Foetor hepaticus: betekenis, definitie en oorzaken

Last Updated on 26 oktober 2024 by M.G. Sulman

Stel je voor: je zit rustig op de bank en merkt ineens een vreemde, zoetige geur, bijna als rottend fruit of ammoniak, wanneer je uitademt. Dit kan een teken zijn van foetor hepaticus, een opvallende geur die vaak voorkomt bij ernstige leverkwalen. Deze muffige, zoetige adem is geen gewoon kwaaltje, maar een signaal dat je lever moeite heeft om afvalstoffen zoals zwavelverbindingen behoorlijk te verwerken. In plaats van via de lever, vinden deze stoffen hun weg naar je adem, wat resulteert in die eigenaardige geur. Ofschoon het vaak een symptoom is van gevorderde leverziekten zoals cirrose, kan het een belangrijk alarmsignaal zijn om medische bijstand te zoeken. Foetor hepaticus is dus meer dan slechts een geur; het is een waarschuwingssignaal van je lichaam dat men niet lichtvaardig moet negeren.

Een man die thuis op de bank zit en merkt dat zijn adem vreemd ruikt / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Foetor hepaticus

Stel je voor: je zit in de trein, verdiept in een boek of misschien gewoon een beetje voor je uit starend. Plotseling ruik je iets vreemds, iets wat niet helemaal past in de alledaagse geur van koffie en een haastig gesmeerde boterham. Het is zoet, maar ook een beetje muffig. Je vraagt je af: waar komt dit vandaan? Zou het van die oude jas naast je kunnen komen, of heeft iemand iets bijzonders gegeten? Maar wat als die geur eigenlijk iets anders vertelt, iets wat met de gezondheid van iemand te maken heeft? Dit kan een geval zijn van foetor hepaticus.

Wat is foetor hepaticus?

Foetor hepaticus is een typische geur die ontstaat bij ernstige leveraandoeningen. Het is een mengeling van zoetig en muf, soms zelfs met een vleugje ammoniak of de geur van rottend fruit. Niet bepaald een aangename verrassing, zou je zeggen, maar de geur is een belangrijk signaal van je lichaam. Net zoals een slechte vis lucht geeft aan zijn aanwezigheid, zo laat je lever je weten dat hij niet op zijn best is.

Hoe ontstaat deze geur?

De geur ontstaat wanneer de lever niet meer goed functioneert en bepaalde stoffen die normaal door de lever worden verwerkt, zoals zwavelverbindingen, via je adem ontsnappen. Dit proces doet een beetje denken aan een riool dat verstopt is: de afvalstoffen kunnen niet weg en vinden een andere uitweg. In dit geval is dat via je longen, wat de opvallende ademgeur veroorzaakt. Het is eigenlijk je lichaam dat probeert op een subtiele manier om hulp te vragen, maar dat subtiel ruikt niet bepaald fris.

Wat betekent het?

Foetor hepaticus komt vaak voor bij levercirrose, een aandoening waarbij het leverweefsel beschadigd is. Het is alsof je lever probeert door een dichtgeslibde gootsteen te spoelen: het lukt niet meer goed. Dit zorgt ervoor dat afvalstoffen, die normaal gesproken door je lever gefilterd worden, door je lichaam gaan zwerven. De lucht die je uitademt, verraadt de zwavelverbindingen die vrij rondspoken.

Kan iedereen het krijgen?

Gelukkig is foetor hepaticus niet iets waar je je meteen zorgen over hoeft te maken als je een keer een rare geur opmerkt. Het is vaak een signaal bij mensen met al gevorderde leverziekten, zoals hepatitis of langdurig alcoholmisbruik. Maar, net zoals bij een lekke band, komt de schade niet uit het niets. Meestal zijn er al langer klachten, zoals vermoeidheid, gele ogen of huid (oftewel geelzucht), en een opgezwollen buik.

Wat kun je doen?

Als je merkt dat iemand in je omgeving deze karakteristieke geur heeft – of als je het bij jezelf opmerkt – is het slim om actie te ondernemen. Net zoals een brandlucht in de keuken je waarschuwt om het vuur te doven, geeft foetor hepaticus een signaal dat je lever in de problemen zit. Een bezoek aan de huisarts of specialist kan helpen om uit te zoeken wat er precies aan de hand is en hoe je je lever kunt ondersteunen.

En onthoud: beter voorkomen dan genezen. Hoewel we ons niet altijd bewust zijn van wat onze lever allemaal voor ons doet, is het belangrijk om lief voor hem te zijn. Gezonder eten, minder alcohol, en soms een moment van rust kunnen ervoor zorgen dat deze stille held zijn werk blijft doen – zonder dat hij via een geur moet schreeuwen om aandacht.

