Hoge bloeddruk bij het opstaan: oorzaken, risico’s en wat je kunt doen

Last Updated on 8 mei 2025 by M.G. Sulman

Word je regelmatig wakker met een hoge bloeddruk? Je bent niet de enige. Veel mensen merken dat hun bloeddruk bij het opstaan plotseling piekt, terwijl ze verder gezond leven of geen duidelijke klachten hebben. Toch wordt deze zogenaamde ochtendhypertensie vaak over het hoofd gezien – zowel door mensen zelf als in de spreekkamer. In dit artikel ontdek je wat een hoge bloeddruk bij het wakker worden kan veroorzaken, waarom het niet zomaar genegeerd mag worden, en wat je zelf kunt doen om je dag rustiger én gezonder te beginnen.

Inleiding: wakker worden met druk op de ketel

Als je dag begint met spanning – vanbinnen

Je opent je ogen, je rekt je uit… en dan ineens voel je het: hartkloppingen, een bonzend hoofd of een vaag gespannen gevoel. Je meet je bloeddruk – en ja hoor, hij is hoog. Terwijl je de avond ervoor nog prima in je vel zat. Voor veel mensen is dit een herkenbaar scenario: de bloeddruk is ’s ochtends opvallend hoger dan later op de dag. En toch hoor je er nauwelijks iets over.

Ochtendpiek: vaker dan je denkt

Deze zogenaamde ‘ochtendhypertensie’ komt vaker voor dan je denkt. Zeker bij mensen boven de 40, bij wie het natuurlijke dag-nachtritme van de bloeddruk wat begint te verschuiven. Ook stress, slechte nachten of hormonale factoren kunnen bijdragen aan die ochtenddruk. Toch blijft het een onderbelicht onderwerp – alsof het erbij hoort, of vanzelf wel weer zakt.

Waarom dit onderwerp meer aandacht verdient

Een hoge bloeddruk bij het opstaan is geen onschuldig verschijnsel. Juist in de vroege ochtend is je hart extra kwetsbaar – en dat is ook de periode waarin hartinfarcten en beroertes het vaakst optreden. Als je structureel wakker wordt met een te hoge bloeddruk, is het dus goed om dat serieus te nemen. Niet vanuit paniek, maar vanuit zorg voor je eigen lijf.

In dit artikel onderzoeken we waarom je bloeddruk bij het wakker worden zo hoog kan zijn, wat dat betekent en – misschien nog wel belangrijker – wat je eraan kunt doen. Want ook je ochtenden mogen beginnen in rust, niet in druk.

Wat is een normale bloeddruk bij het opstaan?

Je bloeddruk slaapt niet

Tijdens je slaap draait je lichaam op nachtstand. Je hartslag daalt, je ademhaling vertraagt en je bloeddruk zakt mee – dat is normaal. Deze daling heet de ‘nachtelijke dip’, en bij gezonde mensen ligt de bloeddruk ’s nachts zo’n 10 tot 20% lager dan overdag. Maar zodra je wakker wordt, begint je lijf zich klaar te maken voor de dag. Hormonen zoals cortisol en adrenaline stijgen, je hart gaat sneller kloppen – en je bloeddruk stijgt mee.

Wat is normaal, en wat is te hoog?

Het is normaal dat je bloeddruk na het opstaan wat hoger is dan tijdens je slaap. Maar er zijn grenzen. Hier zijn richtlijnen voor een gezonde bloeddruk bij het opstaan:

• Bovendruk (systolisch): onder de 135 mmHg

• Onderdruk (diastolisch): onder de 85 mmHg

Word je regelmatig wakker met waarden boven de 140/90 mmHg? Dan spreken we van ochtendhypertensie. Zeker als dat gepaard gaat met klachten zoals hoofdpijn, hartkloppingen, duizeligheid of een gespannen gevoel, is het goed om verder te kijken.

Waarom meten in de ochtend nuttig is

Veel mensen meten hun bloeddruk bij de huisarts of apotheek, midden op de dag. Maar dat zegt weinig over wat er in de vroege ochtend gebeurt – en juist dan zijn de pieken vaak het hoogst. Daarom adviseren artsen steeds vaker om thuis te meten, liefst net na het opstaan en vóór het ontbijt of medicatie. Zo krijg je een eerlijk beeld van wat er écht gebeurt in je lijf.

Een paar dagen achter elkaar meten, op dezelfde tijd, geeft waardevolle inzichten. Want je bloeddruk vertelt een verhaal – en de ochtend is vaak het begin.

Oorzaken van hoge bloeddruk bij het opstaan

Het is niet altijd wat je denkt

Je zou denken: ik heb net geslapen, ik ben uitgerust, dus mijn bloeddruk moet laag zijn. Toch werkt het lichaam niet altijd zo logisch als we hopen. Er kunnen meerdere redenen zijn waarom je bloeddruk juist bij het opstaan piekt – en sommige daarvan zijn verrassend.

