Griep bij ouderen: symptomen, gevolgen en behandeling

Last Updated on 24 januari 2025 by M.G. Sulman

Griep, het klinkt zo onschuldig, hè? Een beetje snotteren, een paar dagen op de bank onder een dekentje met thee en Netflix, en je bent er weer bovenop. Maar voor ouderen kan griep een heel ander verhaal zijn. Neem nou meneer Jannes, 78 jaar. Hij voelde zich wat slapjes, dacht dat het een gewone verkoudheid was, en voordat hij het wist, lag hij in het ziekenhuis met een longontsteking. Wat begon met een kuchje eindigde met wekenlang herstel en zelfs fysiotherapie om weer op de been te komen. Het punt is: griep is geen katje om zonder handschoenen aan te pakken, zeker niet op latere leeftijd. En daar willen we het vandaag eens goed over hebben. Hoe herken je het, wat kun je doen om het te voorkomen, en – als het toch toeslaat – hoe zorg je dat het geen nare gevolgen heeft? Want laten we eerlijk zijn: een beetje extra zorg en voorbereiding kan een wereld van verschil maken.

influenza A virus (griepvirus)
Influenza A virus (griepvirus) / Bron: Wikimedia Commons

Wat is griep en waarom is het bij ouderen anders?

Griep, officieel bekend als influenza, is eigenlijk gewoon een virus dat zich gedraagt als een ongenode gast. Het komt je lichaam binnen, gooit je hele immuunsysteem in de war, en laat je achter met koorts, spierpijn en dat gevoel dat je door een vrachtwagen bent overreden. Maar hier komt de twist: bij ouderen is die vrachtwagen vaak een stuk zwaarder. Waarom? Omdat het lichaam naarmate je ouder wordt nou eenmaal niet meer zo soepel meewerkt. Het immuunsysteem, dat ooit als een ware ninja elk virus te lijf ging, is bij veel ouderen meer een sloom schild dat gaten laat vallen.

En het blijft niet bij een verzwakt afweersysteem. Vaak hebben ouderen al te dealen met andere kwaaltjes – hartproblemen, diabetes, of chronische ziektes zoals COPD – en dat maakt het extra lastig. Neem bijvoorbeeld mevrouw Annie, 84 jaar. Ze heeft een hartkwaal, en toen ze vorig jaar de griep kreeg, ging haar lichaam in overdrive. Wat voor een gezonde veertiger een paar dagen uitzieken betekent, kan bij ouderen al snel uitmonden in complicaties zoals longontsteking of zelfs hartfalen. Het is alsof hun lichaam geen reserve-energie meer heeft om die griepinvasie het hoofd te bieden.

Dus ja, griep is bij ouderen een ander beestje. Het is niet alleen een kwestie van “even rust nemen en veel drinken.” Het vraagt om alertheid, een goede voorbereiding, en soms een klein beetje geluk. Want zeg nou zelf, niemand wil meemaken wat mevrouw Annie doorgemaakt heeft. Gelukkig kunnen we met wat extra aandacht veel ellende voorkomen.

Griep bij ouderen / Bron: Adobe Firefly

Symptomen van griep bij ouderen

Griep bij ouderen kan je soms flink om de tuin leiden. Je verwacht misschien een klassieke koorts, een zware hoest en een neus die constant lekt, maar het is vaak net even anders. Bij veel ouderen blijft die koorts uit of is het maar een beetje verhoging. In plaats daarvan zie je ze soms ineens moe en futloos worden, alsof ze een marathon hebben gelopen zonder dat je het doorhad. Neem bijvoorbeeld opa Wim, die vorige winter ineens de hele dag op de bank hing, terwijl hij normaal niet stil kon zitten. Hij was vergeetachtig, klaagde over “een raar gevoel in z’n hoofd,” en sliep bijna de klok rond. Niemand dacht direct aan griep, maar dat was het dus wel.

Een ander signaal waar je voor op moet passen is verwardheid. Dit kan zó subtiel beginnen dat je het misschien afdoet als een “slechte dag” of ouderdom. Maar als je merkt dat iemand ineens niet meer weet welke dag het is, of wartaal begint uit te slaan, dan kan dat best een griepje in vermomming zijn. En laten we het niet hebben over dat ongrijpbare gevoel van “niet lekker zijn” waar ouderen zelf vaak geen woorden aan kunnen geven. Een beetje rillerig, geen trek in eten, en overal pijntjes die nergens op slaan – dat soort vage klachten zijn bij hen vaak de voorbode van een flinke griep.

