Aambeien: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 26 februari 2023 by M.G. Sulman

Voor de anus bevinden zich zwellichamen die samen met de sluitspier de anus gesloten houdt. Als een zwellichaam vergroot is of pijnlijke uitstulpingen vertoont, dan staat dit bekend als een aambei. Door een combinatie van aanleg en een te hoge druk in en rondom de anus kunnen de zwellichamen en hun bloedvaatjes te veel opzwellen en gaan uitstulpen. Dit belemmert de betrouwbare sluiting van de darmuitgang. Bovendien kunnen zich ontstekingen en verwondingen vormen op de weefseluitsteeksels, wat leidt tot irritatie in het anale kanaal. Geschat wordt dat ongeveer de helft van alle mensen ouder dan 30 last heeft (gehad) van aambeien. Mannen hebben significant meer kans dan vrouwen, hoewel zwangerschap het risico op aambeien verhoogt. Aambeien ontwikkelen zich aanvankelijk onopgemerkt. Klachten komen meestal pas in gevorderde stadia voor. De oorzaken van aambeien zijn chronische obstipatie, een vezelarm dieet, gebrek aan lichaamsbeweging, zwaarlijvigheid en zwakke vaatwanden.

Aambeien anus
Man met aambeien bij anus

Aambeien in vogelvlucht

Hieronder staan enkele interessante feiten over aambeien:

  • Aambeien zijn geen zeldzame aandoening. In feite zal bijna de helft van de bevolking er minstens één keer in hun leven last krijgen van deze lastpakken.
  • Ofschoon ze vaak geassocieerd worden met ouderdom, kunnen aambeien eigenlijk op elke leeftijd voorkomen.
  • Aambeien zijn eigenlijk een normaal deel van het menselijk lichaam. We hebben allemaal zwellichamen in ons rectum en anus, maar als deze opzwellen en geïrriteerd raken, ontstaan er zogeheten ‘aambeien’.
  • Eén van de meest voorkomende oorzaken van aambeien is obstipatie. Door hard te persen bij het poepen kunnen de zwellichamen opzwellen en beschadigd raken.
  • Zwangere vrouwen hebben meer kans op het ontwikkelen van aambeien vanwege de druk van de groeiende baarmoeder op de darmen.
  • Er zijn verschillende graden van aambeien, van graad I (kleine, onopvallende aambeien) tot graad IV (grote, uitpuilende aambeien die niet meer teruggeduwd kunnen worden).
  • Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar voor aambeien, variërend van leefstijlveranderingen (zoals meer vezels eten en voldoende drinken) tot medicijnen en chirurgische ingrepen.
  • Hoewel aambeien meestal niet gevaarlijk zijn, kunnen ze ongemakkelijk en pijnlijk zijn en in sommige gevallen tot complicaties leiden, zoals bloeden en bloedstolsels.
  • Er zijn enkele mythen over aambeien, zoals dat ze worden veroorzaakt door het zitten op koude oppervlakken of het eten van pittig voedsel, maar er is anno 2023 geen bewijs om deze beweringen te ondersteunen.

Interne en externe aambeien

Veel patiënten hebben last van zowel interne als externe aambeien.

Interne aambeien

Interne aambeien liggen in het anale kanaal, waar ze voornamelijk het symptoom van intermitterende of terugkerende bloeding veroorzaken, meestal bij het poepen en soms met slijmafscheiding. Ze zijn meestal pijnloos. Interne aambeien kunnen ook uitsteken buiten de anus, waar ze verschijnen als kleine, druifachtige massa`s. Meestal kan de verzakte aambei met een vingertop terug in de anus worden geduwd.

Externe aambeien

Deze liggen net buiten de anale opening, waar ze voornamelijk symptomen van zwelling of hinderlijke uitsteeksels veroorzaken, en soms ongemak. Zwelling en ongemak kunnen slechts met tussenpozen optreden. Externe aambeien kunnen ook het schoonhouden van het anale gebied bemoeilijken na de stoelgang. Uitwendige aambeien ontwikkelen soms een bloedstolsel (getromboseerd hemorroïd of anale trombose)., vaak na een periode van diarree of obstipatie. In dat geval ontstaat er een plotselinge stevige en pijnlijke zwelling of knobbel rond de rand van de anus.

