Last Updated on 26 februari 2023 by M.G. Sulman
Lage kaliumspiegels zijn in verband gebracht met verhoogde mortaliteit bij patiënten met hartfalen. Wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit van Alabama in Birmingham geeft aan dat patiënten met hartfalen die een laag kaliumgehalte in het bloed hebben, een verhoogd risico lopen om te overlijden. Het onderzoek werd gepubliceerd in het European Heart Journal en het is de eerste studie dat primair de lange termijn effecten van lage kaliumspiegels bij patiënten met hartfalen onder de loep heeft genomen.1http://www.uab.edu, 8 juni 2007
Wat is kalium?
Kalium is een mineraal dat wordt aangetroffen in het voedsel dat je eet. Het is ook een elektrolyt. Elektrolyten geleiden elektrische impulsen door het hele lichaam. Ze helpen bij een reeks essentiële lichaamsfuncties, waaronder bloeddruk, de normale vochtbalans in het lichaam, spiersamentrekkingen, zenuwimpulsen, de spijsvertering, hartslag en de pH-balans in het lichaam. je lichaam maakt van nature geen kalium aan en derhalve is het belangrijk om voldoende kaliumrijk voedsel tot je te nemen. Kalium komt met name voor in groente, fruit, aardappelen en vlees, maar ook in brood, melk en noten.
Een kaliumtekort kan tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Te veel kalium innemen kan echter tijdelijke of langdurige gezondheidsproblemen veroorzaken. Gezonde nieren handhaven een normaal kaliumgehalte in het lichaam omdat ze overtollige hoeveelheden via de urine afvoeren.
De nieren en de kaliumbalans
De nieren spelen een belangrijke rol bij het reguleren van de hoeveelheid kalium in het bloed en ze zijn in staat om de kaliumbalans in het lichaam te handhaven. Wanneer de kaliumspiegel in het bloed te hoog wordt, zullen de nieren het teveel aan kalium uitscheiden via de urine. Wanneer de kaliumspiegel in het bloed te laag wordt, zullen de nieren minder kalium uitscheiden en meer kalium opnemen uit het bloed om de kaliumspiegel te verhogen.
De nieren zijn in staat om deze balans te handhaven door middel van verschillende processen, waaronder de regulatie van de filtratie, reabsorptie en secretie van kalium. Wanneer het lichaam meer kalium nodig heeft, bijvoorbeeld na een maaltijd of tijdens lichamelijke inspanning, zal er meer kalium in de bloedbaan worden vrijgegeven en zullen de nieren minder kalium uitscheiden. Wanneer het lichaam te veel kalium heeft ingenomen, zullen de nieren meer kalium uitscheiden om de balans te herstellen.
De nieren zijn kortom in staat om de hoeveelheid kalium in het bloed constant te houden, maar dit proces kan verstoord worden als er sprake is van nieraandoeningen, bepaalde medicijnen of andere gezondheidsproblemen.
Kalium en hartfalen
Kalium speelt een belangrijke rol bij het handhaven van een normaal hartritme en bij de werking van de hartspier. Een tekort aan kalium kan leiden tot een onregelmatige hartslag (aritmie), terwijl een teveel aan kalium kan leiden tot hartstilstand. Dit maakt de regulering van kaliumniveaus in het lichaam belangrijk voor mensen met hartfalen.
Hartfalen is een aandoening waarbij het hart niet goed in staat is om bloed rond te pompen. Mensen met hartfalen kunnen een verhoogd risico hebben op een tekort aan kalium, omdat bepaalde medicijnen die vaak worden voorgeschreven voor hartfalen, zoals diuretica, het verlies van kalium via de urine kunnen verhogen.
Om het risico op een tekort aan kalium te verminderen, kan het nodig zijn om de kaliuminname te verhogen door middel van voedingsmiddelen of supplementen. Dit moet echter zorgvuldig worden gecontroleerd door een arts, omdat een teveel aan kalium ook gevaarlijk kan zijn voor mensen met hartfalen. Het is van belang om de kaliumspiegel regelmatig te laten controleren door een arts en de aanbevolen doseringen van supplementen te volgen.
Het is goed om te weten dat sommige geneesmiddelen voor hartfalen, zoals ACE-remmers en aldosteronantagonisten, de uitscheiding van kalium via de urine verminderen en daarom het kaliumniveau in het lichaam verhogen. Deze medicijnen moeten echter zorgvuldig worden gebruikt en onder controle worden gehouden door een arts, omdat een teveel aan kalium ook gevaarlijk kan zijn.
Onderzoeksbevindingen
Verschil tussen hogere en lagere kaliumgroep bij patiënten met hartfalen
De onderzoeksbevindingen toonden aan dat patiënten met hartfalen met een lage tot laag-normale (minder dan 4 mEq/L) kaliumspiegel, meer kans hadden om te sterven dan mensen met hogere niveaus (4 tot 5,5 mEq/L) kalium. Deze patiënten hadden niet significant meer kans om te worden opgenomen in het ziekenhuis dan de hogere kaliumgroep, wat suggereert dat de meeste sterfgevallen in de lage kaliumgroep geassocieerd moet worden met plotselinge sterfgevallen als gevolg van ventriculaire ritmestoornissen (ventriculaire aritmieën).
