Spierverkalking: Symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 17 oktober 2024 by M.G. Sulman

Een paar jaar geleden, tijdens een voetbalwedstrijd, voelde een speler ineens een scherpe pijn in zijn bovenbeen. Wat eerst leek op een flinke kneuzing, bleek weken later na onderzoek spierverkalking te zijn. Spierverkalking, ook wel myositis ossificans genoemd, is een aandoening waarbij verkalkingen ontstaan in de spieren, meestal als reactie op een trauma. Het klinkt misschien eng, maar spierverkalking komt vaker voor dan je denkt, vooral bij mensen die te maken hebben gehad met een ernstige spierblessure of intensieve herhaalde belasting. In dit artikel verkennen we wat spierverkalking precies is, welke symptomen erbij horen, wat de oorzaken zijn, en hoe je het kunt behandelen.

Wat is spierverkalking?

Spierverkalking, ook wel verkalkte spieren genoemd, is een aandoening waarbij calcium zich ophoopt in spierweefsel, wat leidt tot de vorming van botachtig weefsel in de spier. Dit proces kan pijn veroorzaken en de beweeglijkheid van de spier aantasten. De verkalking ontstaat meestal na een trauma, zoals een flinke kneuzing of een herhaalde spierbelasting die kleine scheurtjes veroorzaakt. Het lichaam probeert dit letsel te herstellen, maar in sommige gevallen ontstaat er als het ware een soort ‘verkeerde reparatie’, waarbij kalkafzettingen worden gevormd.

Epidemiologie van verkalkte spieren

Spierverkalking is niet alledaags, maar treft vooral jonge, energieke volwassenen die zichzelf fysiek uitdagen. Denk aan fanatieke sporters en mensen die dagelijks zware lichamelijke activiteiten verrichten. Met name mannen blijken vaker risico te lopen dan vrouwen, waarschijnlijk vanwege de intensiteit van de sporten waaraan ze deelnemen. In Nederland en België zijn de cijfers vergelijkbaar, waarbij spierverkalking vaker voorkomt bij mannen. Kinderen hebben er gelukkig weinig last van, aangezien de aandoening vooral voorkomt na zware spierblessures die we vooral bij volwassenen zien.

In stedelijke gebieden met volop sportfaciliteiten zien we soms een wat hogere incidentie van sportgerelateerde spierverkalking, omdat intensief sporten ook kan betekenen dat je blessures oploopt. Wereldwijd zijn de verschillen groot. In landen waar sport een belangrijke plek in de cultuur inneemt, zoals de Verenigde Staten, is spierverkalking wat vaker te zien. In andere regio’s waar minder intensief gesport wordt of waar de toegang tot medische zorg beperkter is, komt het weer minder vaak voor.

Feiten en cijfers: Ongeveer 20-30% van de mensen die een flinke spierkneuzing oplopen, ontwikkelt enige vorm van spierverkalking. Vooral mannen die zich bezighouden met contactsporten zoals voetbal, rugby en vechtsporten, hebben een grotere kans om hiermee te maken te krijgen.

Symptomen van spierverkalking

Spierverkalking kan verschillende symptomen veroorzaken, afhankelijk van de ernst en de locatie van de verkalking. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Pijn: Een diepe, kloppende pijn in de spier, vaak verergerd door beweging.
• Stijfheid: De spier kan stijf en stram aanvoelen, vooral na rustperiodes.
• Zwelling: Rond het gebied van de verkalking kan zwelling ontstaan, waardoor de huid rood en warm kan aanvoelen.
• Verminderde beweeglijkheid: Door de pijn en de vorming van botachtig weefsel kan de bewegingsvrijheid van de aangedane spier afnemen.

Oorzaken van spierverkalking

De oorzaken van spierverkalking zijn divers en kunnen variëren van directe trauma’s tot langdurige overbelasting. Hieronder bespreken we de belangrijkste oorzaken en risicofactoren.