Aambeien
Interne en externe aambeien / Bron: Blamb/Shuttertsock.com

Vier stadia van aambeien

Er worden vier stadia in de progressie van aambeien onderscheiden:

  • Graad I: Het zwellichaam is vergroot. De aambeien zijn echter van buitenaf nog niet zichtbaar. Eerstegraads aambeien zijn inwendige aambeien. Ze kunnen bloeden, maar alleen tijdens of na de stoelgang.
  • Graad II: Als je tijdens de stoelgang hard drukt, steken de aambeien kort uit de anus. Daarna trekken ze zich terug in de anus zonder enige tussenkomst van buitenaf.
  • Graad III: Uitpuilende aambeien trekken zich niet meer terug in de anus. Ze kunnen alleen met een vingerbeweging terug in het lichaam worden geduwd.
  • Graad IV: Aambeien bevinden zich constant buiten de anus en kunnen niet meer worden teruggeduwd.

Symptomen van aambeien

Veel mensen hebben aambeien, maar zijn nog helemaal vrij van klachten en symptomen. Dit geldt vooral voor de vroege stadia van deze vervelende aandoening. Als de aambeien echter blijven groeien, kan brandende pijn of ongemakkelijke jeuk aan de anus optreden. Soms leiden ze tot een gevoel van vreemd lichaam of tot een geïrriteerde huid. Vaak verschijnt tijdens de stoelgang fel rood bloed op de ontlasting of het toiletpapier. Bloed en/of slijm bij de ontlasting is ook mogelijk.

Oorzaken van aambeien

Er kunnen verschillende factoren bijdragen aan het ontstaan van aambeien. In het ergste geval kunnen deze elkaar versterken:

  • Frequente obstipatie leidt tot zeer sterke en zeer lange druk tijdens de stoelgang doordat je moet persen. Dit leidt tot het ontstaan en groter worden van aambeien.
  • Ook bij aambeien kan het regelmatig tillen van zware lasten een ongunstig effect hebben door de daarmee gepaard gaande druk in de buik.
  • Frequente diarree kan ervoor zorgen dat de zwellichamen buitensporig uitzetten.
  • Veel zitten, zwaarlijvigheid en gebrek aan lichaamsbeweging leiden tot bloedophoping in de zwellichamen en bevorderen zo de ontwikkeling van aambeien.
  • Erfelijke verzwakking van weefsel rond de anus verhoogt het risico op het ontwikkelen van aambeien.
  • Continu gebruik van laxeermiddelen kan er ook voor zorgen dat aambeien groter worden.
  • De fysieke veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van aambeien. Het bindweefsel wordt zachter en de druk op het darmgebied neemt toe naarmate het ongeboren kind groeit.

Aambeien bij jongere mensen

In de regel verschijnen de eerste symptomen van aambeien niet vóór de leeftijd van 30 jaar. In zeldzame gevallen kunnen kinderen echter ook worden getroffen. Dit geldt vooral als het kind lijdt aan ernstige en aanhoudende obstipatie. Zwangerschap is ook een periode waarin het risico op het ontwikkelen van aambeien aanzienlijk toeneemt. Dit komt door de hormonale veranderingen in het lichaam die leiden tot een verandering in het bindweefsel. De druk van het groeiende kind op de buik en darmen van de moeder heeft ook een effect op de vorming van aambeien.

Huisarts raadplegen

Als er bloed in de ontlasting of op het toiletpapier verschijnt, is het verstandig om een afspraak te maken met je huisarts. Hetzelfde geldt als er pijn of andere klachten ontstaan. Hoewel aambeien geen gevaarlijke ziekte zijn, kunnen de typische symptomen (zoals pijn en bloed bij de ontlasting) in zeldzame gevallen worden veroorzaakt door een ernstige ziekte. De huisarts kan onderzoeken waardoor je klachten worden veroorzaakt.

Huisarts of arts
Huisarts raadplegen / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com

Onderzoek en diagnose

De (huis)arts zal vragen stellen over je klachten en leefstijl. Bij het lichamelijk onderzoek zijn vergevorderde aambeien direct van buitenaf te herkennen doordat ze tot buiten de anus reiken. Vroege stadia kunnen daarentegen alleen worden geïdentificeerd middels proctoscopie. Een proctoscoop is een doorschijnende buis met een doorsnede van 2,5 centimeter, waarmee we de binnenkant van de darm goed kunnen bekijken. Hiervoor moet de darm vooraf grondig geleegd zijn. Palpatie met de vinger geeft de arts ook een indruk van de toestand van het gebied tussen het rectum en de sluitspier. Onder bepaalde omstandigheden verwijst de huisarts zijn patiënt door naar een specialist voor een gedetailleerd onderzoek. Meestal gaat het hierbij om een gastro-enteroloog of een proctoloog.

