Last Updated on 8 maart 2024 by M.G. Sulman
Kalium komt in heel veel voeding voor. Dit mineraal zit vooral in groente, fruit, aardappelen, vlees, vis en noten, maar ook in melkproducten en brood. Net als calcium en natrium is kalium een mineraal dat in bijna alle voedingsmiddelen wordt aangetroffen. Er zit vooral veel kalium in aardappelen, groente en fruit. Als je de juiste hoeveelheid van dit mineraal via de voeding binnenkrijgt, blijf je gezond. Het is daarom van cruciaal belang om voldoende kaliumrijk voedsel te eten. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) ligt voor volwassen mannen en vrouwen op 3.500 mg per dag. Om een beeld te krijgen: een stukje zalm van 100 gram bevat 455 mg, een middelgrote aardappel van 70 gram bevat 240 mg en een kleine banaan van 100 gram) bevat 374 mg kalium. Door gezond en gevarieerd te eten krijg je normaal gesproken dagelijks voldoende kalium binnen.
Functie en werking van kalium
Overdracht van elektrische impulsen
Kalium heeft verschillende effecten in het lichaam. Het mineraal speelt de belangrijkste rol bij de overdracht van elektrische impulsen naar spier- of zenuwcellen. Je hebt voldoende kalium nodig voor een goede spiergezondheid, zodat je spieren kunnen buigen of samentrekken zoals ze zouden moeten. En je zenuwen hebben kalium nodig zodat ze goed kunnen werken. Het lichaam reguleert strikt de kaliumspiegel. Als het kaliumgehalte te hoog of te laag is, kunnen de spieren er onder lijden en defect raken.
Bloeddruk
Om te beginnen helpt kalium de bloeddruk te reguleren. Het doet dit op twee verschillende manieren. Ten eerste helpt kalium, met behulp van je nieren, om overtollig natrium via de urine uit je lichaam te verwijderen. Dit is een goede zaak, want te veel natrium kan een hoge bloeddruk veroorzaken. Ten tweede helpt kalium de wanden van je bloedvaten te ontspannen waardoor deze flexibeler worden. Als ze te gespannen of stijf zijn, kan dit leiden tot hoge bloeddruk, wat hartproblemen kan veroorzaken. Genoeg kalium binnenkrijgen is daarom goed voor je hart.
Werking van de hartspier
Samen met natrium is kalium ook verantwoordelijk voor de werking van de hartspier. Een evenwichtige natrium- en kaliumbalans is hierbij zeer belangrijk. Hoe meer natrium wordt opgenomen, hoe meer kalium het lichaam uitscheidt.
Osmotische druk in de cellen
Een andere belangrijke taak van kalium is om de osmotische druk in de cellen op peil te houden en daarmee de vochtbalans in het lichaam te reguleren. De concentratie van opgeloste stoffen veroorzaakt een bepaalde druk in de cel. Deze druk wordt ook wel de osmotische druk van een cel genoemd.
Kalium in voeding
Kaliumarm en kaliumrijk voedsel
Een te hoog of te laag kaliumgehalte kan gevaarlijk zijn. Als de niveaus te hoog of te laag zijn, moet je wellicht je manier van eten veranderen.
| Kaliumarm voedsel | Middelmatig kaliumgehalte | Hoog kaliumgehalte | Zeer hoog kaliumgehalte |
|---|---|---|---|
| minder dan 100 mg per 100 gr | 101-200 mg per 100 gr | 201-300 mg per 100 gr | meer dan 300 mg |
Je kunt de hoeveelheid kalium die je via je dieet binnenkrijgt onder controle houden door te weten welke voedingsmiddelen een laag of hoog kaliumgehalte hebben. Let op de portiegrootte wanneer je voedingsmiddelen kiest uit de onderstaande tabel. Anders kun je al snel te veel of te weinig kalium binnenkrijgen.