Aanvaardbare kaliumniveau is te laag
Daarnaast werd vastgesteld dat het aanvaardbare kaliumniveau in feite te laag is. De hoeveelheid kalium in menselijk bloed tussen de 3,5 en 5,0 mEq/L wordt als een normaal niveau beschouwd en een niveau minder dan 3,5 mEq/L wordt beschouwd als te laag. Dit onderzoek wijst er echter op dat patiënten met een kaliumgehalte van minder dan 4 mEq/L, een verhoogd sterfterisico op de lange termijn liepen. Het lijkt erop dat de drempel voor een te laag kaliumniveau van 3,5 mEq/L die nu gehanteerd wordt, verhoogd moet worden voor patiënten met chronisch hartfalen naar 4 mEq/L.
Verband tussen plaspillen en een laag kaliumgehalte
Verhoogd sterfterisico bij lage kaliumspiegels
Van bijzonder belang voor clinici, volgens de onderzoekers, is het verband tussen een laag kaliumgehalte en diuretica (plaspillen). Diuretica worden als noodzakelijke eerstelijnsbehandeling gezien bij hartfalen, onafhankelijk van oorzaak, leeftijd en geslacht, omdat ze (snel) klachtenreductie geven doordat ze adequaat vochtretentie bij hartfalen onder controle houden.2Huisarts en Wetenschap, jaargang 2006, nummer 7:386-387 Een andere studie die ook is gepubliceerd in het European Heart Journal in juni 2006, toonde aan dat het chronisch gebruik van diuretica een verhoogd sterfterisico op de lange termijn geeft, wat deels kan worden verklaard door een te laag kaliumniveau wat kan worden veroorzaakt door het gebruik van diuretica. Een nadeel van diuretica is namelijk dat er ook extra kalium wordt afgescheiden. Kalium is belangrijk voor een goede prikkelgeleiding in de spieren, waaronder het hart. Bij een kaliumtekort geven de spiercellen van het hart de prikkels minder goed door, waardoor het hart minder goed werkt. Er bestaan ook kaliumsparende diuretica.
Bijwerkingen (door te weinig kalium)
De bijwerkingen van diuretica komen vaak door een kaliumtekort. Je kunt dan last krijgen van onder meer de volgende klachten:
- spierpijn of -zwakte in de bovenbenen en armen
- ernstige vermoeidheid
- hartkloppingen
- heftige buikklachten3www.hartstichting.nl
Het corrigeren van een lage kaliumspiegel bij patiënten met chronisch hartfalen
De onderzoeksbevindingen suggereren dat een lage kaliumspiegel bij patiënten met chronisch hartfalen moet worden gecorrigeerd en dat bij hen een kaliumniveau van boven de 4 mEq/L moet worden aangehouden. Het is echter nog niet duidelijk of dit het beste kan gebeuren met behulp van kaliumsupplementen en/of met plasmiddelen (zoals Spironolacton Tabletten), die voorkomen dat teveel kalium wordt uitgescheiden door de nieren (= kaliumsparende werking).
Kalium aanvullen
Kaliumsupplementen
Kaliumsupplementen zijn voedingssupplementen die kalium bevatten, een essentieel mineraal dat betrokken is bij tal van lichaamsfuncties, zoals het reguleren van de bloeddruk, het handhaven van een normaal hartritme en het bevorderen van een gezonde spierfunctie.
Kaliumsupplementen kunnen worden gebruikt om de dagelijkse inname van kalium te verhogen als je onvoldoende kalium binnenkrijgt via de voeding. Mensen die een tekort aan kalium hebben of die bepaalde medicijnen gebruiken die de uitscheiding van kalium verhogen, kunnen baat hebben bij kaliumsupplementen.
Het is van belang om de aanbevolen dosering van kaliumsupplementen te volgen, omdat te veel kalium gevaarlijk kan zijn en leiden tot ernstige gezondheidsproblemen.
Kaliumrijke voedingsmiddelen
Je kunt je kaliuminname ook verhogen door voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan kalium. Hier zijn enkele voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan kalium:
- Bananen: een middelgrote banaan bevat ongeveer 400-450 mg kalium.
- Zoete aardappelen: één middelgrote zoete aardappel bevat ongeveer 450 mg kalium.
- Spinazie: één kopje rauwe spinazie bevat ongeveer 150-200 mg kalium.
- Avocado: één middelgrote avocado bevat ongeveer 700-800 mg kalium.
- Tomaten: één middelgrote tomaat bevat ongeveer 300 mg kalium.
- Gedroogde abrikozen: een kwart kopje gedroogde abrikozen bevat ongeveer 400-500 mg kalium.
- Andere voedingsmiddelen die een goede bron van kalium kunnen zijn, zijn onder meer aardappelen, bonen, melk, yoghurt, zalm en kip.
Overleg bij hartfalen eerst met je arts als je je zorgen maakt over een tekort aan kalium of andere voedingsstoffen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het verband tussen een kaliumtekort en hartfalen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