Direct trauma

De meest voorkomende oorzaak van spierverkalking is een direct trauma aan de spier, zoals een flinke stoot, val of een sportblessure. Neem bijvoorbeeld Jan, een 28-jarige fervente voetballer, die tijdens een belangrijke wedstrijd een harde trap tegen zijn bovenbeen kreeg. Door de impact ontstond er een bloeding in het spierweefsel. Het lichaam reageerde door calcium af te zetten om het letsel te ‘herstellen’, maar dit proces leidde bij Jan tot de vorming van botachtig weefsel in plaats van normaal spierweefsel. Hierdoor ontstonden verkalkte spieren, wat zorgde voor pijn en verminderde beweeglijkheid, waardoor Jan maandenlang fysiotherapie nodig had om te herstellen.

Chirurgische ingrepen

Soms ontstaat spierverkalking na chirurgische ingrepen, vooral wanneer de spieren intensief gemanipuleerd zijn tijdens de operatie. Dit wordt vaker gezien bij operaties aan de ledematen, zoals heup- of knieoperaties. De kans op spierverkalking neemt toe als het lichaam moeite heeft met herstel of als er sprake is van complicaties na de operatie. Neem bijvoorbeeld Lisa, een 45-jarige vrouw die een knieoperatie onderging na een sportblessure. Tijdens het herstel kreeg ze te maken met complicaties en haar lichaam begon calcium af te zetten in de spieren rondom de knie. Hierdoor ontstond spierverkalking, wat haar mobiliteit beperkte en maanden van revalidatie vereiste.

Herhaalde belasting

Spierverkalking kan ook ontstaan door herhaalde belasting van de spieren. Dit zien we vooral bij mensen die intensieve trainingen ondergaan zonder voldoende rust te nemen. De constante belasting veroorzaakt kleine scheurtjes in het spierweefsel, waardoor het lichaam in een soort chronische ontstekingsreactie terechtkomt, wat kan leiden tot kalkafzettingen. Neem bijvoorbeeld Mark, een 32-jarige bodybuilder die dagelijks dezelfde spiergroep trainde zonder rust te nemen. Door de voortdurende belasting ontwikkelde hij uiteindelijk spierverkalking, wat leidde tot pijn en stijfheid. Het kostte Mark maanden van fysiotherapie en aanpassing van zijn trainingsschema om te herstellen.

Onjuiste herstelperiode

Wanneer een blessure onvoldoende rust krijgt om goed te genezen, kan het lichaam verkeerd reageren door calcium af te zetten. Dit gebeurt vaak wanneer sporters te snel weer beginnen met trainen na een blessure of wanneer er geen aandacht wordt besteed aan het volledig herstel van het spierweefsel.

Voorbeelden uit de praktijk

• Sporters: Denk aan een voetballer die tijdens een wedstrijd een flinke trap tegen zijn bovenbeen krijgt. Dit soort letsel kan leiden tot spierverkalking, vooral als er te weinig rust wordt genomen en de speler te snel weer op het veld staat. Luisteren naar je lichaam is hier cruciaal.
• Post-operatief: Mensen die herstellen van een knieoperatie kunnen spierverkalking ontwikkelen, vooral als het herstelproces niet vlekkeloos verloopt of als er complicaties optreden. Het lichaam heeft tijd en zorg nodig om goed te herstellen.
• Arbeiders: Bouwvakkers en andere mensen die dagelijks zwaar fysiek werk verrichten, lopen ook risico. Herhaalde spierbelasting zonder voldoende rust kan de spieren beschadigen en uiteindelijk leiden tot spierverkalking. Een goede balans tussen inspanning en herstel is onmisbaar.

