Last Updated on 15 maart 2023 by M.G. Sulman
Kruisbessen zijn lekker en gezond! De kruisbes is een in het wild voorkomende maar ook een voor de vruchten geteelde stekelige struik. In de zomermaanden juni tot eind augustus kunnen we genieten van de zoetzure vruchten. De kruisbes bevat relatief veel vitamine C en dat versterkt je immuunsysteem. Het bevat ook veel voedingsvezels en deze geven een verzadigend gevoel. Bovendien stimuleert het de stoelgang en verlaagt het je cholesterolgehalte. De kruisbes wordt ook gebruikt voor je haar, nagels, botten en tanden: met een extra shot B-vitamines, kalium, ijzer, fosfor en magnesium zorg je van binnenuit voor jezelf. Het sporenelement silicium zou spataderen moeten voorkomen en zit ook rijkelijk in de bes. Net als foliumzuur, waar aanstaande moeders baat bij hebben tijdens de zwangerschap. Ben je op dieet? Geweldig! Kruisbessen bevatten nauwelijks calorieën, nauwelijks koolhydraten en een vetgehalte dat bijna nul is. Anno 2023 worden er in Nederland jammer genoeg nog maar weinig kruisbessen geteeld.
Oorsprong en interessante feiten over de kruisbes
Herkomst
De kruisbes komt al sinds de 14e eeuw in Europa voor. Oorspronkelijk komen kruisbessen waarschijnlijk uit Azië. De bessen groeien alleen of in paren aan struiken. Afhankelijk van de variëteit zijn de vruchten rood, groen, geel of wit met een stevige schil bedekt met donshaar, zoals duidelijk op de foto is te zien.
Smaak
Het vruchtvlees is erg zacht en sappig en bevat kleine eetbare pitjes. Kruisbessen zijn veel minder populair dan frambozen en aardbeien en dat is jammer, want kruisbessen zijn lekker en gezond. Kruisbessen hebben een knapperige zoete tot zachtzure smaak. De smaak hangt helemaal af van de soort; volledig rijpe, rode vruchten smaken zoeter dan lichte soorten.
Plukken of kopen
Wees voorzichtig bij het plukken: de struiken hebben gestekelde takken. Daarom staat de kruisbes ook wel bekend als ‘stekelbes’. Kruisbessen zijn zelden verkrijgbaar in supermarkten, maar soms zie je ze bij fruitstalletjes langs de weg. Ze worden lokaal geteeld en in juli en augustus kun je ze eten.
Kruisbessen zijn gezond en lekker
Vitaminen
100 gram kruisbessen leveren 40 mg vitamine C. Dat is de helft van je dagelijkse behoefte. De Gezondheidsraad adviseert 75 mg vitamine C per dag. De bessen bevatten ook verschillende B-vitamines. Onder andere vitamine B11, beter bekend als foliumzuur, wat vooral belangrijk is tijdens de zwangerschap.
Als je kruisbessen eet, krijg je ook aanzienlijke hoeveelheden bètacaroteen en vitamine E binnen. Bètacaroteen wordt in het lichaam omgezet in vitamine A. In kruisbessen zit ook vitamine K. Deze vitamine is belangrijk voor gezonde botten en bloedstolling.
Mineralen
Als het om mineralen gaat, scoort de vrucht met kalium, magnesium, fosfor en ijzer. Deze mineralen versterken je tanden, haar en nagels. De wonderbes bevat ook silicium, een mineraal dat onderdeel is van botten, tanden, bindweefsel, bloedvaten, huid, haar en nagels.
Het hoge kaliumgehalte zorgt er ook voor dat kruisbessen een diuretisch of vochtafdrijvend effect hebben. Kalium is ook belangrijk voor het reguleren van de bloeddruk. Je spieren, inclusief de hartspier, hebben magnesium nodig.
Vele voordelen
Kruisbessen stimuleren de spijsvertering door hun hoge vezelgehalte. Tegelijkertijd verlagen ze het cholesterolgehalte.
De stekelbessen zijn ook ontstekingsremmend. Daarom hebben ze een verzachtende werking bij ontstekingsziekten zoals reuma of jicht.
Nog een voordeel: 100 gram fruit bevat slechts 44 kilocalorieën en is dus goed voor de lijn.
Kruisbessen zijn geneeskrachtig
De gezondheidswebsite Healthline komt met een aantal geneeskrachtige werkingen van de kruisbes.1Healthline. 8 Impressive Health Benefits of Gooseberries. healthline.com/nutrition/gooseberries (ingezien op 7-11-2022)
- Kruisbessen bevatten weinig calorieën en veel vezels, wat je beschermt tegen obesitas, hartaandoeningen, diabetes type 2 en sommige soorten kanker.
- Het is goed voor diabetes type 2-patiënten omdat de productie van het hormoon insuline wordt gestimuleerd.
- Kruisbessen zijn rijk aan antioxidanten, zoals fytonutriënten, en vitamine E en C, die je hersenen beschermen en veroudering, diabetes type 2, kanker en hartaandoeningen te bestrijden.
- Kruisbessen bevatten antioxidanten, polyfenolen en kalium, die ervoor zorgen dat je hart goed blijft werken en het risico op hartaandoeningen kan verminderen.
