Uitverkiezing in de Bijbel: kiest God of de mens?

Last Updated on 23 maart 2025 by M.G. Sulman

Weinig onderwerpen kunnen zo fel besproken worden als de vraag: kiest de mens voor God, of kiest God voor de mens? Het raakt aan alles: ons geloof, onze hoop, onze zekerheid. Want als de mens écht vrij is om te kiezen, waarom heeft de een dan meer kans op redding dan de ander? En als God soeverein bepaalt wie gered wordt, waarom roept Hij ons dan op om te geloven? De Bijbel staat vol oproepen tot bekering – “Kies dan heden wie gij dienen zult!” – maar leert ook dat niemand uit zichzelf naar God zoekt. Hoe zit dat? En als God al Zijn uitverkorenen kent, waarom zouden we dan nog evangeliseren? Wat heeft onze inspanning dan nog voor zin? Dit artikel duikt in deze spanningsvolle vragen, niet met droge theorieën, maar met een frisse, eerlijke blik op wat de Schrift écht zegt. Want wat als Gods reddingsplan niet een voorstel is dat je kunt aannemen of afwijzen, maar een zekere, krachtige roeping die onmiskenbaar harten verandert? En wat als evangelisatie niet een poging is om mensen te overtuigen, maar het middel waarmee God hen daadwerkelijk tot leven wekt? Dit gaat niet om theologische hobbyisme, maar om de kern van het evangelie: wie redt wie? En vooral… waar ligt onze zekerheid?

Het spanningsveld: vrije wil vs. Gods soevereiniteit

Er is bijna geen theologisch debat dat zoveel stof doet opwaaien als de vraag: kiest de mens zelf voor God, of kiest God voor de mens? Dit onderwerp raakt aan de kern van het geloof. Want als redding afhankelijk is van de menselijke wil, hoe verhoudt dat zich dan tot Gods almacht? En als God soeverein bepaalt wie gered wordt, hoe zit het dan met de verantwoordelijkheid van de mens?

Deze kwestie splijt kerken, laat studiegroepen verhitte discussies voeren en heeft al vriendschappen op scherp gezet. Want laten we eerlijk zijn: het heeft gevolgen. Als de mens écht zelf beslist, dan lijkt Gods rol beperkt tot het aanbieden van redding en hopen dat mensen erop ingaan. Maar als God de touwtjes stevig in handen heeft, dan rijst de vraag: is dat eerlijk? Waarom de één wel en de ander niet?

En dan is er die ene tekst die altijd op tafel komt: 1 Timotheüs 2:4 – “God wil dat alle mensen zalig worden.” Bam. Case closed? Of is het toch iets complexer?

Dit artikel duikt diep in de Schrift om deze vragen te beantwoorden. Niet met droge theologie, maar met een frisse blik en eerlijke argumenten. Want als er iets is wat de Bijbel keer op keer laat zien, dan is het wel dat God geen chaotisch of onduidelijk plan heeft. Zijn redding is niet zomaar een goedbedoelde poging – het is een zekerheid.

Wat betekent “God wil dat alle mensen gered worden”? (1 Timotheüs 2:4)

Gaat het om elk individu of alle soorten mensen?

Dit vers wordt vaak naar voren geschoven als een knock-out argument tegen de leer van uitverkiezing. “Zie je wel? God wil iedereen redden! Dus Hij heeft niemand specifiek uitgekozen.” Maar voordat we te snel concluderen, laten we eens kijken naar de context.

Paulus schrijft hier aan Timotheüs en roept op tot voorbede voor alle mensen – specifiek noemt hij koningen en machthebbers (1 Timotheüs 2:1-2). Waarom? Omdat in die tijd veel Joden dachten dat redding alleen voor hun volk was. De gedachte dat ook heidenen, Romeinse keizers en corrupte overheden in Gods reddingsplan konden passen, was revolutionair.

Wanneer Paulus vervolgens zegt dat God “wil dat alle mensen zalig worden”, bedoelt hij niet ieder individu zonder uitzondering, maar alle soorten mensen – koningen én slaven, Joden én heidenen, rijken én armen. Dit sluit perfect aan bij Openbaring 5:9, waar staat dat Christus mensen gekocht heeft “uit elke stam en taal en volk en natie.” Niet elk mens, maar uit alle volken.

Denk er eens over na: als Paulus écht bedoelde dat God ieder mens op aarde wil redden, maar het toch niet gebeurt, dan zouden we twee opties hebben:

1. God wil het, maar kan het niet – dat zou Hem onmachtig maken.
2. God wil het, maar doet het niet – dat zou Hem willekeurig maken.

Als God iedereen wil redden maar niet iedereen redt, rijst de vraag: waarom de één wel en de ander niet? Zonder duidelijke reden lijkt die keuze willekeurig, alsof God zonder logica selecteert. Maar de Bijbel laat zien dat Gods keuzes niet arbitrair zijn, maar voortkomen uit Zijn soevereine wil en barmhartigheid (Romeinen 9:15), waarbij Zijn plan perfect en doelgericht is, ook als wij het niet volledig begrijpen.

Beide opties passen niet bij het Bijbelse beeld van een almachtige en rechtvaardige God. Er is dus een andere uitleg nodig.

De Bijbelse betekenis van “alle” – universeel of categorisch?

Het woord “alle” betekent niet altijd “elk individueel persoon”. Kijk maar naar deze voorbeelden:

• Lukas 2:1 – “Er ging een gebod uit van keizer Augustus, dat de gehele wereld beschreven moest worden.”
  ➝ Hier betekent “wereld” niet letterlijk ieder mens op aarde, maar het Romeinse rijk.
• Handelingen 2:17 – “En het zal zijn in de laatste dagen, zegt God, dat Ik van Mijn Geest zal uitstorten op alle vlees.”
  ➝ Niet elk individu ontvangt de Heilige Geest, maar mensen uit alle groepen.

