Kruidje-roer-mij-niet: De bladbeweging van Mimosa pudica onder het vergrootglas

Last Updated on 4 juni 2025 by M.G. Sulman

Het kruidje-roer-mij-niet (Mimosa pudica) is een plant die de natuur op haar kop zet. Niet met kleur of geur, maar met beweging—snel, schrikachtig, doelgericht. Wie haar aanraakt, ziet hoe haar blaadjes zich als bij toverslag sluiten en haar stelen slap omlaag vallen. Geen spieren, geen zenuwen, geen bewustzijn, en tóch een reactie die doet denken aan dierlijk gedrag. Dit opmerkelijke mechanisme nodigt uit tot diepere beschouwing: hoe werkt dit systeem precies? Wat is het nut ervan? En vooral—kan zo’n complex, fijn afgesteld proces echt het product zijn van toevallige mutaties? Of toont het ons iets van intentioneel ontwerp, ingebed in het plantenrijk als fluisterend bewijs van een Schepper Die zelfs in het kleinste gebaar Zijn vingerafdruk achterlaat?

Een plant die beweegt?

Een levend zenuwstelsel? Non, monsieur, een blad

Bij de eerste aanraking lijkt het magie. Je strijkt met je vinger langs een veertje van het kruidje-roer-mij-niet (Mimosa pudica), en—hop!—de blaadjes klappen dicht als luikjes in een verlaten huis. Even later vouwen ook de bladstelen zich traag omlaag, alsof de hele plant in zichzelf keert. Geen spier, geen zenuw, geen hersenen. En toch: beweging. Snel, gericht, bijna zenuwachtig. Wat is hier gaande?

De naam zegt het al, maar verraadt nog niets

Het Latijnse pudica betekent “verlegen” of “bescheiden”, een bijna charmant understatement voor een plant die zich zo dramatisch terugtrekt bij het minste of geringste. In de volksmond spreken we van kruidje-roer-mij-niet—een treffende naam, maar wetenschappelijk gezien nog maar het begin van het raadsel.

Mimosa pudica behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae) en komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. De plant is eenjarig of soms halfheesterachtig, met geveerde blaadjes die lijken op die van een acacia. Ze groeit graag in de zon, maar laat zich bij aanraking niet onbetuigd: haar bladeren reageren in seconden. En dat doet ze niet enkel bij menselijk contact; ook wind, trilling, of temperatuurschommelingen kunnen deze theatrale sluiting veroorzaken.

Een mysterie dat uitnodigt tot verwondering

Wat Mimosa pudica zo bijzonder maakt, is dat ze de scheidslijn tussen plant en dier even lijkt te doorbreken. Ze beweegt snel. Ze reageert. Ze ‘merkt op’—niet bewust, uiteraard, maar wel via een mechanisme dat verrassend effectief en elegant is. En juist dat roept vragen op. Want waarom zou een plant energie verspillen aan zo’n verfijnd reactiesysteem?

De evolutionist mompelt iets over natuurlijke selectie en vraatvermijding. Maar deze verklaring is te karig wanneer men de precisie, snelheid en chemische coördinatie van de reactie onder de loep neemt. Zoals een mechanisch horloge niet tot leven komt door wind en zand, zo lijkt ook dit plantmechanisme eerder op voorbedachte rade dan op toevallige samenloop.

Een plant die ons tot nadenken zet

Dat een ‘eenvoudige’ plant zulke complexe bewegingen kan uitvoeren zonder hersenen of spieren, daagt het gangbare beeld van planten uit. In een wereld die vaak leeft bij de gedachte: “planten zijn traag, gevoelloos en passief,” vormt Mimosa pudica een elegant protest. Ze beweegt niet zomaar. Ze reageert met precisie, snelheid, én een duidelijk doel. En zo zegt ze als het ware tegen de toeschouwer: Let op. Ik ben ontworpen. En ik laat het je zien in elke beweging.