Zo zie je maar, zelfs een luchtje kan soms meer zeggen dan duizend woorden!

Betekenis

De term foetor hepaticus komt uit het Latijn. Foetor betekent “stank” of “onaangename geur,” en hepaticus verwijst naar “de lever.” Samen betekent het dus letterlijk “levergeur” of “de geur veroorzaakt door de lever.” Deze term wordt al eeuwenlang in de medische wereld gebruikt om een specifieke ademgeur te beschrijven die ontstaat door leverproblemen, vooral bij ernstige aandoeningen zoals cirrose. Het is een mooi voorbeeld van hoe oude, Latijnse termen nog steeds een belangrijke rol spelen in de moderne geneeskunde, en vaak een heel directe betekenis hebben als je ze ontleedt!

Definitie

Foetor hepaticus is een karakteristieke zoetige, muffige ademgeur die veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van vluchtige zwavelverbindingen, met name bij ernstige leveraandoeningen zoals levercirrose, wanneer de lever niet in staat is toxische stoffen adequaat te verwerken.

Vóórkomen

Wat betreft het vóórkomen van foetor hepaticus zijn er geen specifieke cijfers bekend voor Nederland en België, maar het komt meestal voor in de laatste stadia van chronische leverziekten. In Europa, waaronder Nederland en België, komt levercirrose voor bij ongeveer 0,1% van de bevolking, en foetor hepaticus treedt meestal op bij mensen met gevorderde leveraandoeningen​. Zowel mannen als vrouwen kunnen foetor hepaticus ontwikkelen, maar aangezien levercirrose vaker voorkomt bij mannen, zal dit symptoom ook vaker bij hen worden gezien.

Bijkomende symptomen

Naast de karakteristieke ademgeur van foetor hepaticus, kunnen er verschillende andere symptomen optreden die wijzen op een ernstige leveraandoening. Deze symptomen zijn vaak het gevolg van leverfalen of levercirrose en kunnen bestaan uit:

  1. Geelzucht: Een gele verkleuring van de huid en het oogwit, veroorzaakt door een ophoping van bilirubine in het bloed.
  2. Donkere urine en lichtgekleurde ontlasting: Door verminderde galproductie kunnen deze afwijkingen optreden.
  3. Vermoeidheid: Chronische vermoeidheid is een veelvoorkomend symptoom bij leverproblemen.
  4. Jeuk (pruritus): Zonder zichtbare huiduitslag, een veelvoorkomende klacht bij leverfalen.
  5. Cognitieve problemen (hepatische encefalopathie): Dit kan variëren van lichte verwarring tot ernstige desoriëntatie of coma.
  6. Zwelling van de buik (ascites): Door vochtophoping in de buikholte, wat kan wijzen op portale hypertensie.
  7. Bloedingen of blauwe plekken: Door een verminderde productie van stollingsfactoren in de lever.

Deze symptomen, samen met foetor hepaticus, zijn sterke signalen dat er mogelijk sprake is van gevorderde leverziekte en vereisen dringend medische hulp.

geelzucht
Geelzucht / Bron: Wikimedia Commons

Oorzaken van foetor hepaticus

De oorzaken van foetor hepaticus zijn als een knipperend waarschuwingslicht voor je gezondheid. Wanneer je lever zich in de gevarenzone bevindt en niet langer goed functioneert, beginnen afvalstoffen zoals zwavelverbindingen en ammoniak door je bloed te circuleren en uiteindelijk via je adem te ontsnappen. Dit geeft die typische, zoet-muffe geur. Maar wat zorgt ervoor dat je lever in zo’n crisis belandt?

De grootste boosdoener is levercirrose, een aandoening waarbij leverweefsel langzaam verandert in littekenweefsel. Dit kan ontstaan door langdurig alcoholmisbruik, infecties zoals hepatitis B of C, of zelfs door vetophopingen in de lever (leververvetting). Hepatische encefalopathie, een aandoening waarbij gifstoffen niet goed worden gefilterd en je hersenen bereiken, is een andere trigger voor deze ademgeur. Ook portale hypertensie (een verhoogde bloeddruk in de lever) kan ervoor zorgen dat afvalstoffen zoals ammoniak niet goed worden verwerkt, wat bijdraagt aan de muffe ademgeur​.

Het ontstaan van foetor hepaticus is dus een duidelijk signaal dat je lever dringend aandacht nodig heeft. Of het nu door cirrose, een virusinfectie of leverfalen komt, dit is je lichaam dat met geur alarm slaat!