Hetzelfde principe geldt voor 1 Timotheüs 2:4. Paulus zegt niet dat God iedereen zonder uitzondering wil redden, maar dat Zijn redding niet beperkt is tot één volk of sociale klasse. Zijn genade reikt verder dan Israël alleen – en dat is goed nieuws!

Bovendien, als “alle mensen” écht iedereen zou betekenen, dan zou dit een probleem opleveren. Want als God iedereen wil redden, maar het niet gebeurt, dan zou dat betekenen dat Zijn wil niet wordt uitgevoerd. En dat strookt niet met Bijbelse teksten zoals:

• Jesaja 46:10 – “Mijn raadsbesluit zal bestaan, en Ik zal al Mijn welbehagen doen.”
• Psalm 115:3 – “Onze God is in de hemel, Hij doet al wat Hem behaagt.”

Gods wil is niet een zwakke wens. Hij voert uit wat Hij wil. Als Hij daadwerkelijk zou willen dat elk individu gered wordt, dan zou het gebeuren. Maar de realiteit is dat niet iedereen tot geloof komt – en dat is niet omdat God faalt, maar omdat Zijn plan anders werkt dan wij soms denken.

De conclusie? 1 Timotheüs 2:4 is geen bewijs tegen uitverkiezing, maar juist een bevestiging van Gods soevereine plan. Zijn genade is niet beperkt tot een klein groepje, maar strekt zich uit over alle soorten mensen – koningen en bedelaars, slaven en meesters, Joden en heidenen.

Het idee dat God iedereen zonder uitzondering wil redden, klinkt misschien mooi, maar is uiteindelijk niet Bijbels. De Schrift laat keer op keer zien dat God mensen daadwerkelijk redt – niet op basis van hun vrije wil, maar op basis van Zijn genade.

En dat is geen beperking, maar juist de allergrootste troost. Want als redding van onszelf afhing, zou niemand gered worden. Maar omdat het Gods werk is, staat het vast als een huis.

Zoekt de mens uit zichzelf God?

Niemand zoekt God – Romeinen 3:10-12

Het beeld dat sommige christenen hebben van de mens is een beetje als een schipbreukeling op open zee. Hij dobbert rond, uitgeput en wanhopig, en daar komt Jezus in een reddingsboot. “Pak mijn hand!” zegt Hij. De schipbreukeling strekt zijn trillende arm uit, grijpt Jezus vast, en wordt in de boot gehesen. Redding!

Mooi beeld, toch? Alleen… het is niet Bijbels.

De Bijbel schetst een totaal ander plaatje. De mens is geen schipbreukeling die om hulp roept, maar een drenkeling die dood in het water ligt. Geen teken van leven. Geen beweging. Geen uitgestrekte hand.

Paulus laat er geen twijfel over bestaan:

“Er is niemand rechtvaardig, ook niet één. Er is niemand die verstandig is, er is niemand die God zoekt. Allen zijn zij afgeweken, tesamen zijn zij onnut geworden; er is niemand die goed doet, er is ook niet tot één toe.” (Romeinen 3:10-12)

Dat is best radicaal. Niemand zoekt God. Niet een paar mensen. Niet de meesten. Maar niemand.

Dit vers snijdt dwars door het idee dat mensen van nature openstaan voor God en slechts een duwtje in de goede richting nodig hebben. Nee, volgens de Bijbel is de mens niet alleen blind, maar willens en wetens afkerig van God. Hij heeft er geen zin in. Hij wil zijn eigen weg gaan.

De realiteit van de zondige natuur

En dit is geen klein probleem. De zonde zit niet alleen aan de oppervlakte, zoals een kras op de lak van een auto. Nee, het zit diep in de motor, in het hele systeem. De menselijke natuur is aangetast.

• Johannes 8:34 – “Voorwaar, voorwaar zeg Ik u: Een ieder die de zonde doet, is een dienstknecht der zonde.”
• Efeziërs 2:1 – “En u heeft Hij mede levend gemaakt, daar gij dood waart door de misdaden en de zonden.”
• Genesis 6:5 – “En de HEERE zag, dat de boosheid des mensen menigvuldig was op de aarde, en al het gedichtsel van de gedachten zijns harten te allen dage alleen boos was.”

De mens is niet alleen een zondaar, hij wil niet anders. Zijn wil is niet neutraal, maar gebonden. Dit is waarom redding niet afhangt van menselijke keuze – als het dat wél deed, zou niemand kiezen.

En dat brengt ons bij de volgende vraag: als de mens van nature niet naar God zoekt, hoe werkt redding dan wél?

Is redding een uitnodiging of een zekerheid?

“Al wat de Vader Mij geeft, zal tot Mij komen” (Johannes 6:37)

Sommige christenen zien redding als een uitnodiging. God biedt het evangelie aan en de mens moet daarop reageren. Maar Jezus spreekt anders. Hij zegt niet: “Als mensen besluiten te komen, zal Ik ze aannemen.” Nee, Hij zegt:

“Al wat de Vader Mij geeft, zal tot Mij komen; en die tot Mij komt, zal Ik geenszins uitwerpen.” (Johannes 6:37)

Dit is geen vage oproep, maar een zekere belofte. De Vader geeft mensen aan de Zoon, en die zullen komen. Geen onzekerheid. Geen afhankelijkheid van de menselijke wil. God trekt hen, en ze reageren.

