Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
De medische term van jeuk bij de anus is pruritus ani. Dit is een relatief veelvoorkomende klacht. Tot 5% van de bevolking wordt erdoor getroffen. Veelvoorkomende oorzaken zijn aandoeningen waarbij plaatselijk meer vocht ontstaat, zoals aambeien. Ontstekingen, infecties, wormpjes, bepaalde huidaandoeningen, scheurtjes in het slijmvlies, frequente diarree of, in zeldzame gevallen, een tumor kunnen ook jeuk veroorzaken. Soms jeukt de huid omdat deze geïrriteerd is door zeep, vochtige doekjes, te vaak wassen of te veel zweten bij de billen. Irriterende stoffen in voedsel kunnen vermoedelijk anale jeuk veroorzaken of verergeren, vaak via een veranderde consistentie van de ontlasting. Mogelijke boosdoeners zijn koffie, thee, bier, tomaten en chocolade. Medicijnen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van jeuk, zoals cytostatica (ook wel chemotherapie genoemd). Het in acht nemen van goed hygiëne is belangrijk voor preventie en behandeling. Onvoldoende hygiëne kan leiden tot jeuk bij de anus, maar meestal wordt de jeuk veroorzaakt door overmatig wassen. Overmatige reiniging vernietigt de vetlaag op de huid. Je huid droogt daardoor uit. Om die reden neemt de jeuk toe. Omgekeerd kan ook slechte persoonlijke hygiëne tot klachten leiden. In zeldzame gevallen kan jeuk aan de anus worden veroorzaakt door een algemene ziekte, zoals diabetes mellitus, Hodgkin-lymfoom, ziekte van Crohn, nierfalen, leverziekte, uremie of systemische huidziekten.
Jeuk bij de anus
Anale jeuk is een veelvoorkomende klacht. de jeuk is vaak intens en kan gepaard gaan met een sterke drang om te krabben. veel mensen ervaren anale jeuk als gênant en ongemakkelijk. Jeuk bij de anus heeft vele mogelijke oorzaken, zoals huidproblemen, aambeien en te veel of te weinig wassen. Als anale jeuk aanhoudt, neem dan contact op met je huisarts. Met de juiste behandeling, leefstijlaanpassingen en zelfzorgmaatregelen kun je deze klacht vaak snel de baas worden.
Soorten pruritus ani
Er worden twee hoofdtypen pruritus ani onderscheiden: primaire en secundaire.
Primaire (idiopathische) pruritus ani
Deze vorm heeft geen aanwijsbare onderliggende oorzaak. Dit is het meest voorkomende type anale jeuk.
Secundaire pruritus ani
Deze vorm kan te wijten zijn aan veel verschillende onderliggende oorzaken. Het kan veroorzaakt worden dooraambeien, infecties, contacteczeem of andere dermatologische aandoeningen, systemische ziekten en andere factoren omvatten.
Vóórkomen
Geschat wordt dat 1-5% van de bevolking door jeuk bij de anus wordt getroffen. Het komt ongeveer 4 keer vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Primaire of idiopathische pruritus ani is verantwoordelijk voor de meerderheid der gevallen; ongeveer 50-90%).
Bijkomende symptomen
Anale jeuk kan gepaard gaan met roodheid, branderigheid en pijn, vooral tijdens en na het poepen. De jeuk en irritatie kan tijdelijk of juist steeds aanwezig zijn. Dit is afhankelijk van de oorzaak. De intensiteit van anale jeuk neemt vaak toe door het stukkrabben van de huid en de aanwezigheid van vocht. Er kan bloedverlies optreden. Je ziet dan een streepje bloed bij de ontlasting of in je ondergoed.
Oorzaken van een jeukende anus
Jeuk aan de anus kan het symptoom zijn van verschillende anale/anorectale of huidaandoeningen, maar soms ook van inwendige aandoeningen. Voedsel, verkeerde hygiëneproducten en onvoldoende of overmatige anale hygiëne kunnen een jeukende anus veroorzaken. Daarnaast leiden infecties of medicatie tot jeuk bij de anus. Jeukende anus wordt vaak veroorzaakt door meer dan één onderliggende ziekte. De jeuk aan de anus gaat pas weg als alle oorzaken zijn weggenomen
Externe oorzaken
In vogelvlucht
Voedsel is een onschuldige oorzaak van jeuk bij de anus. Soms kan eten of drinken de klachten uitlokken. Bericht zijn cafeïnehoudende dranken (bijvoorbeeld koffie, thee, cola, energiedrankjes) en alcoholische dranken (bijvoorbeeld bier). Gekruide voedingsmiddelen, vooral voedingsmiddelen die té pittig zijn, maar ook zoute voedingsmiddelen, noten, chocolade, zuivelproducten of citrusvruchten zijn mogelijke triggers van anale jeuk.
Intolerantiereacties op chemicaliën (bijvoorbeeld geurstoffen, zeep, vochtige toiletdoekjes) en medicatie (bijvoorbeeld lokale anesthetica, antihistaminica, antibiotica) kunnen leiden tot irritatie van de huid en dus tot jeuk in de anale regio.