Hormonale piek: cortisol en adrenaline

In de vroege ochtend maakt je lichaam een natuurlijke golf aan van stresshormonen zoals cortisol en adrenaline. Deze hormonen helpen je om wakker te worden, alert te zijn en op gang te komen. Maar ze verhogen ook je hartslag en bloeddruk. Bij sommige mensen is deze hormonale piek overdreven sterk, bijvoorbeeld door chronische stress of een ontregeld bijniermechanisme. Het gevolg? Een bloeddruk die direct bij het ontwaken al in de gevarenzone zit.

Slaapapneu: stiekeme boosdoener

Een van de meest onderkende oorzaken van ochtendhoge bloeddruk is obstructieve slaapapneu – een aandoening waarbij je tijdens de slaap steeds korte ademstops hebt. Je lichaam reageert daar heftig op met adrenalinepieken en zuurstoftekort. Gevolg: je hart moet steeds bijspringen, en je bloeddruk stijgt. Veel mensen met slaapapneu weten niet dat ze het hebben, maar worden wel wakker met hoofdpijn, vermoeidheid én… hoge bloeddruk.

Slecht slapen of stressvolle dromen

Slaap je onrustig, word je vaak wakker of heb je veel stressvolle dromen? Ook dat kan je bloeddruk beïnvloeden. Je lichaam maakt dan ‘s nachts minder goed gebruik van de herstelfase, waardoor je systeem bij het opstaan nog steeds in de ‘aan-stand’ staat.

Onjuiste timing van bloeddrukmedicatie

Slik je al bloeddrukverlagers? Dan kan het zijn dat je medicatie te vroeg is uitgewerkt of op een minder effectieve tijd wordt ingenomen. Sommige middelen hebben hun piekwerking overdag, waardoor je ‘s ochtends minder beschermd bent. Een simpele aanpassing in tijdstip of soort medicatie kan dan al verschil maken – bespreek dit altijd met je arts.

Alcohol, cafeïne en laat eten

Wat je de avond ervoor doet, telt mee. Alcohol, cafeïne of een zware maaltijd vlak voor het slapengaan kunnen je slaap verstoren én je bloeddruk verhogen – zeker in de vroege ochtenduren wanneer je lichaam daar gevoeliger voor is.

Andere lichamelijke oorzaken

Tot slot zijn er medische aandoeningen die ochtendhypertensie kunnen veroorzaken, zoals:

• Nierproblemen

• Bijnierstoornissen (zoals het syndroom van Conn)

• Diabetes of insulineresistentie

• Schildklierproblemen (zoals besproken in je eerdere artikel)

Het loont om verder te kijken als je bloeddruk bij het opstaan structureel te hoog is. Want er zit altijd een reden achter – je lichaam doet niets zomaar.

Wanneer is ochtendhypertensie gevaarlijk?

Het gaat niet alleen om een getal

Een keertje wakker worden met een hoge bloeddruk is op zich geen ramp. Iedereen heeft weleens een stressvolle nacht of een onrustige ochtend. Maar als die pieken vaker terugkomen – dag in, dag uit – dan is het goed om alert te zijn. Ochtendhypertensie is geen modeverschijnsel, het is een serieus signaal. En hoe vroeger je erbij bent, hoe beter.

Waarom juist de ochtend kritisch is

De meeste hartinfarcten en beroertes gebeuren tussen 6.00 en 12.00 uur ’s ochtends. Dat is geen toeval. In die periode maakt je lichaam een hormonale overgang door van rust naar actie: hartslag omhoog, bloeddruk omhoog, alertheid omhoog. Bij mensen met een kwetsbaar hart- en vaatstelsel kan dat net het duwtje zijn dat te veel is.

Als je bloeddruk bij het opstaan structureel hoog is, neemt je kans op hart- en vaatziekten toe. En dat risico is nóg groter als je ook:

• diabetes hebt

• rookt

• overgewicht hebt

• een familiegeschiedenis van hartproblemen hebt

• al eerder een infarct of TIA hebt gehad

Klachten die je serieus moet nemen

Let op signalen zoals:

• Hoofdpijn bij het opstaan (vooral in het achterhoofd)

• Drukkend gevoel op de borst

• Hartkloppingen of onregelmatige hartslag

• Duizeligheid bij het opstaan

• Misselijkheid of wazig zien in de vroege ochtend

• Plots zweten zonder inspanning

Dit zijn geen klachten om weg te wuiven. Ze zeggen iets. En vaak zeggen ze: kijk beter naar je bloeddruk, en kijk beter naar jezelf.

