Kan God slecht zijn?

Last Updated on 2 april 2023 by M.G. Sulman

Een apologeet van ‘Speak Life’1Speak Life. Could God Be Evil? A Response to Cosmic Skeptic. https://youtu.be/xLnsY5io964 (ingezien op 21-2-2021) komt op YouTube met een respons van bijna 1 uur op de (uitwerking van de) vraag van Alex J. O’Connor van ‘Cosmic Skeptic’: ‘Could God be evil’?2Cosmic Skeptic. Could God Be Evil? https://youtu.be/xLnsY5io964 (ingezien op 21-2-2021) In het Nederlands: ‘Kan God slecht zijn?’ Het is een intrigerende vraag die de scepticus opwerpt en ik zal deze beantwoorden vanuit Bijbels perspectief. Maar eerst ga ik in op het wereldbeeld van de scepticus, want die heeft ook wat uit te leggen.

De schepping van Adam door God (Michelangelo)
De schepping van Adam is een onderdeel van het fresco op het gewelf van de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad geschilderd door Michelangelo rond 1511

Twee wedervragen

‘Volgens welke maatstaf?’

Ik zou het gesprek met de scepticus beginnen met een wedervraag om te laten zien dat hij wat betreft goed en kwaad geen grond heeft om op te staan (tenzij hij leentjebuur speelt bij het christelijke wereldbeeld). Alex J. O’Connor komt in zijn video met een aantal voorbeelden om het kwade te illustreren. Ik zou hem daarom allereerst de eenvoudige vraag stellen: ‘By what standard?’ (Indachtig het gelijknamige boek van R.J. Rushdoony, maar dat terzijde.) Met andere woorden: ‘How does your worldview account for morality?’ In het Nederlands: ‘Volgens welke maatstaf?’ en: ‘Hoe rechtvaardig je vanuit jouw wereldbeeld moraliteit?’

‘Nou en?’

En als er een antwoord komt, zou ik de vervolgvraag stellen: ‘So what’? (‘Nou en’?) Atheïstisch materialisten, zoals Cosmic Skeptic (als ik mij niet vergis), hebben geen objectieve morele basis. Er is vanuit hun wereldbeeld bezien geen objectieve, ultieme morele code. Alle moraal is relatief. Vandaar de vervolgvraag: ‘So what’? Alles wat deze Cosmic Skeptic te berde zal brengen zal – indien hij consequent redeneert vanuit zijn wereldbeeld – subjectief, hooguit intersubjectief zijn, en derhalve relatief en arbitrair. Alle morele oordelen zijn dan slechts een persoonlijke voorkeur of een kwestie van smaak en over smaak valt niet te twisten.

De atheïstische materialist kan dan bepaald gedrag als ‘evil’ bestempelen en moreel verwerpelijk vinden, maar dat is dan niet meer dan zijn persoonlijke voorkeur. Dit zou betekenen dat hij tegen iemand die er genoegen in schept om baby’s te martelen of een kind te verkrachten, slechts kan zeggen: “It’s not my cup of tea.” Iedereen weet echter intuïtief dat het martelen van baby’s ronduit verwerpelijk en in- en inslecht is op grond van de werking van ons geweten, dat een manifestatie is van de morele wet. Al wie ontkent dat God bestaat kan echter geen ontologische grond aanwijzen voor de objectieve verwerpelijkheid van dergelijk kwaad.

Geen rechtvaardigingsgrond

Kortom, atheïstische materialisten hebben een moreel besef en zullen intuïtief uitgaan van objectief goed en kwaad en er naar leven (door op manifestaties van het kwade te reageren met: ‘walgelijk’, ‘hoe kan iemand zoiets doen’, ‘wat een verwerpelijk daad’, etc.), terwijl ze vanuit hun wereldbeeld een dergelijk besef niet kunnen rechtvaardigen. Een consequent materialistisch atheïst zal daarom ontkennen dat er zoiets bestaat als (objectieve) morele waarden en beweren dat er alleen maar fysische natuurprocessen bestaan, hetgeen onherroepelijk leidt tot nihilisme. Of hij valt terug op conventionalisme, wat al gauw ontaardt in een radicale vorm van relativisme, waarbij er slechts een situatie van ‘jouw moraal én mijn moraal’ is. Dit biedt natuurlijk geen enkele basis om bepaalde gruweldaden te veroordelen.

