Petechiën: oorzaken van puntbloedingen

Last Updated on 11 februari 2024 by M.G. Sulman

Petechiën (purpura of puntbloedingen) kun je herkennen door de kenmerkende kleine rode vlekken ter grootte van een speldenknop (0,5-1 mm) op de huid of het slijmvlies. Iedereen kan deze kleine puntjes in de huid die niet verdwijnen als je erop drukt, krijgen: mannen, vrouwen en kinderen. Petechiën komen vooral voor op de benen, enkels, rug, schouders en het gezicht. Ze worden veroorzaakt door bloeding uit kleine bloedvaten, de zogenaamde haarvaten. Als er petechiën aanwezig zijn, verschijnen ze meestal niet afzonderlijk, maar in een kleine of grote groep rode stipjes. Er zijn verschillende oorzaken voor de ontwikkeling van puntbloedinkjes. Afhankelijk van de oorzaak kunnen ze zich op verschillende plaatsen bevinden. Puntbloedingen zijn geen onafhankelijke ziekte, maar een symptoom dat kan optreden bij verschillende ziekten. Het is typerend voor petechiën dat ze niet verdwijnen of vervagen, zelfs niet als je er op drukt. De behandeling van puntbloedingen hangt af van de onderliggende ziekte. Het vinden van een diagnose is niet altijd gemakkelijk voor een arts.

Wat zijn petechiën?

Puntvormige bloedingen in de huid of slijmvliezen staan ​​bekend als petechiën of puntbloedingen. Het is een capillaire bloeding, oftewel een bloeding van de haarvaten. Dus een bloeding van de fijnste bloedvaten. De capillairen (vas capillare) zijn de kleinste bloedvaten van het lichaam.

Petechiën behoren tot de pathologische huidveranderingen. De roodheid puntjes of stipjes op de huid blijven bestaan, zelfs als er druk op wordt uitgeoefend. In wezen is de oorzaak een bloedingsstoornis of bloedstollingsstoornis die leidt tot het verschijnen van de kleine bloedvlekjes.

Meestal is de oorzaak van petechiën een aandoening of een afname van bloedplaatjes. Schade aan de huid kan ook leiden tot petechiën. Petechiën zijn echter geen op zichzelf staande ziekte, maar het is een symptoom van een onderliggende ziekte. Voor de behandeling is het daarom van kardinaal belang om de onderliggende oorzaak te achterhalen en te behandelen.

Definitie of betekenis

Petechiën  kleine, rode, vlakke puntbloedingen op de huid. Het zijn huidbloedinkjes vanuit een haarvat (= capillair bloedvat) die  kleiner zijn dan ecchymosen (0,5-1 mm 1 tot max. 3 mm).  Een ecchymose is een kleinvlekkige bloeding in de huid of in een slijmvlies. Kenmerkend is dat je ze niet kunt wegdrukken.

Symptomen van petechiën

Verschijnselen

In het begin verschijnen petechiën in de vorm van kleine roodachtige stippen op de huid. Ze worden later bruin. Puntbloedingen veroorzaken geen pijn. Ze verschijnen vaak op de armen en benen of in het gebied van de billen en buik. Petechiën kunnen ook op de slijmvliezen voorkomen, bijvoorbeeld op het gehemelte of de binnenkant van de oogleden.

Voorkeursplekken

Petechiën komen het meest voor op het gezicht, mondslijmvlies, armen, benen en enkels. Ze kunnen zich ook op de armen of romp ontwikkelen. Puntbloedingen in de mond, zoals op de tong of de binnenkant van je lippen, komen ook voor. Inwendige organen of zelfs het hele lichaam worden zelden aangetast.

Zelftest

Sommige mensen verwarren petechiën aanvankelijk met huiduitslag. Je kan met behulp van een glas eenvoudig zelf testen of het huiduitslag of petechiën betreft. Als je met een glas op de aangetaste huid drukt en de stippen blijven zichtbaar, dan is het zeer waarschijnlijk dat het petechiën zijn. Als ze weggaan, betreft het meestal huiduitslag.

Veelvoorkomende oorzaken van puntbloedingen

In vogelvlucht

Puntbloedingen kunnen het gevolg zijn van kleine mechanische vasculaire verwondingen, bijvoorbeeld door het dragen van een zware tas, wanneer de draagriemen in de huid snijden en lokale druk uitoefenen. Een slecht passende en te strak zittende bh-band kan ook bloedingen veroorzaken. Kortstondig verhoogde druk in de bloedvaten kan leiden tot petechiën, bijvoorbeeld als gevolg van flink hoesten, veelvuldig braken of na de bevalling van je kindje. In de forensische geneeskunde dienen petechiën in het ooggebied als een aanwijzing voor verwurging.