Risicofactoren

Er zijn bepaalde risicofactoren die de kans op spierverkalking vergroten:

• Sportblessures: Fanatieke sporters die te maken hebben gehad met spierkneuzingen lopen een hoger risico op spierverkalking, vooral bij contactsporten zoals voetbal, hockey en rugby. Bijvoorbeeld, een rugbyspeler die tijdens een wedstrijd meerdere keren hard wordt geraakt, kan hierdoor spierverkalking ontwikkelen.
• Herhaalde belasting: Spieren die keer op keer overbelast raken, bijvoorbeeld door intensieve trainingen zonder voldoende rust, kunnen uiteindelijk verkalken. Denk aan een bodybuilder die dagelijks dezelfde spiergroep traint zonder voldoende rust te nemen, wat leidt tot kleine scheurtjes en uiteindelijk verkalking.
• Onjuiste herstelperiode: Wanneer een blessure niet de tijd krijgt om goed te genezen, kan het lichaam reageren met de vorming van kalkafzettingen, wat leidt tot spierverkalking. Een voorbeeld is een hardloper die na een spierscheuring te snel weer begint met rennen, waardoor de spier niet goed herstelt en verkalking kan optreden.
• Genetische aanleg: Er zijn aanwijzingen dat sommige mensen genetisch vatbaarder zijn voor spierverkalking, hoewel dit nog verder onderzocht moet worden. Zo kan iemand met een familiegeschiedenis van spierverkalking meer risico lopen.
• Chirurgische ingrepen: Na operaties, vooral aan de ledematen, kunnen spieren vatbaar worden voor verkalking als gevolg van complicaties of een lang herstelproces. Bijvoorbeeld, na een knieoperatie waarbij veel weefsel is aangetast, kan spierverkalking ontstaan als er niet voldoende aandacht wordt besteed aan revalidatie.

Onderzoek en diagnose: Hoe ontdek je verkalkte spieren?

Spierverkalking kan lastig te diagnosticeren zijn zonder de juiste onderzoeken. Vaak begint het proces met een grondig lichamelijk onderzoek door een arts, waarbij de focus ligt op de symptomen die je ervaart, zoals pijn, zwelling en stijfheid. Hieronder bespreken we de verschillende stappen in het diagnostisch proces.

Lichamelijk onderzoek

Een arts zal eerst een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te bepalen welke spieren pijnlijk zijn en welke beperkingen in beweging aanwezig zijn. Hierbij kan de arts ook vragen stellen over eerdere verwondingen of operaties.

Beeldvormend onderzoek

Wanneer spierverkalking wordt vermoed, wordt meestal gebruik gemaakt van beeldvormende technieken om de diagnose te bevestigen. Dit kan onder andere zijn:

• Röntgenfoto’s: Hiermee kunnen verkalkte spieren duidelijk zichtbaar worden gemaakt. De kalkafzettingen verschijnen als lichte gebieden op de röntgenfoto.
• MRI-scan: Een MRI-scan kan helpen om een gedetailleerder beeld te krijgen van de spieren en om de ernst van de verkalking te beoordelen.
• Echografie: Soms kan echografie worden ingezet om te kijken naar de aanwezigheid van kalk in het spierweefsel.

Bloedonderzoek

In sommige gevallen kan bloedonderzoek worden uitgevoerd om te kijken naar eventuele ontstekingsmarkers die kunnen wijzen op een reactie van het lichaam op letsel.

Voorbeeldcasus: De diagnose van Jan

Neem bijvoorbeeld Jan, die na een harde trap tegen zijn bovenbeen maandenlang last hield van pijn en stijfheid. Zijn arts begon met een lichamelijk onderzoek, waarbij de pijnlijke plekken werden vastgesteld. Vervolgens werd er een röntgenfoto gemaakt, waarop duidelijke kalkafzettingen te zien waren. Met deze diagnose kon Jan beginnen aan een behandelplan met fysiotherapie en rust om verdere complicaties te voorkomen.

Behandeling van verkalkte spieren: Wat kun je doen?

Spierverkalking kan erg vervelend zijn, maar gelukkig zijn er verschillende behandelmethoden die kunnen helpen om de pijn te verminderen en de mobiliteit te verbeteren. De behandeling hangt af van de ernst van de verkalking en de klachten die je ervaart. Hieronder zetten we de verschillende opties op een rijtje.

