Winterjeuk: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 26 september 2024 by M.G. Sulman

Ken je dat? De dagen worden korter, de kou kruipt onder je jas, en je huid voelt steeds strakker aan. En dan begint het: die vervelende, onophoudelijke jeuk. Dit is wat we ‘winterjeuk’ noemen, en het kan zelfs de rustigste dagen behoorlijk verstoren. Jeuk die zó irritant is dat het voelt alsof je je hele lichaam wil krabben, maar dan met extra kracht. Winterjeuk ontstaat wanneer de temperatuur daalt en de luchtvochtigheid keldert. Dit maakt de huid droog en schraal, alsof al het vocht letterlijk uit je poriën wordt gezogen. In combinatie met warme douches, kriebelende truien en droge verwarmingslucht, is winterjeuk het ultieme recept voor winters ongemak. Maar vrees niet! Winterjeuk is geen mysterie en met de juiste tips kun je deze kriebelige kwelling overleven. Dus trek die wollen sokken aan, pak een kop warme thee en lees verder; het is tijd om voor eens en voor altijd met winterjeuk af te rekenen.

Wat is winterjeuk?

Denk je het volgende eens in: je hebt een lange, koude dag achter de rug. Eindelijk thuis, gooi je je schoenen uit en plof je neer op de bank met een warme kop thee. Maar terwijl je probeert te ontspannen, voel je het weer opkomen: een prikkende, tintelende jeuk die vanuit je enkels omhoog kruipt. Hoeveel je ook krabt, het lijkt maar niet te verdwijnen. Dit is precies wat we winterjeuk noemen – een kwaaltje dat zich vooral laat voelen in de koude maanden.

Winterjeuk ontstaat door de combinatie van koude, droge lucht buiten en de verwarmde, droge lucht binnen. Hierdoor verliest je huid haar natuurlijke vochtbarrière, waardoor deze uitdroogt en gaat jeuken. Het kan overal op het lichaam voorkomen, maar is vaak het hevigst op de onderbenen, armen en rug. Klinkt herkenbaar? Geen zorgen, je bent niet de enige!

Oorzaken van winterjeuk

Winterjeuk komt niet zomaar uit de winterlucht vallen. Het is het gevolg van een aantal factoren die, vooral in de winter, samenspannen tegen je huid. Laten we eens inzoomen op de meest voorkomende oorzaken – want als je weet wat de boosdoener is, ben je al halverwege een oplossing.

Droge lucht

In de winter daalt de luchtvochtigheid, zowel buiten in de kou als binnen in verwarmde ruimtes. De frisse winterwind zorgt voor een droge huid door het natuurlijke vochtlaagje te verdampen. Tel daarbij op de droge lucht van je centrale verwarming of houtkachel, en je hebt een perfect recept voor een jeukende, droge huid.

Voorbeeld: Anna merkte dat haar huid altijd strak en jeukerig aanvoelde zodra ze de kachel had aangedaan. De droge verwarmingslucht onttrok het vocht uit haar huid, waardoor ze de hele avond krabte en uiteindelijk met rode, schilferige plekken achterbleef.

Hete douches

Niets voelt zo lekker als een warme douche na een lange, koude dag. Helaas werkt het warme water tegen je huid. Hete douches spoelen namelijk niet alleen vuil en zweet weg, maar ook de natuurlijke oliën van je huid die ervoor zorgen dat deze gehydrateerd blijft. Dit maakt je huid nog vatbaarder voor uitdroging en – je raadt het al – jeuk.

Voorbeeld: Na een lange wandeling in de sneeuw, springt Tim graag onder een stomende hete douche. Maar na afloop begint zijn huid te trekken en te jeuken. Door het hete water is zijn huid extra droog geworden, wat resulteert in een kriebelend ongemak.

Kriebelende kleding

In de winter hullen we ons in warme truien, sjaals en sokken, vaak gemaakt van wol of andere ruwe materialen. Deze stoffen kunnen de huid irriteren en leiden tot jeuk, vooral als de huid al droog is. Wolvezels kunnen namelijk schuren tegen de huid, wat de irritatie verergert.