Tabel van kaliumrijke voeding
Veel van de voedingsmiddelen die je al eet, bevatten kalium. De onderstaande voedingsmiddelen bevatten veel kalium. Als je de hoeveelheid kalium in je dieet moet verhogen, maak dan gezonde voedingskeuzes door onderstaande voedingsmiddelen aan je menu toe te voegen.
| Voedsel | Portiegroottte | Kalium (mg) |
|---|---|---|
| Aardappel | 1 middelgrote aardappel (70 gram) | 240 |
| Abrikozen | 2 rauwe of 5 gedroogde | 200 |
| Artisjok | 1 middelgrote | 345 |
| Banaan | 1 kleine banaan (100 gram) | 374 |
| Biefstuk | 1 stukje biefstuk (gaar, 70 gram) | 393 |
| Bieten, rauw of gekookt | ½ kopje | 260 |
| Broccoli | 1 opscheplepel gekookte broccoli (50 gram) | 200 |
| Bonen (limabonen) | ½ kopje | 280 |
| Courgette | ½ kopje | 220 |
| Dadels | 5 dadels | 270 |
| Frietjes | 300 gr | 470 |
| Groentesap | ½ kopje | 275 |
| Kippenvlees | 100 gr | 223 |
| Linzen | ½ kopje | 365 |
| Melk | 1 glas halfvolle melk (150 milliliter) | 240 |
| Meloen | ½ kopje | 215 |
| Nectarine | 1 vrucht | 275 |
| Noten | 25 gr (een handje noten) | 155 |
| Noten (amandelen, cashewnoten, hazelnoten, pinda's) | 1 ons | 200 |
| Pastinaak | ½ kopje | 280 |
| Pinda's | 1 handje ongezouten pinda’s (25 gram) | 190 |
| Pompoen | 100 gr | 340 mg |
| Pruimen | 5 stuks | 305 |
| Rozijnen, pitloos | ¼ kopje | 270 |
| Sinaasappel | 1 vrucht | 240 |
| sinaasappelsap | ½ kopje | 235 |
| Spinazie (gekookt) | ½ kopje | 420 |
| spruitjes | ½ kopje | 250 |
| Tomaten, ingeblikt | ½ kopje | 200-300 |
| Tomaat, vers | 1 vrucht | 290 |
| Volkorenbrood | 1 snee volkorenbrood (35 gram) | 88 |
| Winterpompoen | ½ kopje | 250 |
| Yoghurt, gewone- | 100 gr yoghurt | 141 |
| Zaden (zonnebloempitten, pompoenpitten) | 1 ons | 240 |
| Zoete aardappel | 1 aardappel van normale omvang | 450 |
| Zalm | 1 stuk zalm (bereid in magnetron, 100 gram) | 455 |
Kaliumtekort
Symptomen
Kalium komt voor in vrijwel alle voedingsmiddelen. Om die reden kunnen er bij mensen die gezond en gevarieerd eten eigenlijk geen kaliumtekort optreden. Ernstige diarree, het gebruik van laxeermiddelen en diuretica (plaspillen), evenals overmatig gebruik van zoethout of zout kunnen leiden tot een kaliumtekort (hypokaliëmie). De symptomen van kaliumtekort kunnen zijn:
- symptomen van verlamming van de spieren
- obstipatie (verstopping)
- geleidingsstoornissen in het hart
Behandeling met voeding of suppletie
Een kaliumtekort kan in de regel snel worden gecompenseerd door voedingsmiddelen met een hoog kaliumgehalte te consumeren. Kaliumsupplementen zoals tabletten of capsules mogen alleen op medisch advies worden ingenomen, omdat anders snel een gevaarlijke overmaat aan kalium kan optreden. In acute gevallen van hypokaliëmie wordt intraveneus kaliumchloride toegediend.