Een andere oorzaak van anale jeuk kan een slechte hygiëne zijn nadat je gepoept hebt. Maar wees voorzichtig: als je al last hebt van anale jeuk, moet je overmatige hygiëne vermijden. Verhoogde hygiëne met vochtige toiletdoekjes en zeep beschadigt de huid van de anus en kan vervolgens geïnfecteerd raken door bacteriën. Dit verhoogt het jeukende gevoel rond de anus.
Jeukende anus door antibiotica
Antibiotica kunnen soms anale jeuk veroorzaken vanwege de manier waarop ze bacteriën bestrijden. Infecties die worden veroorzaakt door bacteriën, kunnen worden bestreden met antibiotica. Maar antibiotica kunnen ook onbedoeld ‘goede bacteriën’ doden die helpen bij het verteringsproces.
Breedspectrumantibiotica zoals tetracycline en erytromycine zijn tweevoorbeelden van antibiotica die de balans kunnen verstoren van de microbiota die in het spijsverteringskanaal van alle mensen leven. Deze verstoring van de darmflora kan leiden tot ontsteking en anale jeuk.
Proctologische oorzaken
Proctologie is het vakgebied dat zich bezig houdt met lichamelijke aandoeningen rondom het anale gebied. Veel ernstiger van anale jeuk zijn aandoeningen zoals aambeien of fecale incontinentie. Bij fecale incontinentie verlies je de controle over de kringspier waardoor je niet meer in staat bent om je ontlasting op te houden. Een constant vochtige omgeving irriteert de huid en er ontstaat jeuk.
Gastro-intestinale aandoeningen zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn kunnen leiden tot langdurige diarree. Het toegenomen contact met ontlasting en veelvuldig afvegen na toiletgebruik bevordert de jeuk aan de anus. Diarree, obstipatie, verwondingen in de anale huid (anale fissuren ofwel scheurtjes bij de anus), fistels of een endeldarmverzakking (rectumprolaps) veroorzaken ook huidirritatie en dus jeuk aan de anus.
Een anale poliep kan ook voor klachten zorgen. Dit is een steelvormig aangroeisel in of bij de anus. Andere veroorzakers van jeuk zijn de ziekte van Bowen, ziekte van Paget en anuskanker.
Dermatologische oorzaken (huidaandoeningen)
Dermatologische of infectieuze oorzaken komen voor bij ongeveer de helft van alle patiënten met jeuk aan de anus. Perianaal eczeem is een ontstekingsreactie van de huid die meestal gepaard gaat met jeuk aan de anus. Daarom is perianaal eczeem, net als anale jeuk, geen oorzaak, maar ook een symptoom. Eczeem rond de anus kan verschillende oorzaken hebben, zoals contactallergie, irritatie, smetten, overgroei van schimmels. Het is daarom belangrijk om de juiste oorzaak te zoeken bij eczeem rond de anus.
Andere huidziekten zoals psoriasis inversa, lichen planus, lichen sclerosus et atrophicus, acne inversa of bulleuze dermatosen (blaarziekten) veroorzaken ook jeuk in de anus.
Inwendige oorzaken
Diabetes mellitus, in de volksmond suikerziekte genoemd, is de belangrijkste interne oorzaak van anale jeuk. Andere mogelijke interne oorzaken zijn een verstoord immuunsysteem (bijvoorbeeld door hiv), infecties door stafylokokken en streptokokken, herpes zoster, schimmelinfecties of seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Lever-, bloed- en schildklieraandoeningen zijn andere mogelijke oorzaken van jeuk aan de anus.
Er kan ook sprake zijn van een infectie met aarsmaden. Rond om de anus kunnen eitjes zichtbaar zijn die wijzen op een aarsmade-infectie.
Anale jeuk bij kinderen
Jeuk aan de anus, maar ook jeuk in het vulvaire gebied (pruritus vulvae) is een veelvoorkomend probleem bij meisjes. Dit komt doordat de anus vlakbij de vulva ligt. Dit kan leiden tot besmetting van de vulva en vagina met ontlastingsresten. De vaginale en anale huid is in de kindertijd nog dun en kwetsbaar. Bovendien is de vaginale flora pH-neutraal, wat bacteriële infecties bevordert.
In Nederland komt de besmetting met aarsmade (kleine witte wormpjes) vooral bij kinderen voor. De wormen leggen ’s nachts eitjes rond de anus en veroorzaken jeuk.