Te weinig bloedplaatjes (trombocytopenie)

Petechiën komen voornamelijk voor tijdens bloedstollingsstoornissen. Als er te weinig bloedplaatjes (trombocyten) in het bloed zitten, kan dit leiden tot een bloeding die lijkt op een vlooienbeet omdat de bloedvaten niet meer voldoende zijn afgesloten. Kleine sijpelende bloedingen in het omringende weefsel zijn dan mogelijk zonder dat er sprake is van letsel. De neiging tot bloeden is groter. Hematomen (blauwe plekken) komen vaak voor na minimale stoten en verwondingen. Neus- en tandvleesbloeding zijn ook een veel voorkomend symptoom van trombocytopenie. Bij vrouwen kunnen aanhoudende menstruatiebloedingen optreden. Dit kan worden veroorzaakt door ziekten van het beenmerg.

Trombocytopenie kan worden veroorzaakt door meerdere onderliggende aandoeningen, zoals onder meer de volgende:

Leukemie

Leukemie is een vorm van kanker waarbij het beenmerg teveel witte bloedcellen (leukocyten) worden gevormd, maar te weinig bloedplaatjes en rode bloedcellen (erytrocyten).

Maligne lymfoom

Een maligne lymfoom (of kwaadaardig lymfoom, lymfeklierkanker) duidt op kanker van het lymfestelsel zoals de ziekte van Hodgkin of Hodgkin lymfoom. Dit kan ook trombocytopenie veroorzaken.

Multipel myeloom (plasmacytoom)

Dit type kanker tast het beenmerg aan en als gevolg daarvan kan de productie van bloedplaatjes afnemen.

Chemotherapie en bestraling

Als onderdeel van kankertherapie worden niet alleen de kankercellen maar ook de bloedvormende stamcellen gedood, zodat het lichaam geen bloedcellen meer aanmaakt.

Immuun trombocytopenie

Immuun trombocytopenie (ITP) is een bloedstollingsziekte en een auto-immuunziekte.  Trombocyten hebben een kortere levensduur omdat het lichaam er antilichamen tegen vormt.

Medicijnen

Medicijnen kunnen ook petechiën veroorzaken:

• niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s) zoals acetylsalicylzuur
• antibiotica (sulfonamide, penicilline, nitrofuranen)
• warfarine en heparine
• anti-epileptica
• antidepressiva

COVID-19-vaccin Vaxzevria (AstraZeneca)

Een combinatie van trombose en trombocytopenie (TTS), in sommige gevallen met bloedingen, is zeer zelden gemeld in de eerste 3 weken na vaccinatie, vooral bij vrouwen van 60 jaar en ouder.¹Farmaceutisch Kompas. COVID-19 vectorvaccin (Vaxzevria). https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/c/covid_19_vectorvaccin__vaxzevria_ (ingezien op 16-6-2021) Schakel onmiddellijk medische hulp in bij klachten zoals kortademigheid, zwelling van de benen, aanhoudende buikpijn, ernstige hoofdpijn, wazig zien, verwardheid, convulsies of, na een paar dagen, het krijgen van blauwe plekken en petechiën op de huid buiten de plaats van vaccinatie. Een relatie met het vaccin is in deze gevallen waarschijnlijk.

Verwondingen en ontsteking van de bloedvaten

Bij ontsteking van de bloedvaten (vasculitis), vooral van de fijne bloedvaten, kunnen petechiën optreden. Vasculitiden zijn in de regel auto-immuunziekten waarbij de bloedvaten worden aangevallen door het immuunsysteem.

IgA Vasculitis (IgAV), tot voor kort aangeduid als Henoch-Schönlein Purpura,  is een vorm van vasculitis die vooral bij (jonge) kinderen voorkomt. Het treedt meestal op na een infectie. Antilichamen worden afgezet op de vaatwanden en veroorzaken een immuunreactie die de bloedvaten aanvalt. Het resultaat zijn petechiën.

Aan leeftijd gerelateerde tekenen van slijtage en verworven vaatschade, bijvoorbeeld door diabetes mellitus, kunnen ook petechiën veroorzaken.

Infectieziekten

Sommige infectieziekten kunnen ook petechiën veroorzaken. Ze zijn een veel voorkomend symptoom van tropische ziekten. Als petechiën optreden na een verblijf in het buitenland, is voorzichtigheid geboden en moet de behandelende arts worden geïnformeerd over waar je geweest bent teneinde een ​​betrouwbare diagnose te kunnen stellen. Het gaat hier onder meer om de volgende infectieziekten:

• dengue hemorragische koorts, gekenmerkt door hoge koorts, hoesten, hoofdpijn, buikpijn, bloedingen (conjunctiva, tandvlees, tractus digestivus, purpura, hematomen), oedeem, en een vergrote lever
• meningokokkenmeningitis, met verschijnselen als hoge koorts, verwardheid, hoofdpijn, nekstijfheid en braken (meningitis of hersenvliesontsteking behoort tot de infectieziekten en is een ontsteking van de hersenvliezen en meningokok is een bacterie die dit kan veroorzaken)
• roodvonk, een kinderziekte met koorts, keelpijn en een rode, ruwe huiduitslag
• ziekte van Pfeiffer of klierkoorts, wat onder meer gepaard kan gaan met puntbloedingen
• cytomegalie (CMV), een milde besmettelijke ziekte
• knokkelkoorts, een ziekte die je kunt krijgen door het denguevirus
• tonsillitis (streptokokkeninfectie), een ontsteking van de keelamandelen (tonsillen)
• hiv
• malaria
• ebola

Petechiën door warmte?