En dat wordt nog duidelijker een paar verzen verder:

“Niemand kan tot Mij komen, tenzij dat de Vader, Die Mij gezonden heeft, hem trekke; en Ik zal hem opwekken ten uitersten dage.” (Johannes 6:44)

Niemand kan komen, tenzij God ingrijpt. De vrije wil? Die is gebonden. De mens is als Lazarus in het graf: dood, zonder enige mogelijkheid zichzelf tot leven te wekken. Pas als Jezus roept: “Lazarus, kom uit!” gebeurt er iets.

Het verschil tussen een vrijblijvende oproep en een effectieve roeping

Er is een groot verschil tussen een algemene uitnodiging en een effectieve roeping.

• Een prediker kan tegen een menigte zeggen: “Bekeert u!” – dat is een algemene oproep.
• Maar als God iemand effectief roept, dan verandert er iets in het hart. Denk aan Paulus op de weg naar Damascus. Hij was op weg om christenen te vervolgen, totaal niet geïnteresseerd in Jezus. Maar dan grijpt God in. En ineens? Een radicale bekering.

De Bijbel laat dit patroon keer op keer zien:

• Mattheüs 22:14 – “Velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren.”
• Handelingen 16:14 – “En de Heere opende het hart van Lydia, zodat zij aandacht schonk aan hetgeen door Paulus gesproken werd.”
• Romeinen 8:30 – “En die Hij tevoren verordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen; en die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook gerechtvaardigd.”

Die roeping werkt. God wacht niet af of iemand toevallig geïnteresseerd is. Hij roept doden tot leven.

De kracht van Gods genade – hoe doden tot leven gewekt worden

Redding is geen onderhandeling. Geen uitgestoken hand die je kunt afslaan. Het is een wonder.

• Ezechiël 36:26 – “En Ik zal u een nieuw hart geven, en een nieuwe geest zal Ik in het binnenste van u geven; en Ik zal het stenen hart uit uw vlees wegnemen, en Ik zal u een hart van vlees geven.”
• Johannes 3:8 – “De wind blaast waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid, maar gij weet niet vanwaar hij komt of waar hij heen gaat; alzo is een iegelijk, die uit de Geest geboren is.”

God verandert harten. Hij geeft leven. Hij neemt de blinde ogen weg en geeft zicht. Dat is geen mogelijkheid, maar een zekerheid.

Daarom is redding geen uitnodiging die je kunt afslaan, maar een goddelijk werk dat slaagt. God redt niet mensen die ‘ja’ zeggen – Hij brengt mensen ertoe om ‘ja’ te zeggen. En dat is precies waarom het evangelie écht goed nieuws is.

“En hier is de kern van het hele evangelie in één zin gevangen: redding is genade, en zelfs ons geloof is een geschenk. Paulus zegt het glashelder in Efeziërs 2:8-9:

“Want door genade zijt gij zalig geworden, door het geloof; en dat niet uit uzelf: het is de gave van God; niet uit werken, opdat niemand roeme.”

Is Gods keuze willekeurig?

Waarom uitverkiezing geen loterij is, maar een bewuste, liefdevolle keuze

Mensen die moeite hebben met de leer van uitverkiezing zeggen vaak: “Maar dat is toch willekeurig? Waarom de één wel en de ander niet?” Alsof God met een hemelse dobbelsteen gooit en willekeurig bepaalt wie de hemel binnenkomt en wie niet. Maar dat beeld klopt niet.

Uitverkiezing is geen blinde loterij. Het is geen gokspel waarbij God willekeurig een paar namen uit een hoed trekt. De Bijbel beschrijft Gods keuze juist als een bewuste, liefdevolle daad. God kiest niet zomaar, Hij ontfermt zich. Dat is een kernwoord. Uitverkiezing is niet kille selectie, maar barmhartigheid in actie.

Romeinen 9:15 zegt het glashelder:

“Ik zal Mij ontfermen over wie Ik Mij ontferm, en Ik zal barmhartig zijn jegens wie Ik barmhartig ben.”

Dit vers komt uit het verhaal van Mozes, wanneer God Zijn glorie aan hem openbaart. Mozes vroeg om Gods heerlijkheid te zien, en dit is het antwoord dat hij kreeg: Gods glorie zit in Zijn genade. Dat is geen wispelturige willekeur, maar een beslissing van een goede en rechtvaardige God die precies weet wat Hij doet.

Een mens kiest niet wie hij liefheeft. Echte liefde is geen mechanische formule of koude logica. Ouders houden van hun kinderen omdat het hun kinderen zijn. Niet omdat ze een lijst afwerken met redenen waarom het een verstandige keuze is. Liefde is een keuze, maar niet een willekeurige. Gods liefde is op dezelfde manier intentioneel, doordacht en persoonlijk.

Wat wél willekeurig zou zijn: als redding afhing van de menselijke wil

Laten we het eens omdraaien. Stel dat redding écht volledig afhing van de mens. Dat God enkel een algemene uitnodiging doet en wacht op wie er toevallig “ja” zegt. Dat zou pas willekeurig zijn.

Want waarom zou de ene persoon dan wél kiezen en de andere niet? Omdat hij toevallig in een christelijk gezin geboren is? Omdat hij een gevoelige bui had op een evangelisatieavond? Omdat hij een emotionele ervaring had tijdens een crisis?

Als het echt afhangt van de menselijke wil, dan wordt redding een loterij. Een spel van kansen en omstandigheden. De ene mens wordt beïnvloed door zijn opvoeding, de ander door een krachtige preek, de volgende door een traumatische ervaring. In zo’n systeem zou toeval een grote rol spelen.

Maar de Bijbel leert dat God daadwerkelijk mensen redt. Niet op basis van hun verdiensten. Niet omdat ze slimmer, gevoeliger of meer open waren. Maar omdat Hij het wil.

En dat is het meest geruststellende idee dat er bestaat.