En ja, natuurlijk kunnen de ‘normale’ symptomen zoals hoesten, keelpijn of spierpijn ook voorkomen, maar onderschat die atypische signalen niet. Soms lijkt het eerder op een slechte dag dan op een serieus virus, en daar ligt precies het gevaar. Dus als je merkt dat oma ineens geen energie meer heeft, wat in de war lijkt, of nergens zin in heeft, bel dan even de huisarts. Want hoe eerder je erbij bent, hoe beter je kunt voorkomen dat zo’n sluipende griep erger wordt.

Waarom is griep gevaarlijk voor ouderen?

Griep is bij ouderen niet zomaar een vervelend virusje dat je er even uit zweet. Het kan zich razendsnel ontwikkelen tot iets veel ernstigers. Denk aan longontsteking, hartproblemen of uitdroging. En het verraderlijke? Het begint vaak heel onschuldig. Neem opa Jan, 82 jaar, een krasse vent die normaal gesproken elke ochtend zijn rondje door het park liep. Toen hij zich wat snotterig voelde en wat licht in zijn hoofd, wuifde hij het weg met een “Ach, het is vast een verkoudheidje.” Een week later lag hij op de intensive care met een zware longontsteking. Zijn lichaam had gewoon niet genoeg reserves om het virus te lijf te gaan.

Dat is precies waarom griep voor ouderen zo gevaarlijk is. Het immuunsysteem werkt trager, en vaak spelen er al onderliggende aandoeningen zoals diabetes, COPD of hartproblemen. Die griep hakt er dan dubbel zo hard in. Daarbij komt dat ouderen sneller uitdrogen, zeker als ze minder eten en drinken omdat ze zich ellendig voelen. Dat kan weer leiden tot verwardheid of zelfs nierproblemen. Het is een kettingreactie die je echt niet wilt meemaken. Dus nee, griep is geen “kleinigheidje” als je wat ouder bent.

Griep bij een oudere vrouw / Bron: Adobe Firefly

Hoe kun je griep voorkomen?

De griepprik: een kleine moeite, groot verschil

Laten we eerlijk zijn: niemand staat te juichen om een prik. Maar die jaarlijkse griepprik is voor ouderen (en eigenlijk iedereen in hun omgeving) echt een gouden zet. Het beschermt niet alleen tegen de meest voorkomende griepvarianten, maar vermindert ook de kans op ernstige complicaties. Opa Jan had vorig jaar een griepprik gehaald, en dat scheelde hem waarschijnlijk nog een ziekenhuisopname. Dus hup, naar de huisarts of GGD, die prik is zó gezet.

Griepprik / Bron: Wikimedia Commons

Hygiënemaatregelen: simpel maar effectief

Klinkt misschien voor de hand liggend, maar handen wassen is je eerste verdedigingslinie tegen griep. En dan niet dat “even afspoelen onder de kraan”-gedoe, maar grondig, met zeep en minstens twintig seconden. Ventileer de ruimtes waar je vaak bent, en wees niet bang om een raam open te zetten, ook als het koud is. Frisse lucht maakt een wereld van verschil. Oh, en misschien niet direct knuffelen met iemand die hoest als een zeehond.

Zorg voor een sterk immuunsysteem

Hier komt je geheime wapen: een gezond en sterk lichaam. Ouderen kunnen enorm veel baat hebben bij een gebalanceerd dieet vol vitamines, mineralen, en vezels. Denk aan kleurrijke groenten, fruit, noten en vis. En vergeet hydratatie niet; water doet wonderen! Beweging is ook key, al is het maar een dagelijkse wandeling of een paar simpele oefeningen thuis. Het houdt niet alleen je lijf fit, maar ook je immuunsysteem op scherp. En slaap? Dat is het moment waarop je lichaam zich herstelt. Dus investeer in een goed matras en een vast slaapritme.