Seismonastie: wanneer een trilling volstaat

Een naam die trilt in de oren

De theatrale reactie van Mimosa pudica kent een naam die klinkt als een Latijnse toverspreuk: seismonastie. Dit woord, afgeleid van het Griekse seismos (schok of trilling) en nasis (beweging), verwijst naar een type plantbeweging dat wordt uitgelokt door mechanische prikkels zoals aanraking, trilling of schudden. Niet de richting van de prikkel, maar de intensiteit ervan is bepalend. En dat is precies wat we zien bij het kruidje-roer-mij-niet.

Niet gericht, maar doeltreffend

Waar tropismen (zoals fototropisme of gravitropisme) een gerichte groeibeweging vertonen naar of van een stimulus toe, is seismonastie een snelle, niet-richtingsgevoelige respons. Het maakt niet uit van welke kant je de plant aanraakt—links, rechts, van boven of van opzij—de reactie is altijd hetzelfde: het blad klapt dicht. Dit duidt op een intern systeem dat vooral werkt op drempelwaarde, niet op richtingsgevoeligheid.

Hoe past dit bij Mimosa pudica?

De seismonastische beweging bij Mimosa pudica komt voort uit een kortdurende verandering in turgordruk in de pulvinus. Zodra het actiepotentiaal (het elektrische signaal) door de celbanen flitst, verandert de waterdruk in specifieke cellen aan de onderkant van de bladsteel. Dit leidt tot snelle bladsluiting. Het is geen ‘denken’, geen ‘voelen’, maar een direct gevolg van biofysische wetmatigheden—met een verbluffend resultaat.

Niet alleen haar act

Seismonastie is niet exclusief voorbehouden aan Mimosa pudica, al is zij wel de koningin van het genre. Andere planten die dit soort bewegingen vertonen zijn onder meer:

• Desmodium gyrans, bekend als de “dansende plant” – haar kleine zijblaadjes bewegen ritmisch op geluidstrillingen of licht.

• Codariocalyx motorius, een verwante soort die net zo frivool lijkt te bewegen.

• En sommige klavers (zoals Oxalis) sluiten hun blaadjes bij aanraking of harde regenval—mogelijk ook een vorm van seismonastie.

Toch blijft de bladreactie van Mimosa pudica het meest dramatische voorbeeld: zichtbaar, herhaalbaar, en razendsnel. Een soort ‘vegetatieve schrikreflex’, waarbij de plant zich niet terugtrekt in een hol, maar in zichzelf.

Hoe werkt de bladsluiting van Mimosa pudica?

Aanraking is genoeg: het startschot

Bij Mimosa pudica begint alles met een simpele prikkel: een vinger, een windvlaag, of zelfs een regendruppel. Zodra één van de kleine haartjes (zogenoemde trichomen) op het bladoppervlak wordt aangeraakt, gebeurt er iets opmerkelijks. Er ontstaat een actiepotentiaal—een elektrisch signaal, vergelijkbaar met dat in dierlijke zenuwcellen, hoewel eenvoudiger van aard. Dit signaal schiet razendsnel (voor plantbegrippen dan toch) door het weefsel naar het zogenoemde pulvini.

De pulvinus: het geheime scharnier

De pulvinus is een gezwollen, kussenvormige structuur aan de basis van een blad of blaadje. Beschouw het als een soort hydraulisch scharnier. In rust is deze gevuld met waterige celvloeistof die onder druk staat (turgor genoemd). Zodra het elektrische signaal aankomt, opent de celwand even haar sluizen. Kaliumionen (K⁺) en andere opgeloste stoffen stromen uit de cellen in de onderste helft van de pulvinus naar de extracellulaire ruimte, gevolgd door water (osmose in actie). Gevolg: die cellen verliezen hun stevigheid en krimpen. De pulvinus buigt, het blad valt neer, en de plant ‘vlucht’ in zichzelf.

Ofschoon dit mechanisme geen bewuste beweging is, lijkt het verdacht veel op een spiercontractie—zij het op plantaardige wijze.

De tijd verstrijkt, het blad herstelt

Na enkele minuten herstelt de situatie zich. Ionentransportpompen werken zich in het zweet (bij wijze van spreken), de turgor keert terug en het blad ontvouwt zich weer als een paraplu na de storm. Dit herstel kost energie. En dat roept een logische vraag op: waarom zou een plant zulke dure bewegingen uitvoeren?