Risicofactoren

De risicofactoren voor foetor hepaticus zijn eigenlijk een verzameling van leefgewoonten en aandoeningen die je lever in gevaar brengen. De grootste boosdoener? Langdurig alcoholgebruik. Mensen die regelmatig te diep in het glaasje kijken, beschadigen langzaam hun lever, wat kan leiden tot cirrose, het startschot voor die muffige adem. Maar alcohol is niet de enige vijand; ook chronische hepatitis B of C kan op de loer liggen. Deze sluipende infecties richten vaak jarenlang schade aan zonder dat je het direct doorhebt, totdat je lever schreeuwt om hulp.

Dan is er nog niet-alcoholische leververvetting, een veelvoorkomende kwaal bij mensen met overgewicht, diabetes of een te hoog cholesterol. Je lever raakt zo vol vet, dat hij op den duur stopt met goed functioneren, en daar komt die merkwaardige ademgeur weer om de hoek kijken. Hepatische encefalopathie, waarbij giftige stoffen zich opstapelen in je lichaam en zelfs je hersenen kunnen bereiken, is ook een risicofactor die niet onderschat mag worden. Tenslotte speelt portale hypertensie—hoge bloeddruk in de lever—een belangrijke rol, vaak als gevolg van levercirrose.

Of je nu deel uitmaakt van een risicogroep door je levensstijl, genetische aanleg of infecties, je lever verdient een beetje extra zorg. Want laten we eerlijk zijn, niemand wil dat hun adem het verhaal vertelt van een lever die op z’n laatste benen loopt!

Onderzoek en diagnose

Het onderzoeken en diagnosticeren van foetor hepaticus begint vaak met iets eenvoudigs: je adem. Een arts die bekend is met leveraandoeningen kan de geur direct herkennen, omdat deze vaak zo specifiek is. Maar geur alleen is niet genoeg om de exacte oorzaak te achterhalen. Daarom volgt er meestal een grondig medisch onderzoek.

Eerst kijkt de arts naar andere symptomen, zoals geelzucht, vermoeidheid en vochtophoping in de buik. Daarna wordt je bloed onderzocht om te zien hoe goed je lever functioneert. Denk hierbij aan testen die je leverenzymen, bilirubinespiegel en bloedstolling meten. Als de leverfaalmechanismen in beeld komen, kan verder onderzoek, zoals een echografie of MRI-scan, helpen om te bepalen of er sprake is van levercirrose of andere afwijkingen. In sommige gevallen wordt ook een leverbiopsie uitgevoerd om de mate van schade in detail te bekijken.

Diagnose van foetor hepaticus is dus niet zomaar een kwestie van een vleugje ammoniak opsnuiven; het is een diepgaand proces waarbij je lever nauwlettend onder de loep wordt genomen. En gelukkig maar, want een vroege diagnose kan je helpen je leverproblemen tijdig aan te pakken!

Behandeling van foetor hepaticus

De behandeling van foetor hepaticus richt zich op de onderliggende oorzaak: leverfalen of ernstige leverziekten zoals cirrose. Dit betekent dat de focus ligt op het verbeteren van de leverfunctie en het voorkomen van verdere schade. Een levertransplantatie is vaak de enige definitieve oplossing bij gevorderde levercirrose, maar niet iedereen komt hiervoor in aanmerking. Voor degenen die wel in aanmerking komen, kan een transplantatie het leven drastisch verbeteren. Wereldwijd zijn de overlevingscijfers na een levertransplantatie hoog, met meer dan 70-80% overleving na vijf jaar.

Een voorbeeld: stel je voor dat iemand jarenlang veel alcohol heeft gedronken en levercirrose heeft ontwikkeld. Deze persoon merkt dat zijn adem een muffige, zoetige geur heeft en krijgt de diagnose foetor hepaticus. In dit geval kan de arts aanbevelen om onmiddellijk te stoppen met alcohol en medicijnen voorschrijven om de symptomen te beheersen, zoals lactulose, wat helpt bij het verminderen van ammoniak in het bloed. Ook zal regelmatig bloedonderzoek nodig zijn om de leverfunctie te controleren.

Naast medicatie en levensstijlveranderingen, kunnen procedures zoals een leverdialyse tijdelijk verlichting bieden. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 250 mensen een levertransplantatie, waarvan het merendeel succesvol is. Maar preventie blijft de sleutel: stoppen met alcohol, gezond eten, en infecties zoals hepatitis op tijd behandelen kunnen helpen om je lever gezond te houden en foetor hepaticus te voorkomen.

Prognose

De prognose voor iemand met foetor hepaticus hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de leveraandoening. Als de geur het gevolg is van gevorderde levercirrose of leverfalen, is de prognose vaak somber, vooral zonder tijdige behandeling. In dit stadium is de lever al ernstig beschadigd en is de kans op herstel zonder ingrijpende maatregelen, zoals een levertransplantatie, beperkt.