Voorbeeld: Lotte trekt haar favoriete wollen trui aan voor een dagje in de kou. Al snel merkt ze dat haar hals en armen beginnen te jeuken. De vezels van de trui wrijven tegen haar droge huid, waardoor de jeuk steeds erger wordt.

Te weinig hydrateren

In de zomer denken we er constant aan om water te drinken, maar in de winter schiet dat er vaak bij in. Terwijl je huid juist in deze periode behoefte heeft aan hydratatie, zowel van binnenuit als van buitenaf. Als je te weinig drinkt, vermindert de natuurlijke vochtbalans in je huid, waardoor deze sneller uitdroogt en gaat jeuken.

Voorbeeld: Joris merkt dat hij in de winter minder dorst heeft en daardoor minder water drinkt. Maar zijn huid voelt droog en schraal aan, vooral op zijn onderbenen. Hij beseft dat zijn gebrek aan waterinname bijdraagt aan zijn winterjeuk.

Veelvuldig handen wassen

In de winter nemen virussen en verkoudheden toe, dus wassen we vaker onze handen. Hoewel dit goed is voor de hygiëne, spoelen zeep en water de beschermende oliën van de huid af. Dit zorgt ervoor dat je handen droog en ruw aanvoelen, wat kan leiden tot winterjeuk op de handen en vingers.

Voorbeeld: Eva werkt in de zorg en wast gedurende de dag vaak haar handen. In de winter voelt haar huid strak en schilferig aan, en de jeuk wordt bijna ondragelijk. De constante wasbeurten hebben haar huidbarrière uitgeput, wat de winterjeuk verergert.

Huidproblemen en allergieën

Als je al last hebt van huidproblemen zoals eczeem of psoriasis, kun je in de wintermaanden meer klachten krijgen. De kou en droge lucht maken de huid extra kwetsbaar, waardoor bestaande aandoeningen verergeren. Ook mensen met allergieën, zoals huisstofmijtallergie, kunnen in de winter meer last krijgen omdat we meer tijd binnen doorbrengen.

Voorbeeld: Saskia heeft al haar hele leven eczeem, maar in de winter worden de plekken op haar armen en benen altijd erger. De koude wind en droge lucht in huis zorgen ervoor dat haar huid barstjes krijgt en ontzettend jeukt.

Stress

Last but not least, stress kan een grote rol spelen bij winterjeuk. De wintermaanden zijn vaak druk en vol, met feestdagen en verplichtingen. Stress kan een fysieke reactie op de huid veroorzaken, waaronder een verhoogde gevoeligheid en jeuk. De jeuk kan op zijn beurt weer stress verergeren, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt.

Voorbeeld: Emma heeft het druk tijdens de feestdagen en merkt dat haar huid steeds meer gaat jeuken. Ze realiseert zich dat haar stressniveau invloed heeft op de conditie van haar huid, waardoor de winterjeuk erger wordt.

Symptomen van winterjeuk

Wat je kunt ervaren bij winterjeuk:

• Droge huid: Huid die strak aanvoelt en soms zelfs schilfert.
• Kriebelende, prikkende jeuk: Vooral op de onderbenen, armen, rug en zijden van de buik.
• Schilferige plekken: Vooral zichtbaar op de knieën, ellebogen en schenen.
• Ruwe, schrale huid: Huid voelt ruw aan en kan kleine barstjes of kloofjes vertonen.
• Roodheid: De huid kan rood worden door het krabben of de irritatie.
• Pijnlijke huid: Bij intensief krabben kunnen er wondjes ontstaan die gevoelig of pijnlijk zijn.
• Geïrriteerde uitslag: Kleine bultjes of uitslag door constante wrijving en krabben.
• Gevoeligheid voor kleding: Huid kan gevoelig reageren op ruwe stoffen, zoals wol, en de jeuk verergeren.

Let op: Krabben verergert vaak de symptomen en kan leiden tot verdere irritatie en ongemak.