Blijf alert, ook voor anderen

Als je een ouder familielid hebt, let dan een beetje op ze. Vraag of ze die griepprik al gehaald hebben, en herinner ze eraan om genoeg te drinken en wat extra vitamines te nemen. Het zijn de kleine dingen die een groot verschil maken. Want niemand wil meemaken wat opa Jan doorging – en met een beetje extra zorg en aandacht hoeft dat ook niet.

Behandeling: Wat te doen als een oudere griep heeft?

Als een oudere griep heeft, is het belangrijk om snel en verstandig te handelen. Rust is hierbij absoluut het sleutelwoord. Geen halve klusjes doen of “even de tuin in” omdat het zonnetje schijnt. Nee, echt rust nemen. Het lichaam heeft alle energie nodig om het virus te bestrijden. Zorg daarnaast dat ze genoeg vocht binnenkrijgen, want uitdroging ligt bij ouderen altijd op de loer. Water, thee, bouillon – alles telt. Zet desnoods een glaasje water naast hun stoel of bed en herinner ze er regelmatig aan om een slok te nemen.

Medicatie kan ook helpen, maar wees voorzichtig. Paracetamol werkt prima tegen de koorts en pijn, maar overleg altijd even met de huisarts als er sprake is van andere medicatie of aandoeningen. Let verder goed op hun eetlust. Geen trek? Kies dan voor lichte, voedzame dingen zoals soep, een schaaltje yoghurt of een banaan.

Bij griep is een lekkere kom soep echt een gouden idee. Kippensoep staat natuurlijk bekend als de klassieker – en niet voor niets! Het is licht verteerbaar, zit bomvol voedingsstoffen en de warme bouillon doet wonderen voor een zere keel. Maar waarom niet eens wat variatie? Een rijke groentesoep met wortel, prei en selderij geeft je meteen een vitamineboost, en een pittige tomatensoep met een vleugje knoflook helpt je neus weer vrij te maken. Oh, en vergeet de bouillon niet goed op smaak te brengen met wat kruiden zoals tijm of peterselie. Heerlijk troostend én gezond, precies wat je nodig hebt als je je beroerd voelt.

Groentesoep / Bron: Pixabay

Wanneer moet je medische hulp inschakelen?

Wees alert op signalen dat het slechter gaat. Hoge koorts die niet zakt, moeite met ademhalen, verwardheid, of een oudere die bijna niets meer drinkt: dat zijn rode vlaggen. En twijfel je? Gewoon bellen met de huisarts. Het is beter om een keer te veel te bellen dan te weinig. Je wil niet dat een simpele griep uitmondt in iets ernstigs zoals een longontsteking.

De rol van mantelzorgers en familie

Als mantelzorger of familielid ben jij de eerste verdedigingslinie tegen complicaties. Je hoeft geen dokter te zijn om het verschil te maken. Het begint al bij preventie: zorg dat oma haar griepprik haalt, dat er frisse lucht in huis komt, en dat ze gezond eet en drinkt. Maar als de griep toeslaat, komt jouw rol pas echt naar voren.

Hoe kun je helpen?

Houd een oogje in het zeil en kijk verder dan alleen wat oppervlakkige symptomen. Ziet opa er bleker uit dan normaal? Lijkt hij in de war of meer vermoeid dan een dag eerder? Dit soort subtiele veranderingen kunnen aangeven dat het griepje verergert. Soms durven ouderen niet te zeggen hoe beroerd ze zich voelen, omdat ze je niet tot last willen zijn. Wees daarom proactief. Vraag hoe het echt met ze gaat, en luister goed.

Je kunt ook praktische hulp bieden. Maak een pan soep, haal paracetamol of zet een thermoskan thee klaar. Kleine gebaren die een groot verschil maken. En vergeet niet: soms is een bemoedigend woordje al genoeg. Ouderen voelen zich vaak kwetsbaarder als ze ziek zijn. Een beetje emotionele steun doet wonderen!

Een beetje emotionele steun doet wonderen / Bron: Pixabay

Signalen om op te letten

Het is belangrijk om te letten op alarmerende veranderingen. Lopen ze ineens moeilijker? Zijn ze extreem slaperig of reageren ze minder alert? Een plotselinge verwardheid is vaak een teken dat je direct moet handelen. En als je merkt dat ze niet genoeg drinken of nauwelijks iets eten, is dat een no-go. Het lichaam heeft brandstof nodig om te herstellen.