De snelheid is trouwens indrukwekkend. Binnen 0,1 tot 1 seconde is de reactie in gang gezet. Voor planten is dat haast een tour de force. Ter vergelijking: de meeste tropische bloemen openen zich pas na zonsopgang—uren later. Mimosa pudica doet het in een oogwenk.

Geen brein, toch reactie

Het systeem van Mimosa pudica laat zien dat planten, zonder hersenen, toch prikkelgeleiding, ionendynamiek en bewegingscoördinatie vertonen. Niet als bewust wezen, maar als systeem dat feilloos doet wat het moet doen. En men vraagt zich af: hoe is zo’n mechaniek ineens daar? Zonder tussenstappen, zonder half werk?

Desalniettemin zegt de natuurkundige reflex niets over haar oorsprong. Zoals een draaiorgel geen componist is, zo levert het automatische karakter van deze bladreactie geen verklaring op voor de complexiteit ervan. De pulvinus lijkt ontworpen voor dit doel—een structuur zó specifiek, dat hij geen ander nut lijkt te dienen. En dat is, zacht uitgedrukt, opmerkelijk.

Wat is het nut van deze reactie?

Angsthazerige acrobatiek? Of functionele schrikreactie

De beweging van Mimosa pudica ziet eruit als een reflex van schrik. Maar is dat niet projectie? Planten kunnen immers niet bang zijn. Toch lijkt het gedrag functioneel: bij aanraking vallen de bladeren omlaag, de hele plant maakt zich klein, als een opvouwbare tent bij naderend onweer. Een vraatzuchtige sprinkhaan schrikt wellicht van deze plotselinge collaps, zoals iemand zou schrikken van een klapdeur in het donker.

Deze bladbeweging als afschrikmiddel is vermoedelijk het meest genoemde nut. Insecten of kleine herbivoren worden verrast, verstoord of verliezen hun grip. De plant wordt tijdelijk minder aantrekkelijk—en dat is geen onzinnige strategie in het bladerdak van tropische wouden, waar eten én gegeten worden dagelijkse kost zijn.

Nep of echt? Simulatie van ziekte

Sommige onderzoekers opperen een intrigerende hypothese: de plant simuleert verwelking. Door plots haar bladeren te laten hangen, zou ze voor een roofdier de indruk kunnen wekken dat ze ziek of bedorven is. En in de natuur is dat géén aanbeveling. Het is een beetje alsof je als kaasboer een rotte geur nadoet om muizen af te schrikken.

Toch blijft het speculatief. Geen enkele kever werd ondervraagd, geen sprinkhaan heeft zijn mening gedeeld. Maar het idee dat de plant bewust ‘doet alsof’ is fascinerend, en roept onvermijdelijk vragen op over intentie, doelmatigheid, en—ja, daar is-ie weer—ontwerp.

Waarom doet niet elke plant dit?

Als deze beweging zo nuttig is, waarom sluiten dan niet ál onze kamerplanten hun bladeren bij aanraking? Waarom reageert een eik niet, of een zonnebloem? Het antwoord ligt in de energetische kostbaarheid van de beweging. Elke sluiting kost ATP, de energiemunt van de cel. Water wordt verplaatst, ionen worden gepompt, de boel moet hersteld worden. Geen gratis lunch, dus.

Mimosa pudica lijkt een specialist, geen generalist. Ze doet wat andere planten laten: snel reageren, maar alleen als dat ook echt bij haar levensstijl past. Ze groeit vaak laag, in open terrein, en is dus kwetsbaar. Haar beweeglijkheid is als het ware haar verdediging—geen stekels, geen gif, maar een show van zwakte die afschrikt. Ironisch, non?

Doelgerichtheid zonder toeval

Vanuit een creationistisch perspectief is het opmerkelijk dat de plant zulke specifieke, samengestelde mechanismen bezit, waarvan elk onderdeel essentieel is. Zonder sensor, geen signaal. Zonder ionenpomp, geen reactie. Zonder pulvinus, geen beweging. En zonder beweging… geen afschrikking.