Overdosis of teveel kalium
Symptomen
Oververzuring (waarbij het zuur-base-evenwicht uit balans is) of nierinsufficiëntie (nierfalen) kan leiden tot levensbedreigende hyperkaliëmie (overdosering van kalium). Bloedtransfusie kan de hoeveelheid kalium in uw bloed teveel doen stijgen. Brandwonden, waarbij er plotseling een grote hoeveelheid kalium uit de cellen vrijkomt, infecties of nieraandoeningen zijn ook vaak de oorzaak van te veel kalium in het lichaam. Als de kaliumspiegel wordt verhoogd, bestaat er een risico op hartritmestoornissen, waaronder ventrikelfibrilleren.
Andere symptomen van een overdosis kalium zijn diarree, vermoeidheid, hoofdpijn, spierzwakte en krampen. Omdat kalium de nieren stimuleert om urine te produceren, kan een teveel aan urine leiden tot een verhoogde aandrang om te plassen.
Behandeling
Als het kaliumgehalte chronisch verhoogd is, wordt een kaliumarm dieet gebruikt om het kaliumgehalte te verlagen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over kalium in voeding, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
Bedankt voor deze informatie.
Mijn vrouw heeft last van hartfalen. Bij het bereiden van de maaltijd moet ik rekening houden met kalium, Natrium en Glucose want zij heeft ook diabetes 2.
Zijn daarvan tabellen beschikbaar?
Bij voorbaat dank voor uw reactie.
Met vriendelijke groet,
Cor de Heer
Het spijt me te horen dat uw vrouw last heeft van hartfalen en diabetes type 2. Bij het bereiden van maaltijden is het van belang om rekening te houden met de inname van kalium, natrium en glucose, zo schrijft u. Hier zijn enkele algemene richtlijnen, maar het is altijd het beste om specifieke aanbevelingen van de behandelend arts of diëtist te volgen, omdat individuele behoeften kunnen variëren.
Kalium:
▣ Voedingsmiddelen met een gematigd kaliumgehalte kunnen geschikt zijn. Voorbeelden zijn appels, peren, bessen, perziken, druiven, wortels, bloemkool, boontjes, erwten en witte rijst.
▣ Beperk voedingsmiddelen met een hoog kaliumgehalte, zoals bananen, sinaasappels, aardappelen, tomaten en spinazie.
Natrium:
▣ Vermijd sterk bewerkte voedingsmiddelen, aangezien deze vaak veel natrium bevatten. Kies in plaats daarvan zo veel als mogelijk voor verse, onbewerkte voedingsmiddelen.
▣ Kruiden en specerijen kunnen worden gebruikt om smaak aan het eten toe te voegen om het gebruik van natrium (zout) te beperken.
Glucose (koolhydraten bij diabetes 2):
▣ Kies volkoren granen, groenten en peulvruchten voor langzame koolhydraten die de bloedsuikerspiegel geleidelijk verhogen. Havermout is bijvoorbeeld erg goed!
▣ Beperk de inname van bewerkte suikers en geraffineerde koolhydraten.
Goed nieuws! Er zijn verschillende online bronnen en apps beschikbaar waar je voedingswaardetabellen kunt vinden. Bijvoorbeeld:
💡 Nederlandse Voedingsstoffenbestand (NEVO): NEVO is een uitgebreide Nederlandse voedingsmiddelendatabase die informatie biedt over de voedingswaarde van verschillende voedingsmiddelen. Je kunt de NEVO-database online raadplegen.
💡 Voedingsapps: Er zijn diverse apps beschikbaar die de voedingswaarde van voedingsmiddelen verstrekken. Enkele populaire apps zijn MyFitnessPal, FatSecret, en Yazio. Deze apps kunnen je helpen bij het bijhouden van de inname van kalium, natrium en koolhydraten.
💡 Voedingsmiddelenetiketten: Op verpakte voedingsmiddelen vind je vaak gedetailleerde voedingsinformatie, inclusief het gehalte aan kalium, natrium en koolhydraten. Het lezen van voedingsmiddelenetiketten kan je helpen bij het maken van bewuste keuzes.
Maar vergeet niet, het is altijd slim om de specifieke voedingsbehoeften en dieetbeperkingen te bespreken met de behandelend arts of een diëtist. Zij kunnen advies op maat geven.
Succes!