Uitverkiezing vóór de grondlegging der wereld

👉 (Efeziërs 1:4-5 – Een kijkje in Gods eeuwige plan)

Soms is er zo’n Bijbeltekst die je even stil laat vallen. Zo’n vers waar je niet zomaar overheen leest, maar waar je de diepte van voelt zinderen. Efeziërs 1:4-5 is er zo één. Paulus schrijft hier iets groots. Iets wat je kijk op God, redding en jezelf totaal op z’n kop kan zetten:

“Gelijk Hij ons uitverkoren heeft in Hem vóór de grondlegging der wereld, opdat wij zouden heilig en onberispelijk zijn voor Hem in de liefde; Die ons tevoren verordineerd heeft tot aanneming tot kinderen, door Jezus Christus, in Zichzelf, naar het welbehagen van Zijn wil.”

Bam. Geen ruimte voor toeval of ‘geluk hebben’. Hier zegt Paulus: God heeft jou al gekozen vóórdat er ook maar een grassprietje groeide.

Uitverkoren vóórdat de wereld bestond

Stel je even de scène voor: geen aarde, geen sterren, geen oceanen, geen mensen. Alleen God. En in dat moment, in Zijn volmaakte wijsheid en liefde, kiest Hij mensen uit die Hij tot Zijn kinderen wil maken.

Dat is waar Paulus het over heeft. God wachtte niet af hoe jij het zou doen in dit leven. Hij keek niet vanaf een afstandje toe om te zien of jij ‘goed genoeg’ zou zijn. Nee, Zijn keuze kwam vóór alles.

En dit is waar veel mensen het lastig vinden. Want als God al vóór de schepping bepaalde wie Hij zou redden, heeft de mens dan nog iets te zeggen? Gaat het dan nog om onze keuze?

Het antwoord is simpel en diep tegelijk: ja, jij kiest. Maar je kiest omdat God jou eerst koos.

Niet gebaseerd op jouw verdiensten

Veel mensen hebben het idee dat God een soort kosmische boekhouder is. Dat Hij punten bijhoudt: goed gedrag hier, slechte keuzes daar. En dat je uiteindelijk hoopt dat je saldo positief uitvalt.

Maar Efeziërs 1 gooit dat idee radicaal overhoop.

Gods keuze voor jou was niet gebaseerd op jouw prestaties, je morele staat of je toewijding. Hoe kan het ook? Je was nog niet eens geboren! Zijn keuze was puur genade. Geen ‘je hebt het verdiend’, maar: “Ik wil jou. Punt.”

En dan komt die krachtige zin: “naar het welbehagen van Zijn wil.”

Met andere woorden: God koos jou omdat Hij dat wilde. Geen druk van buitenaf, geen checklist, gewoon Zijn soevereine keuze. En weet je? Dat maakt het juist veilig. Want als jij niets hebt gedaan om Zijn liefde te verdienen, kan je ook niets doen om het kwijt te raken.

Adoptie als kind van God

En hier wordt het persoonlijk. Paulus zegt dat God je niet alleen redt, maar dat Hij je adopteert.

Stel je een weeshuis voor. Vol kinderen die wachten tot iemand hen mee naar huis neemt. En dan komt er iemand binnen die wijst naar jou en zegt: “Die wil ik. Die neem ik mee naar huis. Niet als pleegkind, niet tijdelijk. Maar voor altijd. Jij wordt mijn zoon, mijn dochter.”

Dat is wat God doet. Hij laat je niet zomaar binnen in Zijn koninkrijk als een burger – Hij maakt je familie.

En waarom? Omdat Hij je liefheeft. Niet omdat je er goed uitziet op papier. Niet omdat je iets belangrijks toevoegt. Maar omdat Zijn liefde zo diep gaat dat Hij jou wilde hebben.

Wat betekent dit voor ons geloof?

Sommigen zeggen: “Maar als God toch al gekozen heeft, wat maakt mijn geloof dan nog uit?”

Alles. Want geloof is niet jouw manier om jezelf te redden. Geloof is het bewijs dat God je al geroepen heeft. Dat je Zijn stem hebt gehoord en erop hebt gereageerd.

En weet je wat het mooiste is? Dit haalt alle druk weg. Je hoeft niet te stressen of je ‘wel genoeg’ doet. Of je wel genoeg bidt, genoeg Bijbel leest, genoeg ‘goed’ bent.

Want God koos jou al voordat jij één ademhaling nam. En als Hij je toen al liefhad, hoe zou Hij je dan nu loslaten?

En wat moet jij hier nu mee?

Troost en zekerheid in Gods plan

Als redding afhing van onze eigen prestaties, hoe zou je ooit zeker kunnen zijn? Wanneer zou je genoeg geloof hebben? Wanneer zou je zeker weten dat je keuze oprecht was?

Gelukkig is redding niet een fragiel systeem dat afhangt van ons wankele geloof. Het is stevig verankerd in Gods trouw en belofte. Jezus zegt niet: “Degene die lang genoeg blijft geloven, zal behouden worden.” Nee, Hij zegt:

“Al wat de Vader Mij geeft, zal tot Mij komen; en die tot Mij komt, zal Ik geenszins uitwerpen.” (Johannes 6:37)

Dat is zekerheid. Dat is een redding die vaststaat.

Paulus zegt in Filippenzen 1:6:

“Hij Die in u een goed werk begonnen is, zal het voleinden tot op de dag van Jezus Christus.”

Dat betekent: als God aan jou begint, dan maakt Hij het ook af. Redding is geen samenwerking waarbij God 50% doet en jij de rest moet invullen. Nee, het is 100% Gods werk. En daarom kan het niet mislukken.

De roep om het evangelie te verkondigen – hoe Gods soevereiniteit en verantwoordelijkheid samenkomen

Sommigen zeggen: “Maar als God toch kiest wie gered wordt, waarom zou je dan nog evangeliseren?”