Het is alles of niets. En dat is nu precies het probleem van evolutionaire stapsgewijze opbouw: een halve pulvinus doet niets. Een blad dat pas na tien minuten dichtvouwt, redt het niet. Het systeem moet in één keer functioneel zijn, anders heeft het geen nut. En dat klinkt verdacht veel als ontwerp.

Ontwerp of toeval?

Elk radertje past – dus toeval?

De bladsluiting van Mimosa pudica is geen simpel trucje. Het is een samenspel van mechanoreceptoren, ionenpompen, turgorregulatie, signaalgeleiding, en een speciaal gevormde pulvinus. Zoals bij een zakhorloge uit vroeger tijden moeten al deze radertjes samenwerken, anders beweegt er niets. De beweging is abrupt, nauwkeurig, omkeerbaar, en energie-afhankelijk. Zelfs een korte vertraging zou het nut tenietdoen. En dus rijst de vraag: kan dit ooit toevallig zijn ontstaan?

De klassieke Darwinist antwoordt: natuurlijk, via selectie van kleine variaties. Maar bij nadere beschouwing stelt men vast: er ís geen voordeel aan een halve reactie. Geen overlevingsvoordeel, geen evolutionaire beloning. Alleen als het geheel werkt, heeft het nut. En dat maakt de evolutionaire verklaring een tikkeltje wankel op de benen, niet?

Geen graduele opbouw, maar een gereed systeem

Het systeem van Mimosa pudica is onherleidbaar complex: elk onderdeel is nodig, elk radertje functioneert in samenhang. De ‘natuurlijke selectie’ kan niet iets verbeteren wat nog geen functie heeft. En een sensor zonder signaal is als een deurbel zonder kabel. Vanuit creationistisch oogpunt wijst dit alles op doelgerichte schepping, niet op blind toeval. Het geheel wijst niet naar chaos, maar naar coherentie.

Zoals de psalmist het al verwoordde:

“Ik loof U, omdat ik ontzagwekkend gemaakt ben, wonderlijk zijn Uw werken” (Psalm 139:14, HSV).
Een tekst over de mens, ja, maar ook treffend op de schepping toegepast. Zelfs een kruidje dat zich terugtrekt bij aanraking, getuigt van een Schepper die detail en doelmatigheid liefheeft.

Geen gevoelsplant, maar wel een teken

Laten we helder zijn: Mimosa pudica voelt niets. Ze is geen dier, laat staan een mens. Maar haar gedrag is zó geraffineerd, zó precies afgestemd op overleving, dat ze zich niet leent voor de verklaring: “puur chemie.” Want ook chemie heeft coördinatie nodig. Ook moleculen moeten weten wanneer en waarom ze iets doen.

En dus blijft de vraag hangen, als de nasleep van een fluistering: wie bouwt een systeem dat zo’n reactie mogelijk maakt, zonder enige breinactiviteit? Wie laat een plant bewegen zonder spieren? Antwoord: Degene Die water in wijn kon veranderen, heeft er geen moeite mee om turgordruk te laten dansen in het ritme van een aanraking.

Of, zoals men vroeger zei: “De hemelen vertellen Gods eer, en het gewelf verkondigt het werk Zijner handen.” (Psalm 19:2)

Reacties en ervaringen

Heb jij wel eens een Mimosa pudica van dichtbij gezien of aangeraakt? Wat was je eerste gedachte toen de blaadjes zich sloten—verwondering, verbazing, of misschien zelfs een beetje ontzag? Deel je ervaring hieronder!

Of misschien heb je deze plant zelf in huis of tuin gehad en raakte je gefascineerd door haar gedrag. Heb je geprobeerd haar te ‘trainen’, of juist met rust gelaten uit respect voor haar fragiele theatrale neiging?

We zijn benieuwd hoe jij deze bijzondere plant beleeft. En: zie jij er ook iets van ontwerp in, of heb je een andere kijk op deze bewegende wonderplant?

👉 Reageren kan hieronder. Let op: reacties worden eerst nagekeken door de redactie voor publicatie, om spam en ongepaste inhoud te voorkomen.