Petechiën worden niet direct veroorzaakt door warmte. Deze kleine puntjes in de huid die niet verdwijnen als je erop drukt, ontstaan als kleine bloedvaatjes in de huid breken als gevolg van onderliggende oorzaken, zoals bloedstollingsproblemen, infecties of medicijngebruik. Intense hitte kan huidirritaties veroorzaken, dich dit leidt niet direct tot het ontstaan van petechiën.

Warmte, hoge temperaturen en vochtigheid kunnen de zweetklieren blokkeren, wat leidt tot kleine rode bultjes die bekend staan als hitte-uitslag (warmtebultjes).

Kachelbenen kunnen ontstaan door overmatige blootstelling aan warmte, waarbij langdurige nabijheid tot warmtebronnen zoals kachels of een laptop op je schoot of andere verwarmde objecten de huid irriteren en roodheid veroorzaken.

Ziekteverloop

Gaan petechiën vanzelf weg? Hoe lang petechiën aanhouden en hoe de ziekte vordert, hangt af van de onderliggende oorzaak. Puntbloedingen gaan vaak binnen een paar dagen of weken vanzelf weer weg. Als ze aanhouden of als je andere symptomen ervaart, moet je een arts raadplegen om er zeker van te zijn dat er geen ernstige ziekte in het spel is. In het geval van een oorzakelijke ziekte zoals leukemie of vasculitis, gaan de petechiën niet vanzelf weg.

Wie wordt het meest getroffen door puntbloedingen?

Vooral kinderen en ouderen worden vaak getroffen door petechiën. Het is echter geen ziekte, maar een symptoom. Mensen met hoge bloeddruk hebben bijvoorbeeld meer kans op petechiën dan mensen met een normale bloeddruk, omdat de verhoogde druk op de bloedvaten deze veroorzaakt.

Een aantal andere mogelijke risicofactoren zijn:

• Bloedstollingsstoornissen.
• Medicatie, zoals bloedverdunners.
• Infectieziekten, zoals meningitis en sepsis.
• Trauma of letsel.
• Ouderdom.
• Onderliggende medische aandoeningen, zoals leverziekte en auto-immuunziekten.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Om de diagnose te stellen, moet de arts het getroffen deel van de huid of slijmvliezen zorgvuldig onderzoeken. De arts kan vaak de eerste conclusies over de oorzaak van de bloedingen trekken uit de locatie, de omvang en het uiterlijk ervan. In een vraaggesprek zal de informeren naar andere klachten, je medicijngebruik en recente fysieke belasting.

Verder onderzoek

Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak worden urine- en bloedonderzoeken, een keeluitstrijkje en een röntgenonderzoek van de borstkas gebruikt voor verdere diagnose. De reden voor dit nader onderzoek is dat de oorzaak van petechiën niet altijd ongevaarlijk is. Een gevaarlijke oorzaak moet dan worden uitgesloten. Alleen door deze onderzoeken kan de arts de oorzaak van de petechiën vaststellen. In sommige gevallen kan de arts de oorzaak echter niet vaststellen. In dergelijke gevallen is het nodig om de ontwikkeling van de petechiën af te wachten. Puntbloedingen gaan na een tijdje vaak vanzelf weg.

Behandeling van petechiën

De meeste petechiën zijn onschadelijk en daarbij is behandeling niet vereist. De behandleing is primair gericht op het wegnemen van de onderliggende oorzaak. Als een medicijn de uitlokker is voor de petechiën, zullen de vlekken op de huid verdwijnen zodra je stopt met gebruik van het medicijn. Bij een bacteriële of virale infectie verdwijnen de stipjes zodra de infectie succesvol is bestreden. Als de oorzaak fysieke inspanning of huidletsel is, zal de situatie verbeteren zodra de huid geneest.

Als petechiën voornamelijk na inspanning optreden, dan kan dit wijzen op een tekort aan vitamine K. In dergelijke gevallen kan het innemen van vitamine K het optreden van petechiën verminderen. Het aanbrengen van heparinezalf ook helpen bij het oplossen van de bloedvlekken onder de huid. Heparinezalf behoort tot de farmacologische groep van direct werkende anticoagulantia, dat wil zeggen dat dit geneesmiddel bloedstolling voorkomt.

Gevolgen en complicaties

Als de petechiën niet door een ernstige ziekte worden veroorzaakt, hebben ze geen invloed op je gezondheid. Veel mensen ervaren petechiën echter als cosmetisch storend.

Puntbloedingen zijn vaak onschadelijk. Maar het kan ook wijzen op een ernstige onderliggende ziekte. De oorsprong ervan moet daarom altijd door een arts worden opgehelderd om een ​​mogelijke ziekte zo snel mogelijk te kunnen behandelen en daarmee complicaties te voorkomen.

Ervaringsverhaal (video)

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het verschijnsel puntbloedingen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.