Behandeling van aambeien

Zalf en zitbaden

De behandeling van aambeien hangt sterk af van het stadium van de ziekte. Aambeien die nog niet voorbij de anus komen of die bij het poepen slechts sporadisch uit de anus bungelen en dan vanzelf weer terugschuiven (graad 1 en graad 2) worden vaak alleen behandeld met kalmerende en pijnstillende zalven en zetpillen. Cortisonbevattende middelen onderdrukken pijnlijke of jeukende ontstekingsreacties. Deze preparaten mogen alleen worden gebruikt bij acute klachten. Ze zijn niet geschikt voor langdurige behandeling omdat cortison, wat een bijnierschorshormoon is, op lange termijn tot huidveranderingen leidt. De arts schrijft vaak zitbaden voor met lauwwarm water of met toevoeging van ontstekingsremmende tannines, zoals aanwezig in eikenbast of eikenschors. Pijnstillers zorgen ook voor tijdelijke verlichting van de klachten. Het ontspannen van de sluitspieren kan ook helpen de symptomen te verlichten.

Andere behandelmethoden

Soms is sclerotherapie nodig. Dit is de behandeling van spataders door er een irriterende stof in te spuiten. Deze injecties verminderen de bloedtoevoer naar de aambeien. Deze sterven dan af. Een andere beproefde methode is het afbinden met elastiekjes. Dit stopt de bloedtoevoer naar de aambeien. Na korte tijd stoot het lichaam het overtollige weefsel gewoon af. Als alternatief worden methoden gebruikt met het effect van warmte door middel van infraroodstraling (infraroodcoagulatie) of cryo-hemorrhoidectomie (bevriezing). Bij infraroodcoagulatie zal het infrarode licht de uitgezette zwellichamen dichtschroeien waardoor verschrompeling optreedt.

Operatieve ingreep

3e en 4e graads aambeien worden meestal operatief verwijderd (hemorrhoidectomie). Sclerosering van de aambeien is alleen mogelijk bij graad 3 aambeien. Bij hemorrhoidectomie worden aambeien operatief verwijderd. Afhankelijk van de bevindingen worden kunnen zeer verschillende chirurgische methoden worden toegepast.

Zelfzorg voor aambeien

Als aambeien nog relatief klein zijn, kunnen eenvoudige huismiddeltjes het ongemak helpen verlichten. Zitbaden (zonder toevoeging van zeep) hebben een pijnverminderend en ontspannend effect. De toevoeging van ontstekingsremmende en huidverzachtende plantengeneesmiddelen (zoals toverhazelaar, kamille en eikenbast) aan het badwater kan gunstig zijn. Een dieet dat rijk is aan vezels (groenten, fruit, peulvruchten, volle granen) helpt obstipatie te voorkomen die aambeien kunnen veroorzaken. De extra inname van lijnzaad, tarwezemelen of psyllium versterkt dit positieve effect. Elke dag moet ongeveer twee liter water of thee zonder suiker worden gedronken. Cacao, chocolade, bosbessen en lang getrokken zwarte thee moeten worden vermeden. Regelmatig bewegen door wandelingen en fietstochten worden aanbevolen. Dit is goed voor de darmwerking.

Prognose

Aambeien zijn niet gevaarlijk en hoeven alleen te worden behandeld als ze zeer vervelende klachten veroorzaken. Als aambeien optreden tijdens de zwangerschap, zullen ze na de bevalling meestal spontaan verminderen of verdwijnen. Voor aambeien die verband houden met obstipatie, is de prognose ook goed, op voorwaarde dat je de nodige wijzigingen aanbrengt in je dieet en leefstijl. Voor aambeien die ondanks niet-chirurgische behandeling aanhoudende klachten veroorzaken, zijn de resultaten van een medische behandeling of een operatieve ingreep meestal erg goed.

Preventie

Aambeien zijn een veel voorkomende aandoening die een groot deel van de bevolking treft. Aambeien zijn vaak goed te voorkomen door goede leef- en eetgewoonten. Een gezonde levensstijl helpt voorkomen dat aambeien zich ontwikkelen. Gezonde voeding met veel groenten en volkorenproducten wordt aanbevolen. Obesitas moet worden vermeden. Regelmatige lichaamsbeweging helpt de darmen en dus de spijsvertering. Obstipatie verhoogt het risico op aambeien. Regelmatig gebruik van laxeermiddelen kan ook de ontwikkeling van aambeien bevorderen.

Video: wat zijn aambeien?

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over aambeien, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.