Conservatieve behandeling

In de meeste gevallen begint de behandeling met conservatieve methoden, waarbij geprobeerd wordt de klachten te verminderen zonder ingrijpende procedures. Denk hierbij aan:

• Rust: Het belangrijkste is vaak om de spieren rust te geven zodat het lichaam de kans krijgt om te herstellen.
• Fysiotherapie: Een fysiotherapeut kan helpen om de beweeglijkheid van de spier te verbeteren en oefeningen aan te leren om de spieren sterker te maken zonder ze te overbelasten.
• Ontstekingsremmende medicijnen: Medicijnen zoals NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire middelen) kunnen helpen om pijn en ontsteking te verminderen, waardoor de mobiliteit verbeterd kan worden.

Shockwave-therapie

Shockwave-therapie kan worden ingezet om de kalkafzettingen in de spieren te verminderen. Door middel van schokgolven worden de verkalkingen afgebroken, wat kan helpen om de beweeglijkheid te verbeteren en de pijn te verminderen. Dit is een niet-invasieve behandeling die vaak effectief is bij verkalkte spieren.

Chirurgie

In ernstige gevallen, waarbij de verkalking de spierfunctie ernstig beperkt of veel pijn veroorzaakt, kan een operatie nodig zijn. Tijdens de operatie wordt het verkalkte weefsel verwijderd om de functie van de spier te herstellen. Dit wordt echter alleen overwogen wanneer andere behandelmethoden niet effectief zijn gebleken.

Voorbeeldcasus: Het behandeltraject van Lisa

Lisa, die na haar knieoperatie spierverkalking ontwikkelde, begon met rust en fysiotherapie. Helaas bleek dit niet voldoende en kreeg ze shockwave-therapie om de verkalkingen te verminderen. Na enkele sessies merkte Lisa dat haar mobiliteit verbeterde en de pijn afnam, waardoor ze uiteindelijk weer normaal kon bewegen zonder verdere ingrepen.

Prognose: Wat kun je verwachten?

De prognose voor mensen met spierverkalking hangt sterk af van de ernst van de verkalking en de gekozen behandeling. In veel gevallen, vooral wanneer de aandoening tijdig wordt behandeld, is het mogelijk om grotendeels te herstellen en de pijn te verminderen. Met de juiste fysiotherapie en voldoende rust kunnen de meeste mensen hun mobiliteit weer verbeteren. Bij lichte vormen van verkalking kan de prognose gunstig zijn, en kunnen mensen vaak binnen enkele maanden weer normaal functioneren.

Echter, in gevallen waarbij de verkalking ernstig is of niet goed behandeld wordt, kan de bewegingsbeperking aanhouden en kan er chronische pijn ontstaan. Voor mensen die een operatie hebben ondergaan, is er vaak een lange revalidatieperiode nodig om de spierfunctie te herstellen. Het is daarom belangrijk om nauw samen te werken met artsen en fysiotherapeuten en geduldig te zijn tijdens het herstelproces.

Neem bijvoorbeeld Mark, de bodybuilder die spierverkalking ontwikkelde door herhaalde belasting. Na een combinatie van rust, fysiotherapie en shockwave-therapie was hij na een half jaar weer in staat om lichte trainingen te hervatten. Zijn geduld en toewijding tijdens het herstelproces hebben ervoor gezorgd dat hij zijn spierfunctie grotendeels heeft teruggekregen.

Complicaties: Mogelijke problemen bij spierverkalking

Hoewel spierverkalking in veel gevallen goed te behandelen is, kunnen er complicaties optreden, vooral als de aandoening niet tijdig wordt herkend of behandeld. Hieronder bespreken we de mogelijke complicaties die kunnen optreden, met enkele feiten en cijfers.