Risicogroepen en -factoren 

• Mensen met een droge huid: Heb je van nature al een droge huid? Dan ben je extra vatbaar voor winterjeuk, want je huid verliest nog sneller vocht in de koude, droge maanden.
• Ouderen: Naarmate je ouder wordt, produceert je huid minder natuurlijke oliën, waardoor deze gevoeliger is voor uitdroging en jeuk tijdens de winter.
• Mensen met huidproblemen: Heb je last van eczeem, psoriasis of andere huidproblemen? De winter kan deze aandoeningen verergeren, waardoor je sneller last krijgt van winterjeuk.
• Binnenblijvers: De warmte van kachels en radiatoren zorgt voor een droge lucht in huis. Als je veel binnen zit, krijgt je huid de volle laag en kan deze sneller uitdrogen.
• Douches met heet water: Ben je een liefhebber van lange, warme douches? Dit kan de natuurlijke oliën van je huid strippen en maakt je extra vatbaar voor winterjeuk.
• Werken met water: Mensen die veel met hun handen in water zitten, zoals koks, schoonmakers en verplegend personeel, lopen meer risico op een droge huid en daardoor op winterjeuk.
• Allergiepatiënten: Mensen met allergieën, zoals voor huisstofmijt, kunnen in de winter meer last krijgen van jeuk, omdat ze vaker binnen zitten waar allergenen zich ophopen.
• Slechte hydratatie: Als je in de winter weinig drinkt, kan dit de vochtbalans van je huid verstoren en het risico op jeuk vergroten.
• Ruwe kledingdragers: Draag je graag wollen truien of sjaals? Deze kunnen de huid irriteren en de winterjeuk verergeren.
• Stressvolle levensstijl: Ben je gestrest? Stress kan de huidgevoeligheid verhogen en winterjeuk uitlokken of verergeren.

Onderzoek en diagnose

Wanneer je naar de huisarts gaat met klachten over winterjeuk, zal deze beginnen met een aantal gerichte vragen om de oorzaak en ernst van je klachten in kaart te brengen. Winterjeuk is namelijk niet altijd een eenvoudig probleem; het kan diverse oorzaken hebben die de arts wil uitpluizen. De huisarts zal je situatie nauwkeurig willen begrijpen om de beste behandelopties voor te stellen.

Het vraaggesprek met de huisarts

1. Wanneer begonnen de klachten? De huisarts zal je vragen wanneer je voor het eerst last kreeg van de jeuk. Dit helpt om een patroon te ontdekken. Krijg je bijvoorbeeld elk jaar rond dezelfde tijd last? Of is het dit jaar voor het eerst? Het helpt om onderscheid te maken tussen winterjeuk en andere vormen van huidirritatie.Voorbeeld: “Ik merk dat mijn huid elke winter rond december begint te jeuken, vooral op mijn onderbenen en armen. In de zomer heb ik nergens last van.”
2. Waar zit de jeuk precies? De huisarts wil weten waar op je lichaam de jeuk zich voornamelijk voordoet. Winterjeuk komt vaak voor op de onderbenen, armen, en rug, maar kan ook op andere plaatsen opspelen.Voorbeeld: “De jeuk zit vooral op mijn onderbenen en wordt erger als ik dikke sokken draag.”
3. Hoe ernstig is de jeuk? Het is belangrijk voor de huisarts om te begrijpen hoe intens de jeuk is. Is het licht irritant of houdt het je ’s nachts wakker? Jeuk die erg intens is, kan wijzen op een onderliggend probleem dat nader onderzoek vereist.Voorbeeld: “Soms is de jeuk zo erg dat ik er niet van kan slapen. Krabben helpt even, maar daarna wordt het alleen maar erger.”
4. Zijn er andere symptomen? De huisarts zal vragen of je ook andere klachten hebt, zoals een droge huid, roodheid, schilfering of uitslag. Dit kan helpen om de oorzaak van de jeuk te achterhalen en andere huidproblemen, zoals eczeem, uit te sluiten.Voorbeeld: “Naast de jeuk zie ik ook rode, schilferige plekken op mijn armen en benen.”
5. Wat voor producten gebruik je voor je huidverzorging? Om de oorzaak van de jeuk te achterhalen, zal de huisarts vragen welke huidverzorgingsproducten je gebruikt. Sommige zepen, crèmes of lotions kunnen de huid verder uitdrogen of irriteren, vooral in de winter.Voorbeeld: “Ik gebruik elke ochtend een douchegel, maar ik weet niet zeker of die mijn huid misschien uitdroogt.”
6. Hoe vaak douche je en hoe heet is het water? Langdurig douchen met heet water kan de natuurlijke oliën van je huid verwijderen, waardoor deze sneller uitdroogt. De huisarts zal dit willen weten om een betere indruk te krijgen van mogelijke oorzaken van de jeuk.Voorbeeld: “Ik douche elke ochtend met vrij warm water, omdat ik dat lekker vind na een koude nacht.”