Voorkomen is beter dan herstellen

Het mooie is: je kunt veel doen om ochtendhypertensie te verlichten of zelfs te voorkomen. Maar dat begint met erkenning. Erkenning dat je ochtenddruk niet “gewoon bij je hoort” – maar een signaal is dat je lichaam hulp vraagt.

Luister. Niet uit angst, maar uit zorg. Want gevaar voorkomen is altijd beter dan genezen.

Wat kun je zelf doen bij ochtendhoge bloeddruk?

Je hebt meer invloed dan je denkt

Als je bloeddruk bij het opstaan steeds te hoog is, voelt dat misschien alsof je machteloos staat. Maar laat je niet ontmoedigen: je kunt zelf veel doen om je lijf rustiger wakker te laten worden. Het draait niet om grote veranderingen, maar om slimme, kleine keuzes die je ritme en herstel versterken.

Let op je avondritueel

De kwaliteit van je ochtend begint de avond ervoor. Wat je vlak voor het slapen doet, heeft invloed op je nacht én je bloeddruk de volgende dag:

• Beperk cafeïne na 15.00 uur – koffie, cola, energiedrank en zelfs pure chocolade kunnen je systeem ’s avonds wakker houden.

• Drink weinig alcohol – het lijkt ontspannend, maar verstoort je slaapritme én verhoogt de bloeddruk.

• Vermijd zwaar of zout eten laat op de avond – dit houdt je spijsvertering én je bloeddruk actief.

• Zorg voor een rustige afsluiting – dim het licht, laat je schermen los, en gun je lijf een moment van stilte voor de nacht.

Begin je dag met zachtheid

Hoe je wakker wordt, doet ertoe. Spring niet direct uit bed in de actiestand. Neem een paar minuten de tijd om rustig op gang te komen:

• Adem een paar keer diep in en uit

• Drink een glas lauw water om je systeem te activeren

• Vermijd meteen fel licht en schermen

• Stel stressvolle taken, nieuws of werkmails uit tot later

Je lichaam heeft een overgang nodig van rust naar actie. Geef die ruimte.

Beweeg – maar met beleid

Lichte beweging in de ochtend helpt je bloedvaten soepel te worden. Denk aan een korte wandeling, rustig rekken, of een paar pilates-oefeningen. Geen intensieve cardio meteen uit bed, maar wakker worden in beweging.

Bouw aan rust overdag

Ochtendhoge bloeddruk komt vaak door een lijf dat nooit écht uit staat. Doorbreek de stresscyclus met rustmomenten overdag:

• Plan bewust pauzes in

• Doe aan ademhalingsoefeningen of mindfulness

• Praat over zorgen in plaats van ze te blijven dragen

• Ga naar buiten, ook al is het maar 10 minuten

Je zenuwstelsel heeft herstelmomenten nodig – en jij ook.

Houd een bloeddrukdagboek bij

Meet je bloeddruk eens een week lang ’s ochtends direct na het wakker worden. Noteer ook hoe je geslapen hebt, wat je gegeten of gedronken hebt de avond ervoor, en hoe je je voelt. Zo ontdek je patronen en kun je samen met je arts beter onderliggende oorzaken opsporen.

Wanneer naar de arts?

Je hoeft het niet eerst erger te laten worden

Veel mensen lopen te lang door met een hoge bloeddruk bij het opstaan. Ze denken: het is vast stress, ik slaap slecht, of het zal wel vanzelf zakken. Maar als je lichaam steeds opnieuw met spanning wakker wordt, is het tijd om serieus te kijken wat eronder zit. Je hoeft geen paniek te voelen – maar ook geen uitstel te plegen.

Wanneer is het verstandig om hulp te zoeken?

Maak een afspraak met je huisarts als je:

• regelmatig wakker wordt met een bloeddruk van boven de 140/90 mmHg

• daarbij klachten ervaart zoals hoofdpijn, hartkloppingen, duizeligheid of misselijkheid

• al bloeddrukverlagers gebruikt, maar ’s ochtends alsnog pieken hebt

• familieleden hebt met hart- of vaatziekten op jonge leeftijd

• diabetes, slaapapneu, nierproblemen of een schildklierstoornis hebt (of vermoedt)

Ook als je twijfelt of je klachten ‘wel ernstig genoeg zijn’, mag je altijd overleggen. Want vroege signalen herkennen is precies wat goede zorg sterk maakt.

Wat kun je verwachten van een consult?

Je huisarts zal vaak starten met vragen over je leefstijl, slaap, medicijngebruik en klachten. Daarna volgt meestal een bloeddrukmeting, en mogelijk bloedonderzoek. Soms krijg je het advies om thuis je bloeddruk te meten op vaste momenten – vooral ’s ochtends. In bepaalde gevallen word je doorgestuurd voor extra onderzoek, bijvoorbeeld bij vermoeden van slaapapneu of hormonale stoornissen.