- Kruisbessen zijn rijk aan citroenzuur, fenolen en antioxidanten, die verband houden met een verminderd risico op leeftijdsgebonden hersenziekten, zoals de ziekte van Alzheimer en beroerte.
- Al van oudsher wordt de kruisbes gebruikt om koorts tegen te gaan.
Stekelbes rijp plukken
Pluk kruisbessen alleen als ze rijp zijn, bij voorkeur uit eigen tuin. Omdat de vruchten snel bederven, worden ze meestal onrijp geplukt voor de handel.
Het eten van onrijp fruit kan maagpijn veroorzaken. Dit geldt vooral als je een gevoelige maag hebt. Daarnaast bevatten onrijpe kruisbessen glycoxylzuur. Dit zuur bevordert de vorming van nierstenen.
Rijpe kruisbessen herken je aan hun geelgroene schil. Onrijpe vruchten zijn ook harder en smaken behoorlijk zuur. Erg rijpe bessen zijn zoeter, soms zelfs wat melig. Bessen die net rijp zijn, zijn friszoet met een zuur vleugje en knapperig vers.
Bessen oogsten met een snoeischaar
Kruisbessen, zwarte bessen en (hun kruising) Jostabessen, dragen op jong hout. Bij wat oudere struiken kan je soms vol dragende takken wegsnoeien om ruimte te maken voor nieuwe jonge scheuten. Bij kruisbessen maakt dit het plukken ook nog eens veel aangenamer. Taco IJzerman teelt ruim 20 jaar groenten, kruiden bloemen en (klein-)fruit en adviseert professionele tuinbouwbedrijven en particuliere projecten.
Tips voor het bewaren van de kruisbes
De bessen zijn ongeveer een week houdbaar in de koelkast. Maar het hangt af van de mate van rijpheid. Zeer rijpe en zachte vruchten zijn slechts 1-2 dagen houdbaar, hardere vruchten langer. Bewaar ze niet op elkaar maar naast elkaar, net zoals bij andere vruchten, om drukpunten te vermijden. Over het algemeen geldt: hoe verser hoe beter. En dan snel opeten!
Kruisbes in de keuken
In vogelvlucht
De bessen zijn populair op taarten, als compotes, jam of in zoetzure chutneys. Maar ze worden ook verwerkt in desserts of in een groene salade. Een kruisbessentaart is natuurlijk ook mogelijk. Ze zijn ook rauw een genot. Als je een gevoelige maag hebt, eet de vruchten dan gestoomd of gepureerd in plaats van rauw vanwege de schil.
Recept voor een kruisbessentaart
Op zoek naar een lekker recept voor kruisbessentaart? Maak dan dit makkelijk beproefd recept dat altijd lukt en zeer eenvoudig is te bereiden:
Ingrediënten:
- 200 gram bloem
- 100 gram boter
- 50 gram suiker
- 1 ei
- 500 gram kruisbessen
- 2 eetlepels paneermeel
Bereidingswijze:
- Verwarmen de oven voor op 180 graden Celsius.
De bloem, boter en suiker in een kom doen en mengen. Dan goed kneden tot een deegbal. - Voeg vervolgens het ei toe. Kneden tot het deeg lekker soepel is.
- Het uitrollen van een deeg doe je altijd op een licht bebloemd werkblad, zodat het deeg er niet aan vast kan plakken.
- Daarna hiermee een ingevette taartvorm bekleden.
- Prik met een vork gaatjes in de bodem en bestrooi deze met paneermeel.
- Was de kruisbessen en verwijder eventuele steeltjes. Verdeel de kruisbessen over de bodem van de taart.
- Bestrooi de kruisbessen met suiker.
- Bak tot slot de taart in de oven gedurende 45-50 minuten totdat deze goudbruin is.
Serveer de taart warm of koud, wat je wilt! Doe er eventueel een bolletje vanille-ijs bij. Eet smakelijk!
Kruisbessen oftewel kroezels zijn heerlijke vruchten voor diverse gerechten
Kruisbes als medicinale plant
Naast de rijpe vruchten worden ook de bladeren en wortels gebruikt voor medicinale toepassingen.
In de kruidengeneeskunde kan de kruisbes zowel inwendig als uitwendig worden toegepast. Het groen van de kruisbessenstruiken helpt tegen aften en ontstekingen in de mond. De zuren stimuleren de aanmaak van spijsverteringsenzymen en stimuleren daardoor de eetlust en helpen de spijsvertering.
De bessen hebben een laxerende, bloedzuiverende, diuretische, samentrekkende werking en voeden dankzij hun mineralen het lichaam van binnenuit.
Resumé
Kruisbessen zijn voedzame, caloriearme vruchten die rijk zijn aan vitamines, mineralen en antioxidanten.
Kruisbessen worden geassocieerd met aanzienlijke gezondheidsvoordelen. Deze voordelen bestaan uit een lagere bloedsuikerspiegel, cholesterol- en bloeddrukwaarden, evenals een verminderd risico op kanker, diabetes, hartaandoeningen en leeftijdsgerelateerde hersenziekten zoals de ziekte van Alzheimer.
Kruisbessen zijn een heerlijke, gezonde vrucht om in je dieet op te nemen als tussendoortje of smaakvolle toevoeging aan maaltijden.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over kruisbessen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