Dat is alsof je zegt: “Als God al heeft besloten of ik morgen wakker word, waarom zou ik dan nog een wekker zetten?”

God werkt door middel van evangelisatie. Hij roept mensen door de prediking van het evangelie. Paulus wist dat als geen ander. Hij geloofde in de uitverkiezing, maar zei tegelijkertijd:

“Hoe zullen zij dan in Hem geloven, van Wie zij niet gehoord hebben? En hoe zullen zij horen zonder iemand die predikt?” (Romeinen 10:14)

De prediking is het middel waardoor God Zijn uitverkorenen bereikt. Net zoals regen de grond vruchtbaar maakt, zo maakt Gods Woord harten levend. Wij zaaien, maar God geeft de groei (1 Korinthe 3:6).

Dit betekent dat evangelisatie niet hopeloos is. We hoeven mensen niet te overtuigen met slimme argumenten of emotionele oproepen. Het is Gods werk. En daarom zal het slagen.

De lofprijzing van Paulus: hoe de leer van genade leidt tot aanbidding

Sommige mensen denken dat de leer van uitverkiezing kil en rationeel is. Maar lees eens hoe Paulus reageert als hij Gods plan beschrijft in Romeinen 9-11. Hij sluit af met een lofzang:

“O diepte des rijkdoms, beide der wijsheid en der kennis Gods! Hoe ondoorgrondelijk zijn Zijn oordelen, en onnaspeurlijk Zijn wegen!” (Romeinen 11:33)

Wanneer je beseft dat God je heeft gered, niet omdat jij zo verstandig was, maar omdat Hij jou al van eeuwigheid kende en liefhad – dan is dat geen droge theologie. Dan is dat aanbidding.

De ware reactie op genade is geen discussie, maar verwondering. God had ons allemaal kunnen laten gaan. Hij was niemand redding verschuldigd. Maar Hij koos ervoor om ons te redden, om ons Zijn kinderen te maken, om ons een eeuwigheid met Hem te geven.

Dat is niet oneerlijk. Dat is niet willekeurig. Dat is pure genade.

Soli Deo Gloria.

Wat is de rol van de menselijke verantwoordelijkheid?

Als God soeverein kiest, waarom worden we dan nog geroepen om te geloven?

Dit is zo’n vraag die meteen opkomt als je hoort dat God alles bepaalt. “Maar waarom moeten we dan nog geloven? Waarom oproepen tot bekering, als het toch al vaststaat?”

Simpel gezegd: omdat God het zegt. En als je een Bijbels wereldbeeld hebt, weet je dat Gods geboden nooit losstaan van Zijn plan. Hij roept mensen op om te geloven, maar Hij zorgt er ook voor dat degenen die van Hem zijn, daadwerkelijk gaan geloven. Zijn bevel is tegelijkertijd Zijn werk.

Jezus zei: “Bekeert u en gelooft het Evangelie” (Markus 1:15). Dat is geen suggestie, geen vrijblijvende uitnodiging, maar een gebod. Maar dan zegt Hij ook: “Niemand kan tot Mij komen, tenzij de Vader, Die Mij gezonden heeft, hem trekke” (Johannes 6:44).

Zie je de dynamiek? God beveelt bekering, maar zorgt er ook voor dat mensen daadwerkelijk tot bekering komen. Zijn soevereiniteit sluit onze verantwoordelijkheid niet uit – het bevestigt die juist.

De spanning tussen Gods soevereiniteit en onze verantwoordelijkheid

Het klassieke voorbeeld is Filippenzen 2:12-13:

“Werkt uw eigen zaligheid uit met vreze en beven. Want God is het, Die in u werkt, beide het willen en het werken, naar Zijn welbehagen.”

Dus… moeten wij werken? Of doet God het?

Antwoord: ja. ✅

Dit is geen tegenstelling, maar een mysterieus samenspel. Jij wordt geroepen om te geloven, om te volharden, om je leven te heiligen. Maar als dat lukt, is het niet omdat jij zo geweldig je best deed, maar omdat God in jou werkte. Zoals Augustinus het zei: “God geeft wat Hij beveelt en beveelt wat Hij geeft.”

Jij werkt. God werkt. En uiteindelijk is het allemaal genade.

Het verschil tussen vrije wil en morele verantwoordelijkheid

Veel mensen gooien ‘vrije wil’ en ‘verantwoordelijkheid’ op één hoop, maar dat is een denkfout.

De Bijbel zegt nergens dat de mens een autonome, vrije wil heeft die onafhankelijk van God functioneert. Wat de Bijbel wél zegt, is dat de mens verantwoordelijk is voor zijn daden. Twee totaal verschillende dingen.

Denk aan Farao. God verhardde zijn hart (Exodus 9:12), maar Farao verhardde ook zelf zijn hart (Exodus 8:15). Werd hij gedwongen? Nee. Handelde hij vrijwillig? Ja. Maar was hij écht vrij? Niet in de zin zoals veel mensen denken. Zijn wil was gebonden aan zijn zondige natuur.

De mens kiest altijd wat hij wil – maar zijn wil is gevangen in zijn zondige hart.

En daarom is redding zo radicaal. Het is niet alleen een verandering van status (vergeven worden), maar een verandering van natuur (een nieuw hart krijgen). Zonder Gods ingrijpen blijft de mens verantwoordelijk, maar onwillig.

En precies dát is waarom genade zo geweldig is.

Maar… is dat dan wel eerlijk?

Romeinen 9:14-21 – Paulus voorziet dit bezwaar en geeft direct een antwoord

De vraag “Maar dat is niet eerlijk!” is zo voorspelbaar, dat Paulus hem al beantwoordt voordat iemand hem kan stellen.