Het lichamelijk onderzoek

Na het vraaggesprek zal de huisarts je huid grondig inspecteren. Het doel van dit lichamelijk onderzoek is om tekenen van uitdroging, irritatie of andere huidaandoeningen te herkennen die winterjeuk kunnen veroorzaken.

• Huidinspectie: De huisarts bekijkt de plekken waar je het meest jeuk ervaart. Ze zullen letten op symptomen zoals droogheid, schilfering, roodheid of kleine kloofjes. Dit geeft een goede indicatie of de huidproblemen te wijten zijn aan uitdroging of iets anders, zoals een huidinfectie.Voorbeeld: De huisarts ziet dat de huid op je onderbenen droog en schilferig is, wat typisch is voor winterjeuk. Er zijn geen tekenen van infectie of ernstige uitslag.
• Krabeffecten: De huisarts kan krabsporen herkennen aan kleine krasjes, rode lijntjes of zelfs wondjes op de huid, vaak parallel lopend en vooral zichtbaar op plekken die je met je nagels kunt bereiken, zoals de onderbenen, armen, of buik.Voorbeeld: De huisarts ziet op je onderbenen fijne, rode krasjes in een patroon dat lijkt op het schrapen van nagels, wat erop wijst dat je vaak hebt gekrabd om de jeuk te verlichten.
• Huidturgor: De huisarts kan de elasticiteit van je huid testen door zachtjes in de huid te knijpen en los te laten. Een huid die langzaam terugveert, kan wijzen op uitdroging.Voorbeeld: Bij het knijpen in de huid op je arm veert deze langzaam terug, wat een teken kan zijn van een vochtarme huid.

Eventueel aanvullend onderzoek

In de meeste gevallen kan de huisarts winterjeuk vaststellen op basis van de anamnese en het lichamelijk onderzoek. Als de arts vermoedt dat er een onderliggende medische aandoening is (zoals een schildklieraandoening, allergieën, of vitaminetekort), kan aanvullend onderzoek nodig zijn, zoals:

• Bloedonderzoek: Om te controleren op vitaminetekorten, schildklierproblemen of andere gezondheidsproblemen die een droge huid en jeuk kunnen veroorzaken.
• Huidkweek of allergietest: Als er sprake is van uitslag of andere onduidelijke huidveranderingen, kan de huisarts een kweek of allergietest uitvoeren om te bepalen of er sprake is van een allergische reactie of huidinfectie.

Met deze grondige aanpak kan de huisarts winterjeuk meestal snel herkennen en je adviseren over de beste manier om je huid door de winter heen te helpen.

Behandeling van winterjeuk

Winterjeuk kan hardnekkig en irritant zijn, maar gelukkig zijn er verschillende manieren om je huid weer tot rust te brengen en de jeuk te verlichten. De huisarts zal je behandeling afstemmen op de ernst van je klachten en de conditie van je huid. Of je nu een liefhebber bent van lange, warme douches of juist snel last hebt van ruwe wollen truien, er is altijd een aanpak die bij jou past!

Hydrateren, hydrateren, hydrateren: Je huid wil drinken!