Dit laatste scenario komt heel duidelijk naar voren in het debat tussen de christen dr. James White en de atheïst David Silverman die met elkaar de degens kruisten over het onderwerp: ‘Is The New Testament Evil?’ (‘Is het Nieuwe Testament slecht?’) Een kruisverhoor waarbij White vragen stelde aan Silverman eindigde op de volgende manier:

  • White: “Okay, so all of the moral actions that we undertake are merely the consensus result of a local group of people and nothing more than that?”
  • Silverman: “There is no objective morality sir. And I will tell you that over and over again.”
  • White: “So when you stand at the gates of Auschwitz, all you can say is: ‘For me, this was bad’.”
  • Silverman: “Yep.”3Alpha & Omega Ministries. Debate: Is The NT Evil? (White vs Silverman). https://youtu.be/a4oNDSg_g-8?t=7449 (ingezien op 21-2-2021)

Algemeen theïstische invalshoek

Vervolgens zou ik de vraag van Alex J. O’Connor beantwoorden vanuit het christelijke wereldbeeld, alhoewel je hem ook vanuit een soort algemeen theïstisch godsbeeld van repliek kan dienen. Dit is de invalshoek van filosofen zoals William Lane Craig en Alvin Plantinga. Zij zouden, kort door de bocht, als volgt redeneren.4Zie bijvoorbeeld: Drcraigvideos. Could God Be Evil? https://youtu.be/oMnu3qDvGq8 (ingezien op 21-2-2021) God is per definitie datgene waarboven niets groters gedacht kan worden en een maximaal groot wezen is per definitie maximaal excellent, ergo een wezen dat almachtig, alwetend en algoed is. Absolute goedheid is onderdeel van een maximaal perfect wezen. Een moreel defect wezen kan daarom niet God zijn. Als er een God bestaat, dan is Hij per definitie goed.

De Bijbel als uitgangspunt

God ís de maatstaf

Vanuit het christelijke wereldbeeld richt je je echter op de ene God, die Zich heeft geopenbaard als de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Kan God – dus de God van Abraham, Isaak en Jacob – slecht zijn? Welnu, het goede is gebaseerd op de natuur van God. God doet een beroep op niets anders dan zijn eigen karakter of wezen voor de standaard van wat goed is en laat dan zien wat goed voor ons is. God wil niet dat mensen liegen en deze standaard vloeit voort uit Zijn natuur die niet kan liegen (Titus 1:2; Numeri 23:19a; Hebreeën 6:18). God is een God van waarheid en absoluut trouw aan Zijn Woord. Het is verkeerd en zondig om te liegen, omdat God niet kan liegen – en niet omdat God eerst moest ontdekken dat liegen verkeerd was of omdat hij dat willekeurig heeft bepaald (de twee opties die in het ‘Euthyphro-dilemma’ gesuggereerd worden). God ís de maatstaf.

Cornelis van Poelenburch - Landschap met Abraham en Isaac
Cornelis van Poelenburch – Landschap met Abraham en Isaac / Bron: Wikimedia Commons

Uit de Tenach blijkt dat God volmaakt goed is en dat Hij ook het goede voor zijn volk wil. Het Nieuwe Testament bevestigt dat God goed is, wanneer Jezus zegt: “Niemand is goed behalve Eén, namelijk God” (Markus 10:18b). Jezus’ volgelingen worden opgeroepen het goede te doen in plaats van het kwade (1 Petrus 3:17; 3 Johannes 1:11). ‘Kwaad’ in de Schrift staat niet op zichzelf. Het is datgene wat indruist tegen Gods bedoeling en het komt voort uit opstandigheid en rebellie tegen God. Het kwaad gaat over wat zonde is in Gods ogen en zonde betekent opstand en rebellie tegen God.

Het goede is gebaseerd op de natuur van God

De theoloog, filosoof en kerkvader Augustinus van Hippo stelde dat het kwaad slechts ‘privatio bono’ was, of een afwezigheid van het goede. Het is in feite een gebrek van iets wat op zich goed is. Bijvoorbeeld gaten bestaan, maar ze bestaan alleen in iets anders, in de grond, in een tand of in kaas. Een ‘slechte god’ zou alleen maar kunnen bestaan in het licht van iets anders, dat wat we ‘goed’ noemen. Dat is echter niet van toepassing op de God van de Bijbel. God is de ‘Ik Ben’ (Exodus 3:14), Degene die bestaat in Zichzelf (Johannes 5:26) van eeuwigheid tot eeuwigheid. Hij is wat Hij in Zichzelf is, Hij is soeverein en autonoom in zijn handelen en beslissen. Hij is de bron van alle zijn. Schepselen daarentegen bestaan slechts bij de gratie van God.

De ‘Ik Ben’ is eeuwig en onveranderlijk in al Zijn eigenschappen. Goedheid stroomt, net als Zijn andere attributen, voort uit Zijn wezen, het ultieme Goede. Het goede is gebaseerd op de natuur van God.

Reacties

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.