“Wat zullen wij dan zeggen? Is er onrechtvaardigheid bij God? Dat zij verre! Want Hij zegt tot Mozes: Ik zal Mij ontfermen over wie Ik Mij ontferm, en zal barmhartig zijn jegens wie Ik barmhartig ben.” (Romeinen 9:14-15)

Dat is geen uitleg, geen verdediging – dat is een statement. God doet wat Hij wil.

En Paulus weet dat mensen hiermee zullen worstelen, dus hij gaat nog verder:

“Maar, o mens, wie zijt gij, die tegen God antwoordt? Zal ook het maaksel tot zijn maker zeggen: Waarom hebt gij mij alzo gemaakt?” (Romeinen 9:20)

Hier stopt de discussie. Dit is het punt waarop veel mensen afhaken. Want Paulus zegt feitelijk: “Wie ben jij om God ter verantwoording te roepen?”

We willen God vaak beoordelen op basis van ons menselijke idee van rechtvaardigheid. Maar de Bijbel laat zien dat Gods rechtvaardigheid niet onderworpen is aan onze standaard – wij zijn onderworpen aan de Zijne.

De Bijbelse definitie van rechtvaardigheid: God is niemand genade verschuldigd

De kern van de zaak is dit: Niemand verdient redding.

• Niet de ‘goede’ mensen.
• Niet de ‘oprechte zoekers’.
• Niemand.

Als God puur rechtvaardig zou handelen, zou iedereen verloren gaan. Dat is de harde waarheid die de Bijbel keer op keer bevestigt:

• “Want allen hebben gezondigd, en derven de heerlijkheid Gods.” (Romeinen 3:23)
• “De bezoldiging der zonde is de dood.” (Romeinen 6:23)

Als je op het standpunt staat dat God verplicht is om iedereen een kans te geven, dan heb je genade verkeerd begrepen. Genade is per definitie onverdiend. God moet niemand redden – dat Hij het wél doet, is pure barmhartigheid.

Redding als pure barmhartigheid, geen verdienste of recht

Denk aan de gelijkenis van de arbeiders in de wijngaard (Mattheüs 20:1-16). De arbeiders die de hele dag werkten, kregen hetzelfde loon als degenen die pas in het laatste uur kwamen. De eersten klaagden: “Dat is niet eerlijk!” Maar de eigenaar antwoordde:

“Is het mij niet geoorloofd met het mijne te doen, wat ik wil? Of is uw oog boos, omdat ik goed ben?” (Mattheüs 20:15)

Hier zit de kern van het evangelie. God is goed. Hij schenkt genade aan wie Hij wil. Niet omdat mensen er recht op hebben, maar omdat Hij barmhartig is.

Als je worstelt met de vraag of uitverkiezing eerlijk is, bedenk dan dit:

• Niemand wordt onrecht aangedaan. Mensen die verloren gaan, krijgen precies wat ze verdienen: rechtvaardig oordeel.
• Sommigen krijgen genade. Niet omdat ze het verdienen, maar omdat God het geeft.

En dát is het evangelie.

Niet “God geeft iedereen een eerlijke kans”, maar “God redt wie Hij wil, ondanks dat niemand een kans verdient.”

Dat is geen onrecht. Dat is pure barmhartigheid.

Hoe zit het met Bijbelteksten die oproepen om te kiezen?

“Kies dan heden wie gij dienen zult” (Jozua 24:15) – hoe past dat in het plaatje?

Dit is zo’n tekst die vaak naar voren wordt geschoven als ‘bewijs’ dat mensen een volledig vrije wil hebben. Want kijk maar: Jozua zegt toch letterlijk tegen het volk Israël dat ze moeten kiezen? Dat impliceert toch dat ze de capaciteit hebben om te kiezen?

Nou, laten we er eens dieper induiken.

Jozua 24:15 klinkt als een heldere oproep:

“Kies dan heden wie gij dienen zult: of de goden die uw vaderen gediend hebben aan de andere zijde der rivier, of de goden der Amorieten, in welker land gij woont; maar ik en mijn huis, wij zullen de HEERE dienen.”

Klinkt alsof Jozua het volk simpelweg de vrije keuze geeft. Maar als je verder leest, zie je dat het volk enthousiast reageert: “Ja! Wij zullen de HEERE dienen!” (vers 18). Ze lijken de juiste keuze te maken. Toch reageert Jozua op een onverwachte manier:

“Gij zult de HEERE niet kunnen dienen, want Hij is een heilig God; Hij is een ijverig God, Hij zal uw overtreding en uw zonden niet vergeven.” (Jozua 24:19)

Wacht… wat? Eerst roept hij hen op om te kiezen, en zodra ze zeggen dat ze voor God kiezen, zegt hij dat ze het niet kunnen?

Dit laat precies zien wat de Bijbel keer op keer benadrukt: de roep tot gehoorzaamheid en bekering is echt, maar dat betekent niet dat mensen er van nature toe in staat zijn.

De oproep tot geloof in God betekent niet automatisch dat de mens over een neutrale wil beschikt. In tegendeel, het laat juist zien dat God mensen aanspreekt op hun morele verantwoordelijkheid, terwijl de realiteit is dat zij niet zonder Zijn genade kunnen kiezen.

De roep tot bekering is echt, maar geen bewijs van autonome vrije wil

Door de hele Bijbel heen zien we oproepen tot bekering:

• Handelingen 17:30 – “God dan, de tijden der onwetendheid overzien hebbende, verkondigt nu allen mensen alom, dat zij zich bekeren.”
• Ezechiël 18:30 – “Bekeert u, en keert u af van al uw overtredingen!”