Kortom, als mantelzorger of familielid ben je de onmisbare steunpilaar. Met een beetje aandacht, praktische hulp, en op tijd handelen, kun je ervoor zorgen dat die vervelende griep geen ernstige wending krijgt. Jij maakt het verschil, en dat is precies wat ouderen nodig hebben in deze kwetsbare periode.

Griep en onderliggende aandoeningen

Bij ouderen met chronische aandoeningen zoals diabetes, COPD of hartfalen kan een griepje aanvoelen als een orkaan die door hun lichaam raast. Wat voor een gezonde oudere misschien een paar dagen ziek zweten is, kan voor hen een ware uitputtingsslag worden. Neem diabetes bijvoorbeeld: griep kan ervoor zorgen dat de bloedsuikerspiegel alle kanten op vliegt, omdat het lichaam extra hard moet werken om het virus te bestrijden. Voor iemand met COPD betekent griep vaak zwaarder ademen, alsof er een baksteen op hun borst ligt. En bij hartfalen? Elke koortsaanval of extra inspanning kan het hart nog meer onder druk zetten.

Het punt is: een lichaam dat al een beetje moeite heeft om de dagelijkse balans te bewaren, wordt door griep flink op de proef gesteld. De reserves die normaal misschien net genoeg zijn om stabiel te blijven, raken razendsnel uitgeput. Het risico op complicaties, zoals een longontsteking, hartaanval of verergering van de onderliggende ziekte, is daardoor veel groter. Voor mensen met deze aandoeningen is het dus extra belangrijk om alert te zijn, preventieve maatregelen te nemen en – als de griep toeslaat – snel in te grijpen. Een simpel hoestje kan namelijk zomaar een kettingreactie veroorzaken.

Gezonde longen en beschadigde longen (COPD) / Bron: Wikimedia Commons

Feiten en fabels over griep bij ouderen

Griep gaat gepaard met een hoop misverstanden en broodjeaapverhalen. Laten we er een paar ontmaskeren, met een knipoog natuurlijk!

Fabel 1: “De griepprik maakt je ziek.”

Deze blijft hardnekkig rondspoken. De waarheid? Nee, de griepprik maakt je niet ziek. Het vaccin bevat geen levende virussen, dus je kunt er geen griep van krijgen. Soms voel je je een dagje wat slapjes na de prik, maar dat is gewoon je immuunsysteem dat hard aan het werk is. Zie het als een oefenwedstrijd voor je afweer. En die wil je toch winnen?

Fabel 2: “Een verkoudheid is hetzelfde als griep.”

Nope, absoluut niet. Een verkoudheid is een veel mildere infectie die vaak alleen je neus en keel raakt. Griep daarentegen is een full-body assault. Koorts, spierpijn, extreme vermoeidheid – het hele pakket. Vergelijk het met een regenbui (verkoudheid) versus een winterstorm (griep). Je weet het verschil meteen als je het hebt.

Fabel 3: “Ouderen hoeven zich geen zorgen te maken als ze niet vaak ziek zijn.”

Dat klinkt misschien logisch, maar is helaas niet waar. Ouderen hebben een zwakker immuunsysteem, ook als ze zelden ziek zijn. Griep kan dus alsnog flink toeslaan, ongeacht hoe “fit” ze lijken. Opletten blijft het devies.

Fabel 4: “Als je één keer griep hebt gehad, ben je klaar voor de rest van het jaar.”

Helaas niet. Griepvirussen zijn een beetje als boeven die elke keer een nieuwe vermomming aantrekken. Het kan dus zomaar zijn dat je later in het seizoen een andere griepvariant tegenkomt. Daarom blijft preventie belangrijk.

Feit: “Griep kan gevaarlijk zijn voor ouderen.”

Hier is geen twijfel over mogelijk. Vooral door de risico’s op complicaties, zoals longontsteking of een verergering van onderliggende aandoeningen, verdient griep bij ouderen extra aandacht.

Het ontmaskeren van deze fabels helpt hopelijk om beter voorbereid te zijn en de juiste keuzes te maken. Want met de juiste kennis en voorzorgsmaatregelen kun je de strijd tegen griep met een flinke voorsprong beginnen!