Jij kent je lichaam het best

Wacht niet tot je ‘zeker weet dat het ernstig is’. Jouw gevoel telt. Als jij merkt dat er iets niet klopt – al is het maar een vaag onderbuikgevoel – dan is dat reden genoeg om in actie te komen. Je bent niet lastig of overbezorgd. Je bent attent, zorgzaam en wijs.

Goed voor jezelf zorgen begint vaak met één simpele stap: zeggen wat je merkt.

Behandeling: wat zijn de mogelijkheden?

Het begint bij de juiste puzzelstukjes

Ochtendhoge bloeddruk is geen op zichzelf staande ziekte, maar een signaal van je lichaam. De behandeling hangt dus af van de oorzaak. Soms ligt het aan je leefstijl, soms aan je medicatie, en soms is er een onderliggend probleem dat aangepakt moet worden – zoals slaapapneu, hormonale disbalans of nierproblemen. De kunst is: kijken naar het geheel.

Medicatie: meer dan alleen een pil

Als je bloeddruk ook buiten de ochtend te hoog is, of als je risico loopt op hart- en vaatziekten, zal je arts vaak bloeddrukverlagers voorschrijven. Maar bij ochtendhypertensie draait het niet alleen om wat je slikt, maar ook wanneer. Soms helpt het om je medicatie juist ’s avonds in te nemen, zodat het effect doorloopt in de vroege ochtend. Dit heet chronotherapie, en het kan een wereld van verschil maken.

Let op: verander nooit zelf het tijdstip van je medicatie, maar bespreek dit met je arts.

Behandeling van onderliggende oorzaken

Als je ochtendpiek voortkomt uit iets anders, dan richt de behandeling zich dáárop:

• Slaapapneu: behandeling met een CPAP-apparaat of slaaphulpmiddel kan de bloeddruk sterk verbeteren.

• Hormonale stoornissen (zoals bijnier- of schildklierproblemen): worden behandeld met specifieke medicatie of door een specialist.

• Stress of angst: therapie, coaching of ontspanningstechnieken kunnen helpen je zenuwstelsel tot rust te brengen.

Je hoeft niet ziek te zijn om geholpen te worden. Je hoeft alleen te erkennen dat je lichaam aandacht nodig heeft.

Leefstijl als medicijn

Medicatie kan veel doen, maar leefstijl tilt je herstel naar een hoger niveau. Denk aan:

• Regelmatige slaap en ritme

• Bewegen op eigen tempo

• Minder zout, minder alcohol

• Meer rustmomenten en bewust ademen

• Tijd voor ontspanning zonder schuldgevoel

Kleine gewoontes, grote winst. En het mooiste is: jij bent zélf de sleutel.

Slotgedachte: begin de dag met inzicht, niet met druk

Je lichaam wil je iets vertellen

Een hoge bloeddruk bij het opstaan voelt misschien als een ongemakkelijke start van de dag. Maar zie het niet als een vijand. Zie het als een signaal. Een zacht seintje van je lichaam dat het iets nodig heeft: rust, herstel, aandacht of gewoon een andere aanpak. Je lijf werkt niet tegen je – het probeert je juist iets duidelijk te maken.

Je bent geen machine

We leven in een wereld die graag draait op snelheid, controle en efficiëntie. Maar jij bent geen machine. Jij bent een levend, voelend mens met ritmes, grenzen en behoeftes. En soms zegt je lichaam: ik wil anders wakker worden. Niet met een hartslag alsof je al aan het rennen bent, maar met een gevoel van rust, helderheid en vertrouwen.

Vroeg erbij is goud waard

Ochtendhypertensie is geen strafblad. Het is een uitnodiging. Om verder te kijken. Om eerlijk te luisteren. En om goed voor jezelf te zorgen, ook als dat betekent dat je hulp inschakelt. Want hoe eerder je erbij bent, hoe beter je lichaam kan herstellen – zonder paniek, zonder haast.

Begin de dag niet met angst, maar met aandacht

Je verdient ochtenden waarin je lijf je niet onder druk zet, maar meewerkt aan je dag. Stap voor stap, adem voor adem. En weet: inzicht is al de helft van herstel. Je bent al begonnen. Nu mag je verder – rustiger, bewuster, gezonder.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen met hoge bloeddruk bij het opstaan, of tips geven over wat voor jou heeft geholpen. Ook andere vragen of opmerkingen zijn welkom. Wij stellen je reactie zeer op prijs.

Let op: reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Ze worden eerst gelezen door de redactie om ongepaste of ongewenste berichten (zoals spam) te filteren. Dit kan enkele uren duren. Bedankt voor je geduld en bijdrage!