Dit zijn geen loze oproepen. Maar betekent dat dan automatisch dat mensen vanuit zichzelf kunnen kiezen om God te volgen?

Nee. ❌

Jezus zei:

“Niemand kan tot Mij komen, tenzij dat de Vader, Die Mij gezonden heeft, hem trekke.” (Johannes 6:44)

En Paulus benadrukt:

“Er is niemand die God zoekt.” (Romeinen 3:11)

Gods oproep tot geloof werkt via Zijn genadige roeping. Hij roept niet alleen, maar verandert ook harten. Hij vraagt de mens om te kiezen, maar weet dat niemand dat zal doen zonder Zijn ingrijpen. Daarom staat er ook:

“Ik zal u een nieuw hart geven, en een nieuwe geest zal Ik in het binnenste van u geven.” (Ezechiël 36:26)

De roep tot bekering is dus geen argument tegen uitverkiezing, maar juist een bevestiging ervan: zonder Gods soevereine genade kan niemand kiezen voor Hem.

Waarom evangeliseren als God al gekozen heeft?

De Bijbel leert zowel verkiezing als zending

Dit is een klassieker: “Als God toch al besloten heeft wie gered wordt, waarom dan nog evangeliseren?”

Dat klinkt logisch, maar het is een verkeerde manier van denken. Want dezelfde God die mensen uitkiest tot redding, heeft óók bepaald hoe ze tot redding komen: namelijk door de verkondiging van het evangelie.

Romeinen 10:14 legt dit glashelder uit:

“Hoe zullen zij dan in Hem geloven, van Wie zij niet gehoord hebben? En hoe zullen zij horen zonder iemand die predikt?”

Zie je hoe het in elkaar grijpt?

• De Vader kiest mensen uit.
• De Zoon heeft hen gekocht door Zijn bloed.
• De Heilige Geest brengt hen tot geloof door de prediking van het evangelie.

Verkiezing en evangelisatie gaan dus hand in hand. Gods plan omvat zowel het doel als de middelen. Hij heeft niet alleen bepaald wie gered zal worden, maar ook hoe ze gered worden: door middel van prediking, getuigenis en discipelschap.

Verkondiging is het middel waardoor God Zijn uitverkorenen roept

Soms denken mensen dat prediking alleen een manier is om informatie te delen, maar het is méér dan dat. Het evangelie heeft kracht. Het is het middel waardoor God mensen daadwerkelijk tot geloof brengt.

• 1 Korinthe 1:21 – “Het heeft God behaagd door de dwaasheid der prediking zalig te maken, die geloven.”
• Johannes 10:27 – “Mijn schapen horen Mijn stem, en Ik ken ze, en zij volgen Mij.”

Het idee dat verkiezing evangelisatie overbodig maakt, is een misverstand. In werkelijkheid is verkiezing juist de garantie dat evangelisatie succes zal hebben!

Denk er eens over na: als redding volledig afhankelijk was van de menselijke wil, zou evangelisatie totaal onzeker zijn. Je zou hopen dat mensen reageren, maar je zou nooit weten of het echt lukt. Maar omdat God succes garandeert, kunnen we evangeliseren met vertrouwen.

Of zoals Jezus het zegt:

“Ga dan heen, onderwijst al de volken, hen dopende in de Naam des Vaders, en des Zoons, en des Heiligen Geestes.” (Mattheüs 28:19)

Paulus als voorbeeld: hij predikte overal, terwijl hij de uitverkiezing leerde

Paulus was de grootste verdediger van de leer van uitverkiezing. In Romeinen 9 legt hij haarfijn uit hoe God kiest wie Hij zal redden. Maar dat maakte hem niet passief – integendeel! Paulus reisde de hele wereld over om het evangelie te verkondigen.

Kijk naar Handelingen 18:9-10, waar Paulus in Korinthe is. Hij wordt tegengewerkt en bedreigd, en dan verschijnt Jezus aan hem in een visioen:

“Wees niet bevreesd, maar spreek en zwijg niet; want Ik ben met u, en niemand zal u aanvallen om u kwaad te doen, want Ik heb veel volk in deze stad.”

Zie je dat? Jezus zegt niet: “Paulus, je moet je best doen, misschien kiezen mensen wel voor Mij.” Nee, Hij zegt: “Er zijn al mensen die van Mij zijn, ze weten het alleen nog niet. Ga en verkondig, en ze zullen komen.”

Dat is de zekerheid van evangelisatie. Paulus wist dat hij niet hoefde te vertrouwen op zijn eigen woorden, slimme argumenten of emotionele oproepen. God had al mensen uitgekozen, en hij mocht het middel zijn om hen te bereiken.

Dus waarom evangeliseren als God al gekozen heeft? Omdat:

• Evangelisatie niet faalt. Gods uitverkorenen zullen komen.
• Gods Woord niet ledig terugkeert. (Jesaja 55:11)
• Het de opdracht van Jezus is. (Mattheüs 28:19)
• Het het middel is waardoor mensen tot geloof komen. (Romeinen 10:14)

En dat is waarom we zonder angst en met volle overtuiging het evangelie kunnen verkondigen. Niet om mensen te overtuigen met menselijke wijsheid, maar omdat God de harten opent.