Een van de beste manieren om winterjeuk tegen te gaan, is door je huid van voldoende vocht te voorzien. Je huisarts zal waarschijnlijk aanraden om dagelijks een goede vochtinbrengende crème te gebruiken, liefst een die speciaal ontwikkeld is voor een droge en gevoelige huid. Kies een dikke, vettige crème of zalf in plaats van een lichte lotion, want die vormen een beschermlaagje op de huid en sluiten het vocht in.

Voorbeeld: Gebruik na het douchen direct een crème met natuurlijke oliën, zoals sheaboter of amandelolie, om je huid gehydrateerd te houden. Een tip van de huisarts kan zijn om je huid lichtjes vochtig te laten voordat je de crème aanbrengt; zo wordt het vocht beter vastgehouden.

Vermijd warme douches: Hou het lauwwarm en kort

Ja, we weten het: een hete douche is onweerstaanbaar na een koude dag. Toch kan dit je winterjeuk erger maken. De huisarts zal daarom adviseren om te douchen met lauwwarm water en niet langer dan 10 minuten. Hete douches ontdoen je huid van de natuurlijke oliën, waardoor deze sneller uitdroogt en gaat jeuken.

Voorbeeld: Maak van je doucheroutine een wellnessmoment. Voeg een druppel badolie aan het water toe om je huid extra te verzorgen tijdens het douchen.

Kies de juiste producten: Zeg nee tegen parfum en zeep

Veel douchegels en zepen bevatten irriterende ingrediënten zoals parfum en alcohol. Dit zijn boosdoeners voor een al droge huid. De huisarts kan aanraden om over te stappen op een milde, ongeparfumeerde wasemulsie of doucheolie die speciaal is ontworpen voor een gevoelige huid.

Voorbeeld: Gebruik een wasemulsie op basis van havermout. Havermout staat bekend om zijn kalmerende werking en helpt de huid om vocht vast te houden.

Kleding: Zacht is het toverwoord

Als je merkt dat je winterjeuk wordt verergerd door bepaalde kledingstukken, zoals wollen truien, is het tijd om je garderobe onder de loep te nemen. De huisarts zal adviseren om zachte, ademende materialen te dragen, zoals katoen, en om een laagje onder wollen kleding te dragen om direct huidcontact te vermijden.

Voorbeeld: Draag een dun katoenen T-shirt onder je wollen trui om irritatie te voorkomen. Katoen is vriendelijk voor de huid en houdt je ook lekker warm.

Hydrateren van binnenuit: Water, water, water

Naast het hydrateren van je huid met crèmes, zal de huisarts benadrukken dat voldoende water drinken essentieel is. In de winter hebben we vaak minder dorst, maar je huid heeft vocht nodig om gehydrateerd te blijven.

Voorbeeld: Houd een fles water bij de hand, zowel thuis als op het werk, en geef er een smaakje aan door er een schijfje citroen of een takje munt in te doen. Zo wordt water drinken een stuk aantrekkelijker!

Gebruik een luchtbevochtiger: Droge lucht, bye-bye!

De huisarts kan voorstellen om een luchtbevochtiger in huis te plaatsen, vooral in de slaapkamer. Een luchtbevochtiger voegt vocht toe aan de droge binnenlucht en helpt om je huid gehydrateerd te houden terwijl je slaapt.

Voorbeeld: Plaats een luchtbevochtiger op je nachtkastje en voeg een paar druppels lavendelolie toe. Dit zorgt niet alleen voor vochtige lucht, maar werkt ook nog eens ontspannend.

Verzacht de jeuk: Koude kompressen

Voor directe verlichting van de jeuk kan de huisarts aanraden om een koud kompres aan te brengen op de jeukende huid. Dit werkt vooral goed bij intense jeuk en kan voorkomen dat je de huid kapot krabt.

Voorbeeld: Pak een schoon washandje, dompel het onder in koud water en leg het een paar minuten op de jeukende plek. Gebruik indien nodig een zakje ijs gewikkeld in een doek, maar breng dit nooit direct op de huid aan.

Medicatie: Soms is het nodig

Als de winterjeuk ernstig is of niet verbetert met zelfzorgmaatregelen, kan de huisarts medicijnen voorschrijven. Denk aan een corticosteroïdenzalf om de ontsteking en jeuk te verminderen. Soms kan een antihistaminicum voorgeschreven worden als de jeuk wordt veroorzaakt door een allergische reactie.