Bewegingsbeperking

Een van de meest voorkomende complicaties is een blijvende beperking van de bewegingsvrijheid. Ongeveer 15-20% van de patiënten met spierverkalking houdt, zelfs na behandeling, last van een verminderde beweeglijkheid van de aangedane spier. Dit kan het dagelijkse leven flink beïnvloeden, zoals bij Lisa die maanden nodig had om haar mobiliteit na een knieoperatie terug te krijgen.

Chronische pijn

Chronische pijn is een andere veelvoorkomende complicatie. Ongeveer 10-15% van de mensen met spierverkalking ontwikkelt chronische pijnklachten, vooral wanneer de kalkafzettingen niet volledig verdwijnen of wanneer er schade is aan omliggend weefsel. Denk aan Jan, die ondanks fysiotherapie nog steeds af en toe last heeft van een kloppende pijn in zijn bovenbeen.

Spierzwakte

Als gevolg van langdurige verkalking en de ontstekingsreacties kan de spierkracht verminderen. Dit gebeurt in ongeveer 10% van de gevallen. Bijvoorbeeld, Mark merkte dat zijn spierkracht flink was afgenomen na maanden van herstel, wat hem belemmerde in het hervatten van zijn bodybuildingschema.

Ontsteking en infectie

In zeldzame gevallen kan er een ontsteking of zelfs een infectie ontstaan rondom het verkalkte weefsel, vooral wanneer er sprake is van complicaties na een chirurgische ingreep. Dit kan leiden tot extra medische ingrepen en een langere herstelperiode.

Voorbeeldcasus: De complicaties van Mark

Mark, de bodybuilder, ontwikkelde spierzwakte en bewegingsbeperking nadat hij maandenlang zijn verkalkte spieren had behandeld. Hoewel hij uiteindelijk zijn training weer kon hervatten, merkte hij dat zijn spierkracht nog niet volledig hersteld was, en dat hij op sommige dagen nog steeds last had van pijn en stijfheid. Dit maakte duidelijk dat het herstelproces bij spierverkalking tijd en geduld vereist, en dat complicaties altijd op de loer liggen.

Preventie: Hoe kun je spierverkalking voorkomen?

Voorkomen is altijd beter dan genezen, en dat geldt zeker voor spierverkalking. Door op een verantwoorde manier met je lichaam om te gaan, kun je het risico op verkalkte spieren aanzienlijk verkleinen. Hieronder bespreken we enkele belangrijke preventieve maatregelen die je kunt nemen.

Zorg voor voldoende rust

Rust is cruciaal voor spierherstel, vooral na een blessure of intensieve training. Gun je spieren de tijd om te herstellen voordat je weer aan de slag gaat. Overbelasting van spieren zonder voldoende rust is een belangrijke risicofactor voor spierverkalking.

Goede warming-up en cooling-down

Een goede warming-up en cooling-down voor en na fysieke activiteiten helpen je spieren om zich voor te bereiden op de belasting en achteraf weer te ontspannen. Dit verkleint de kans op kleine scheurtjes en spierblessures die tot verkalking kunnen leiden.

Luisteren naar je lichaam

Luister altijd naar je lichaam en neem klachten serieus. Pijn is een signaal dat er iets mis kan zijn. Door op tijd rust te nemen of medische hulp te zoeken bij een spierblessure, kun je ernstige complicaties zoals verkalkte spieren voorkomen.

Professionele begeleiding

Zeker voor fanatieke sporters is het verstandig om onder begeleiding van een coach of fysiotherapeut te trainen. Een goede begeleiding zorgt ervoor dat je geen verkeerde technieken gebruikt en helpt je spieren gezond te houden.

Voorbeeld: De preventieve aanpak van Jan

Jan, de voetballer die spierverkalking ontwikkelde na een harde trap tegen zijn bovenbeen, heeft geleerd hoe belangrijk preventie is. Na zijn herstel werkt hij nu altijd met een fysiotherapeut aan een goed herstelplan en zorgt hij voor voldoende rust na trainingen. Dankzij deze aanpak heeft Jan sindsdien geen verdere problemen met verkalkte spieren gehad.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over spierverkalking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.