroorzaakt. Schade aan de middenrifspier daarentegen is zelden de oorzaak van eenzijdige middenrifverlamming.

Als de middenrifspier (door verlamming) uitvalt, trekt de peesplaat niet meer goed naar beneden, waardoor je last krijgt van benauwdheid en kortademigheid, vooral wanneer je plat ligt of voorover bukt. De capaciteit bij inademen is door de verlamming beperkt, waardoor er ook problemen ontstaan tijdens inspanning en slapen.

Diafragmatische kramp of middenrifkramp

Een diafragmatische spasme of middenrifkramp is een plotselinge samentrekking van het middenrif, die kan worden uitgedrukt door de hik en hevige pijn in de bovenbuik. Mogelijke oorzaken zijn onder meer een middenrifbreuk of zenuwirritatie.

Trauma of letsel

Stomp trauma, dat wil zeggen een ongeval waarbij er inwerkend geweld van buitenaf heeft plaatsgevonden, zonder dat deze de buikwand heeft gepenetreerd, of een chirurgische ingreep kunnen het middenrif beschadigen. De daaruit voortvloieiende pijn kan met tussenpozen komen of constant aanwezig zijn. Een ongeval kan ook een middenrifbreuk veroorzaken (zie boven).

Mogelijke symptomen van letsel aan het middenrif zijn onder meer:

• buikpijn
• ademhalingsproblemen
• pijn op de borst of schouder
• hoesten
• hartkloppingen
• misselijkheid
• braken

Zwangerschap

Naarmate een zwangerschap vordert, zet de baarmoeder zich uit en duwt deze het middenrif omhoog. Dit zorgt ervoor dat de longen minder ruimte hebben en maakt het ademen moeilijker. Het kan ook lichte pijn of ongemak en kortademigheid veroorzaken. Deze symptomen zijn geen reden tot bezorgdheid en verdwijnen na de bevalling. Het is echter belangrijk om een ​​arts te raadplegen als de volgende symptomen optreden:

• intense of constante pijn
• een aanhoudende hoest
• ernstige ademhalingsmoeilijkheden

Onderzoek en diagnose

Om een ​​diagnose te kunnen stellen vindt allereerst een gesprek plaats met de arts over je klachten, waarbij de arts tevens je medische geschiedenis in ogenschouw neemt. daarna volgt lichamelijk onderzoek. De longen worden gecontroleerd en de borst- en buikregio wordt gepalpeerd. Bij vermoedne van een middenrifontsteking, wordt beeldvormend onderzoek ingezet. Een röntgenfoto kan het vermoeden bevestigen. Uiteindelijk geeft een bloedtest informatie over of er sprake is van een ontsteking. Vooral het aantal leukocyten laat een verhoogde waarde zien.

Als een middenrifbreuk wordt vermoed, kunnen ook röntgenfoto’s worden gemaakt. vaak gaat het om een zogenamade ‘slikfoto’. Met dit onderzoek wordt na drinken van waterig contrast een röntgenfoto gemaakt om te kijken of er een middenrifbreuk bestaat en groot deze is. Een andere diagnostische procedure is endoscopie. De arts kijkt naar de maagingang met behulp van een flexibele buis met aan het uiteinde een kleine camera.

Behandeling van pijn aan middenrif

Bij een middenrifontsteking kan de arts pijnstillers en hoestonderdrukkers voorschrijven. Een middnerifbreuk wordt meestal in eerste instantie met medicatie behandeld. Net als bij refluxziekte (zuurbranden) kunnen protonpompremmers worden voorgeschreven. Deze middelen remmen de aanmaak van maagzuur. Antacida, die maagzuur neutraliseren, kunnen ook worden gebruikt om symptomen zoals brandend maagzuur tegen te gaan. Als de medicatie niet werkt, moet een operatie worden overwogen in het geval om de maagmond (cardia) terug in de buik te duwen.

Preventie

Om een ​​verkeerde belasting van het middenrif te voorkomen, moeten hoestonderdrukkende middelen worden gebruikt bij een aanhoudende prikkelhoest. Roken of meeroken irriteert de luchtwegen. Door te stoppen met (mee)roken kun je prikkelhoest tegengaan. Voorkom te zware lichamelijk inspanning of te intensieve sportsessies. Zorg ervoor dat je je stem goed gebruikt, door niet goede zangtechnieken te gebruiken en niet te lang te schreeuwen.

Er zijn geen algemene preventieve maatregelen voor een middenrifbreuk, maar als je deze aandoening hebt, zijn er enkele maatregelen die je kunt kunnen om de symptomen te verlichten:

• gewichtsverlies bij overgewicht
• eet verdeeld over de hele dag kleine maaltijden in plaats van drie grote maaltijden
• eet de uren voordat je naar bed gaat niets meer, uitgezonderd wat fruit
• vermijd koffie, alcohol, roken en snoep
• slaap met je hoofd omhoog; til met een kussen je hoofd íetsje hoger dan je lijf

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pijn aan het middenrif, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.