FAQ

Vraag	Antwoord
Wat betekent de leer van de uitverkiezing eigenlijk?	Uitverkiezing betekent dat God, nog vóór de grondlegging van de wereld, uit liefde bepaalde mensen heeft gekozen om gered te worden. Niet op basis van hun daden of verdiensten, maar puur uit genade.
Betekent uitverkiezing dat sommige mensen geen kans hebben op redding?	Nee, uitverkiezing betekent niet dat anderen geen kans krijgen. Iedereen wordt opgeroepen tot bekering, maar zonder Gods genade kiest niemand uit zichzelf voor Hem. Het probleem is niet Gods geslotenheid, maar het gesloten hart van de mens.
Waarom zou God niet gewoon iedereen redden?	Dat is een diepe vraag. De Bijbel laat zien dat Gods wegen hoger zijn dan de onze (Jesaja 55:9). Redding is een geschenk, geen plicht. God heeft het recht om te geven aan wie Hij wil, en het feit dát Hij redt, is pure barmhartigheid.
Hebben we dan helemaal geen vrije wil?	We hebben een wil, maar die is door de zonde gebonden. De mens kiest altijd vanuit zijn natuur, en zonder Gods genade kiest hij niet voor Hem. Uitverkiezing bevrijdt de wil om écht voor God te kiezen.
Waarom roept de Bijbel op om te kiezen als God al gekozen heeft?	Omdat God mensen aanspreekt op hun verantwoordelijkheid. De oproep tot bekering is echt, maar zonder Gods roeping blijft het hart gesloten. De Bijbel laat zien dat God door die oproep ook harten opent.
Is God dan niet oneerlijk of partijdig?	God is volmaakt rechtvaardig. Niemand verdient redding; dat Hij sommigen redt is genade, geen plicht. Romeinen 9 zegt duidelijk: "Wie zijt gij, o mens, dat gij God antwoordt?" God handelt naar Zijn wijsheid en barmhartigheid.
Wat zegt de Bijbel over ‘allen willen redden’ (1 Timotheüs 2:4)?	Die tekst gaat over God die mensen uit alle volken, klassen en achtergronden wil redden. Het benadrukt de breedte van Zijn reddingsplan, niet dat elk individu automatisch gered wordt.
Waarom evangeliseren als God al besloten heeft wie gered wordt?	Omdat God werkt door middelen. Prediking is het kanaal waardoor Zijn uitverkorenen tot geloof komen. Paulus zei: "Hoe zullen zij geloven als ze niet gehoord hebben?" (Romeinen 10:14).
Kan iemand die niet uitverkoren is alsnog tot geloof komen?	Nee, want de Bijbel zegt: "Allen die de Vader Mij geeft, zullen tot Mij komen" (Johannes 6:37). Als iemand niet is geroepen, zal hij uit zichzelf niet tot geloof komen. Maar wie hoort en tot geloof komt, bewijst daarmee geroepen te zijn.
Is uitverkiezing niet een deprimerende gedachte?	Voor sommigen voelt het zwaar, maar voor anderen is het een enorme troost. Je redding hangt niet af van je prestaties of je volharding, maar van Gods trouw. Dat geeft rust en zekerheid.
Hoe weet ik of ik uitverkoren ben?	Een simpel antwoord: als je gelooft in Jezus, ben je uitverkoren. De Bijbel zegt dat niemand tot Jezus komt tenzij de Vader hem trekt (Johannes 6:44). Geloof is dus het bewijs van Zijn werk in jou.
Kun je je uitverkiezing verliezen als je struikelt of zondigt?	Nee, want redding is Gods werk van begin tot eind. Je kunt struikelen, maar Hij laat je niet los. "Wie Hij geroepen heeft, die rechtvaardigt Hij ook, en die zal Hij verheerlijken" (Romeinen 8:30).
Waarom laat God sommige mensen verloren gaan?	De Bijbel laat zien dat God niemand dwingt om verloren te gaan. Mensen kiezen tegen Hem. Maar uitverkiezing toont ook dat God barmhartigheid schenkt aan wie Hij wil, zonder dat iemand daar recht op heeft.
Wat is het verschil tussen algemene roeping en effectieve roeping?	De algemene roeping is de verkondiging van het evangelie aan iedereen. De effectieve roeping is wanneer God iemands hart opent zodat hij echt gelooft. De eerste kan weerstaan worden, de tweede is onweerstaanbaar.
Wat als iemand zegt: ‘Ik wil wel geloven, maar ik voel het niet’?	Dat verlangen is al een teken dat God werkt. Geen enkel mens zoekt God uit zichzelf. Als je worstelt met geloof, vraag God dan om je hart te openen. Hij verhoort oprechte gebeden.
Waarom bad Jezus dan voor ‘de wereld’ (Johannes 17:21)?	Jezus bad voor de eenheid van de gelovigen, zodat de wereld hun liefde en geloof zou zien. Het gebed gaat niet over universele redding, maar over de kracht van het getuigenis.
Maakt de leer van uitverkiezing mensen niet passief?	Sommige mensen denken dat uitverkiezing lui maakt: "God regelt het wel." Maar de Bijbel roept op tot actie. Uitverkiezing motiveert juist om te evangeliseren, omdat je weet dat er mensen zijn die zullen antwoorden.
Is uitverkiezing een concept dat door mensen is bedacht?	Nee, het komt direct uit de Schrift. Teksten als Efeziërs 1:4-5 en Romeinen 8:29-30 spreken duidelijk over Gods soevereine keuze. Het idee komt niet uit menselijke logica, maar uit Gods openbaring.
Wat zegt Romeinen 9 over Gods soevereiniteit en genade?	Romeinen 9 legt uit dat God barmhartig is naar wie Hij wil en dat Hij harde harten gebruikt voor Zijn plan. Het gaat om Gods vrijheid als Schepper om te doen wat Hem behaagt, zonder dat iemand Hem ter verantwoording kan roepen.
Kan iemand ooit zeker weten dat hij gered is?	Ja! Johannes zegt: "Dit heb ik geschreven, opdat gij weet dat gij het eeuwige leven hebt" (1 Johannes 5:13). Zekerheid komt niet uit gevoelens, maar uit Gods belofte. Als je op Jezus vertrouwt, mag je zeker zijn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel over uitverkiezing. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.