Voorbeeld: Bij heftige jeuk kan de huisarts een milde hydrocortisoncrème voorschrijven, die je dun op de aangetaste plekken aanbrengt. Dit helpt om de jeuk en ontsteking snel onder controle te krijgen.

Vermijd krabben: Zachtjes verzorgen

Het klinkt zo makkelijk, maar dat is het allerminst: niet krabben. De huisarts zal je adviseren om krabben te vermijden, hoe moeilijk dat ook is. Krabben kan de huid verder irriteren en zelfs beschadigen, wat het herstelproces vertraagt. Probeer in plaats daarvan zachtjes te wrijven of de huid in te smeren met een verkoelende lotion.

Voorbeeld: Bewaar een tube verzachtende crème in je tas. Als de jeuk opkomt, smeer je snel een beetje op de plek in plaats van te krabben. Je huid zal je dankbaar zijn!

Preventie van een winterhuid: Zo houd je je huid gezond en jeukvrij

Neem de volgede maatregelen in acht om te voorkomen dat je getroffen wordt door een winterhuid:

• Hydrateer dagelijks: Smeer je huid dagelijks in met een voedende, vettige crème of bodylotion. Kies voor producten met natuurlijke oliën, zoals amandelolie of sheaboter, die een beschermend laagje op je huid vormen.
• Douche kort en lauw: Vermijd hete douches, hoe verleidelijk ook! Ga voor lauwwarm water en beperk je douchebeurten tot maximaal 10 minuten om te voorkomen dat je huid uitdroogt.
• Gebruik milde, ongeparfumeerde zeep: Kies voor een milde, ongeparfumeerde wasemulsie of doucheolie om je huid te reinigen zonder de natuurlijke oliën weg te spoelen.
• Drink voldoende water: Houd je huid van binnenuit gehydrateerd door minstens 1,5 tot 2 liter water per dag te drinken. Voeg wat schijfjes citroen of komkommer toe voor een verfrissend tintje!
• Zachte kleding: Draag kleding van zachte, ademende materialen zoals katoen. Vermijd wollen kleding direct op de huid; draag er een katoenen laagje onder om irritatie te voorkomen.
• Luchtbevochtiger in huis: Zet een luchtbevochtiger in je woon- en slaapkamer om de luchtvochtigheid in huis op peil te houden. Dit helpt je huid om gehydrateerd te blijven.
• Vermijd ruwe exfoliatie: Scrub je huid niet te vaak en gebruik geen agressieve scrubs. Een zachte exfoliatie één keer per week is voldoende om dode huidcellen te verwijderen zonder je huid te beschadigen.
• Bescherm je huid buiten: Smeer je gezicht, lippen en handen in met een beschermende crème voordat je naar buiten gaat. De wind en kou kunnen je huid snel uitdrogen.
• Verwarmen met mate: Probeer je huis niet te warm te stoken. Droge, verwarmde lucht kan je huid verder uitdrogen. Zet in plaats daarvan een trui aan en gebruik dekentjes voor extra warmte.
• Hydraterende maskers: Trakteer je huid eens per week op een hydraterend gezichtsmasker om de vochtbalans op peil te houden. Een maskertje met honing of aloë vera doet wonderen.
• Vermijd krabben: Hoe lastig het ook is, probeer niet te krabben bij jeuk. Krabben irriteert de huid nog meer en kan kleine wondjes veroorzaken. Smeer je huid in plaats daarvan in met een verzachtende crème.
• Voedingsstoffen: Zorg voor een gezonde, gevarieerde voeding met voldoende vitamine E, omega-3 vetzuren, en antioxidanten. Deze helpen je huid van binnenuit gezond te houden. Denk aan noten, avocado’s, vis en kleurrijke groenten.

Zo kun je je huid door de koude maanden heen helpen en de winterjeuk op afstand houden!

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over winterjeuk, of tips geven. Misschien heb jij wel de ultieme remedie tegen deze nare jeuk! Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.