De gevolgen van griep op de lange termijn

Griep lijkt misschien iets tijdelijks – een weekje uitzieken en weer door. Maar dat geldt niet voor iedereen, vooral niet voor ouderen. Voor hen kan griep een domino-effect veroorzaken dat nog maanden doorwerkt. Stel je voor: mevrouw Annie van 79, een actieve vrouw die tot voor kort elke ochtend een blokje om ging. Na een flinke griep bleef ze wekenlang futloos, haar conditie was als sneeuw voor de zon verdwenen. Zelfs simpele dingen zoals een trap oplopen werden een enorme opgave. Het virus zelf was allang weg, maar de schade die het had aangericht, liet zich nog duidelijk voelen.

Dit komt omdat griep niet alleen je immuunsysteem overhoop haalt, maar ook je spiermassa kan aantasten – vooral als je dagenlang op bed ligt. Voor ouderen kan dat letterlijk betekenen dat ze minder stevig op hun benen staan, wat het risico op vallen vergroot. En dan hebben we het nog niet eens over de mentale klap. Een periode van ziek zijn kan ervoor zorgen dat ouderen zich kwetsbaarder voelen en minder snel weer de draad oppakken.

Daarom is nazorg van kardinaal belang. Het gaat niet alleen om het herstellen van de griep zelf, maar ook om het herwinnen van kracht en vertrouwen. Denk aan lichte beweging om spieren op te bouwen, voldoende voedingsstoffen om aan te sterken, en soms zelfs fysiotherapie of extra ondersteuning in het dagelijks leven. Het draait erom dat iemand weer terugkomt op het niveau van vóór de griep, en dat kost tijd en aandacht. Het mag dan een klein virus lijken, de nasleep is dat vaak niet.

Het grotere plaatje: griep en maatschappelijke impact

Griep is niet alleen een individueel probleem, het is een maatschappelijk fenomeen. Elke winter komen griepvirussen weer om de hoek kijken, en de impact is groter dan je denkt. Denk maar eens aan de druk op ziekenhuizen tijdens een griepgolf. Opnames schieten omhoog, vooral onder ouderen en kwetsbare groepen. Het gevolg? Verplegend personeel dat overuren draait, afdelingen die volstromen en geplande behandelingen die moeten worden uitgesteld. De zorg komt op z’n tandvlees te staan, en dat raakt uiteindelijk ons allemaal.

Een belangrijk wapen in deze strijd is vaccinatie. Het idee is simpel: hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe kleiner de kans dat het virus zich als een lopend vuurtje verspreidt. Maar de vaccinatiegraad ligt niet altijd zo hoog als zou moeten. Dat kan komen door misverstanden, zoals de fabel dat de griepprik je ziek zou maken, of gewoonweg door een gebrek aan bewustzijn. Toch kan een hogere vaccinatiegraad een enorm verschil maken – niet alleen voor ouderen, maar voor de hele samenleving. Het voorkomt ziekenhuisopnames, vermindert ziekteverzuim en zorgt ervoor dat de zorg niet overstroomt.

Griep heeft ook economische gevolgen. Elk jaar lopen duizenden mensen tijdelijk inkomsten mis door ziekte, en bedrijven kampen met een lagere productiviteit. En laten we de mantelzorgers niet vergeten, die vaak onverwachts extra taken op zich nemen wanneer ouderen ziek worden. Het zijn de kleine en grote dingen die samen laten zien hoe wijdverspreid de impact van griep is.

Het mooie is dat we hier iets aan kunnen doen. Door bewustzijn te creëren, preventieve maatregelen te nemen, en de griepprik actief te promoten, kunnen we de impact van griep aanzienlijk beperken. Dus als je deze winter je jas dichtdoet, je handen wast of je prik haalt, weet dan dat je niet alleen jezelf beschermt, maar ook de mensen om je heen – en zelfs de hele samenleving een stukje sterker maakt. Griep mag dan een hardnekkige vijand zijn, maar samen staan we altijd sterker.

Handen wassen
Het beste middel tegen besmetting met griep, is handen wassen / Bron: Pixabay

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over griep op oudere leeftijd, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.