Huisarts raadplegen
Meestal vereist anale jeuk geen medische zorg. Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts:
- de jeuk is ernstig of aanhoudend
- er is sprake van bloedverlies
- er is sprake van ontlastingsincontinentie
- het anale gebied lijkt geïnfecteerd te zijn
- je komt er maar niet achter wat de aanhoudende jeuk veroorzaakt
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal informeren naar je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Is er sprake van een huidziekte, diabetes of een andere ziekte? Drink je regelmatig alcoholhoudende dranken of cafeïne bevattende dranken? Daarna zal de arts een lichamelijk onderzoek uitvoeren om mogelijke onderliggende oorzaken, zoals huidaandoeningen en andere ziekten, te identificeren. Hij of zij zal het gebied visueel inspecteren om te zoeken naar veranderingen in huidskleur of textuur, huiduitslag of laesies. De arts zal tevens vragen naar eventuele medicijnen die je neemt en het type en de frequentie van stoelgang. Hoe vaak poep je? Is de ontlasting dun of is er sprake van diarree? Heb je last van jeuk of pijn bij het poepen?
Microscopisch onderzoek van huidmonsters
De arts kan huidmonsters verkrijgen en tests uitvoeren om te screenen op bacteriële of andere infecties.
Plakbandtest
Ouders van kinderen die mogelijk wormwormen hebben, kunnen voor het slapengaan een klein stukje chirurgische tape of plakband in de buurt van de anus van het kind plaatsen. De wormen komen vaker ’s nachts tevoorschijn. ’s Morgens, als het kind wakker wordt, kan de tape worden verwijderd om te zien of de wormen of hun eitjes aanwezig zijn. Dit wordt de plakbandtest genoemd.
Behandeling van anale jeuk
Meestal is de behandeling van jeuk rond de anus gericht op het in acht nemen van een goede anale hygiëne. Als er een secundaire of onderliggende oorzaak wordt gevonden, is de behandeling afhankelijk van de specifieke onderliggende aandoening.
De arts kan (afhankelijk van de oorzaak) de volgende medicijnen voorschrijven:
- Topische geneesmiddelen -geneesmiddelen die plaatselijk worden aangebracht, zoals crèmes of zalven die 1% hydrocortison bevatten, om jeuk en irritatie te verlichten. De crème of zalf kan twee of drie keer per dag op het aangetaste gebied worden aangebracht.
- Orale (via mond en slokdarm) medicatie: antibiotica of antischimmelmedicijnen kunnen worden voorgeschreven als er respectievelijk een bacteriële – of schimmelinfectie aanwezig is.
- Methyleenblauw-injectie: deze techniek kan worden gebruikt om meer gevorderde gevallen te behandelen die niet reageren op gewone medicatie. Methyleenblauw (een kleurstof) wordt onder de huid in het perianale gebied geïnjecteerd. Er wordt gedacht dat het methyleenblauw pijn en jeuk verlicht door de zenuwuiteinden waar de kleurstof wordt geïnjecteerd te verdoven.
Zelfzorgmaatregelen
Niet aan je anus krabben
Weersta de drang om te krabben. De jeuk kan ’s nachts erger lijken, dus mensen kunnen tijdens de slaap onbewust met hun vingernagels aan het anale gebied krabben. Draag schone, zachte katoenen handschoenen voor het slapengaan om irritatie en infectie te voorkomen.
Houd je anale gebied schoon
Gebruik gewoon water in plaats van zeep of vochtig toiletpapier om het perianale gebied na een stoelgang te reinigen. Een douchekop, toiletdouche of bidet kan worden gebruikt om het perianale gebied voorzichtig te reinigen. Gebruik een föhn op een lage stand om het gebied te drogen. Als je wel toiletpapier of een handdoekje gebruikt, dep het gebied dan voorzichtig droog.
Anale gebied droog houden
Breng een kleine hoeveelheid maizena, babypoeder of een stuk katoen aan op het gebied om het gedurende de dag droog te houden. In plaats daarvan kan een klein wattenschijfje worden gebruikt.
Gebruik geen zeep
Gebruik geen zeep bij het reinigen van het anale gebied en schrob niet krachtig met toiletpapier of een washandje.
Vermijd reinigingsproducten
Vermijd het gebruik van geparfumeerde crèmes, lotions, bubbelbaden, poeders of andere producten die irritatie van het gebied kunnen veroorzaken.
Vezelrijke voeding en voldoende drinken
Eet voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels. Een gezond dieet en voldoende drinken kan diarree of obstipatie helpen voorkomen en zorgen voor een regelmatige stoelgang.
Bepaald voedsel vermijden
Vermijd alle voedingsmiddelen die jeuk kunnen bevorderen, zoals pittig of zuur voedsel of cafeïnehoudende dranken.
Draag geen strak ondergoed
Vermijd het dragen van strak of knellend ondergoed. Ook een string wordt afgeraden. Katoenen ondergoed kan helpen om vocht beter op te nemen dan synthetische stoffen. Zorg ervoor dat ondergoed goed past en verander het regelmatig. Was kleding met geurvrije wasmiddelen.
Gebruik medicijnen zoals voorgeschreven
Breng de crème of zalf spaarzaam aan en stop het gebruik als de jeuk niet minder wordt of erger wordt. Volg de aanwijzingen van je arts op en lees altijd eerst de bijsluiter.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over jeuk bij de anus, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