Voor patiënten die in aanmerking komen voor een levertransplantatie, zijn de vooruitzichten doorgaans veel beter. Zoals eerder genoemd, ligt de overlevingskans na vijf jaar bij zo’n 70-80%, wat aanzienlijk kan bijdragen aan de levenskwaliteit. Echter, als een transplantatie geen optie is, of als de onderliggende oorzaak niet effectief wordt aangepakt (zoals het stoppen met alcohol bij alcoholgerelateerde levercirrose), blijft de prognose zorgwekkend.

Het is ook belangrijk op te merken dat hoe eerder de symptomen van leverfalen worden herkend en behandeld, hoe beter de vooruitzichten. Bij acute leverproblemen kan er soms herstel plaatsvinden als de oorzaak snel wordt aangepakt, maar in het geval van chronische aandoeningen zoals cirrose, is het een voortdurende strijd om de schade onder controle te houden.

Kortom, foetor hepaticus is een serieus teken dat vaak een slechte prognose aanduidt, tenzij er snel ingegrepen wordt met de juiste behandeling en levensstijlveranderingen.

Complicaties

Wanneer foetor hepaticus de kop opsteekt, is dat vaak een teken dat er meer aan de hand is. De complicaties die ermee gepaard gaan, kunnen behoorlijk ernstig zijn. Hier een opsomming van de belangrijkste problemen die kunnen volgen:

  • Hepatische encefalopathie: Dit kan leiden tot verwarring, desoriëntatie en zelfs coma, doordat gifstoffen je hersenen bereiken.
  • Ascites: Een ophoping van vocht in de buikholte, die voor ongemak en ademhalingsproblemen kan zorgen.
  • Oesofagusvarices: Vergrote aderen in de slokdarm die kunnen scheuren, wat levensbedreigende bloedingen veroorzaakt.
  • Geelzucht: Door een slecht functionerende lever hoopt bilirubine zich op, waardoor je huid en ogen geel worden.
  • Bloedingen en blauwe plekken: Door verminderde aanmaak van stollingsfactoren heb je meer kans op bloedingen.
  • Nierfalen: Leverproblemen kunnen vaak gepaard gaan met verminderde nierfunctie, wat tot nog meer complicaties leidt.

Dit zijn geen complicaties die je licht moet opvatten; elk signaal van foetor hepaticus vraagt om onmiddellijke aandacht om deze ernstige gevolgen te voorkomen!

Preventie

Maatregelen

Preventie van foetor hepaticus draait om het beschermen van je lever, en dat begint met een gezonde levensstijl. Hier zijn een aantal belangrijke tips om je lever in topconditie te houden en ernstige leverproblemen te voorkomen:

  1. Beperk alcoholgebruik: Overmatig alcohol drinken is een van de grootste veroorzakers van levercirrose. Matig je consumptie of stop helemaal als je al leverproblemen hebt. Wist je dat meer dan 70% van de levercirrosegevallen door alcoholgebruik wordt veroorzaakt?
  2. Gezonde voeding: Een dieet rijk aan groenten, fruit, en vezels helpt niet alleen je lever, maar ook je algehele gezondheid. Vermijd verzadigde vetten en suikers, die kunnen leiden tot leververvetting, vooral bij mensen met overgewicht.
  3. Vaccinatie tegen hepatitis: Hepatitis B en C zijn belangrijke risicofactoren voor leveraandoeningen. Zorg ervoor dat je gevaccineerd bent tegen hepatitis B en neem voorzorgsmaatregelen om hepatitis C-infecties te voorkomen, zoals het vermijden van onbeschermd contact met bloed.
  4. Gewichtscontrole: Obesitas kan leiden tot niet-alcoholische leververvetting. Door een gezond gewicht te behouden, verminder je het risico op deze aandoening en de daaropvolgende leverproblemen.
  5. Medicatiegebruik: Wees voorzichtig met overmatig of verkeerd gebruik van medicijnen, vooral paracetamol en andere middelen die schadelijk kunnen zijn voor de lever bij langdurig gebruik.

Cijfers:

  • Naar schatting heeft 25% van de mensen wereldwijd last van niet-alcoholische leververvetting, een belangrijke oorzaak van leverproblemen.
  • Jaarlijks krijgen ongeveer 250 mensen in Nederland een levertransplantatie, vaak vanwege ernstige leveraandoeningen zoals cirrose.
  • Meer dan 70% van de gevallen van levercirrose wordt veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik.

Met deze preventieve maatregelen kun je het risico op leverproblemen, en daarmee foetor hepaticus, aanzienlijk verkleinen. Een beetje zorg voor je lever gaat een lange weg!

Gezond eten bereiden
Gezonde maaltijd bereiden / Bron: gpointstudio/Shutterstock.com

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het fenomeen ‘foetor hepaticus’, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.